آفتابنیوز : در مجله تخصصي آژانس بينالمللي انرژي اتمي تحت عنوان "بهبود تغذيه از طريق دانش هسته ای" آمده است: همزمان با تعهدات سازمان ملل براي كمك به كشورهاي عضو در راستاي دستيابي به اهداف اجتماعي و اقتصادي در اين كشورها، آژانس بينالمللي انرژي اتمي نيز اهميت تغذيه مناسب را درك كرده و در تلاش است تا مشكلات ناشي از فقر غذايي را مورد توجه قرار دهد.
در واقع بسياري از فعاليتهاي آژانس در جهت تامين نيازهاي اساسي بشر با به كارگيري علوم هسته ای براي افزايش توليدات غذايي، بهبود مراقبتهاي بهداشتي، بهبود مديريت ذخاير آب و ارزيابي منابع آلودگي محيط زيست است.
بررسيها نشان ميدهد كه پيشرفت جهاني در جهت كاهش سوء تغذيه در چرخه زندگي انسان كند و ناهمگون بوده است. در گزارش سال 2000 وضعيت تغذيه جهاني، يك هيات فرعي سازمان ملل در امر تغذيه تخمين زده است كه 182 ميليون كودك زير پنج سال در كشورهاي در حال توسعه براي مدتي طولاني زير خط بهرهمندي از يك تغذيه سالم هستند و 150 ميليون تن نيز زير وزن طبيعي هستند. همچنين اين محاسبات نشان ميدهد كه 30 ميليون نوزاد هر ساله به دليل فقر غذايي مادرانشان در طول دوران بارداري، رشد ناقص دارند.
از اين رو تعهدات جديد بينالمللي در سرتاسر جهان براي توجه به اين وضعيت در نظر گرفته شده و آژانس بينالمللي انرژي اتمي شريك مهمي در اين تلاشها محسوب ميشود.
دانش هسته ای ابزار ارزشمندي را براي ارزيابي فاكتورهايي كه تغذيه را تحت تاثير قرار ميدهند، ارايه ميكند. اين فاكتورها عبارتند از: ريزمغذيها، تركيبات بدن و مصرف شير مادر.
اين آژانس از طريق برنامهاش در حوزه تغذيه به كشورها در زمينهي كاربرد اين ابزار براي حل مشكلات تغذيهشان كمك ميكند و از تحقيقهاي مهم در خصوص تعامل ميان تغذيه، آلودگي محيط زيست و عفونت با اهداف نهايي بهبود تغذيه انساني، حمايت ميكند.
بهبود تغذيه از طريق علوم هستهيي؛
تحقيقات نشان ميدهد كه هزينههاي اقتصادي و اجتماعي سوءتغذيه سرسامآور هستند و تلاشهاي گستردهي بينالمللي براي پاسخگويي به مشكلات مربوطه صورت ميگيرد.
علوم هسته ای كه اكثريت آنها به اموري چون پرتوهاي ايكس، پرتودرماني يا نيروگاههاي هسته ای مربوط ميشوند، امروزه در سراسر جهان براي شناختن مشكلات تغذيه ای و نيز ارزيابي تاثير مداخلات اين علوم در اين زمينه از سوي كشورهاي مختلف به كار گرفته ميشود.
آژانس بينالمللي انرژي اتمي سرپرستي اين مسير را برعهده دارد و به كشورهاي در حال توسعه براي اهداف زير كمك ميرساند و از آنها حمايت ميكند كه اين اهداف عبارتند از:
1- تحقيق و تاييد طبيعت مشكلات تغذيهيي،
2- ارزيابي تاثير و كاهش هزينههاي برنامههاي تغذيهيي،
3- تشخيص شرايط محيط زيستي و ارزيابي نتايج آن بر روي سلامت انسان و وضعيت تغذيهاي.
هدف اين برنامهها ايجاد ظرفيت مورد نياز در كشورهاي در حال توسعه براي استفاده از تكنيكهاي هسته ای و به منظور پاسخگويي به مشكلات تغذيهيي است.
آژانس بينالمللي انرژي اتمي اين ظرفيت سازي را از طريق آموزش و تعليم دانشمندان با برگزاري كارگاهها و ارايه بورسيهها انجام ميدهد، از ماموريتهاي علمي و كارشناسي حمايت ميكند و تجهيزات مورد نياز را از طريق پروژههاي تحقيقاتي هماهنگ شده و همكاريهاي فني فراهم ميكند. اين آژانس همچنين برنامههاي آموزشي و تحقيقاتي را در سطح دكترا در حوزه تغذيه ارتقا ميدهد.
كمبود ريزمغذيها: يك چالش جهاني براي سلامت
ريزمغذيها نقش اساسي در فرايندهاي متابوليسمي بدن انسان ايفا ميكنند، اما فقط در مقادير اندك مورد نياز هستند. از آنجا كه نقش اين مواد مغذي بسيار ضروري است در صورتي كه حتي به همان ميزان اندك نيز در غذا و رژيم غذايي به اندازه كافي وجود نداشته باشند، مشكلات مهمي براي سلامت افراد ايجاد ميشود.
سازمان جهاني بهداشت در گزارش خود در سال 2002 تخمين زده است كه تقريبا 168 ميليون كودك زير پنج سال زير وزن طبيعي هستند و اين بدان معني است كه براي رفع احتياجات بدنشان به اندازهي كافي مواد مغذي دريافت نميكنند. كمبود تركيبي از ريزمغذيها از جمله آهن، روي و ويتامين A زندگي و سلامت ميليونها انسان را در جهان در حال توسعه تهديد ميكند.
فقر آهن:
فقر آهن مهمترين كمبود تغذيه ای رايج در سراسر جهان است. اين كمبود يك مشكل اصلي در بهداشت عمومي است كه نتايج وخيمي را به ويژه بر روي زناني كه در سن بارداري هستند و نيز براي كودكان به دنبال دارد. وقتي آهن كافي در بدن وجود نداشته باشد، تعداد كمتري گلبولهاي قرمز در خون فرد توليد ميشود. اين امر ظرفيت خون را در جابهجايي اكسيژن كاهش ميدهد. در نتيجه علايم اين كمبود از خستگي و ناتواني در تمركز گرفته تا رشد ناقص فيزيكي و ادراكي در كودكان پديدار ميشوند.
كم خوني و فقر آهن همچنين ممكن است موجب بروز مشكلاتي در طول بارداري به ويژه در كشورهاي در حال توسعه شود كه اين امر ميتواند خطر وضع حملهاي زودهنگام و نيز خطر بروز مشكلات و يا حتي مرگ مادر يا مرگ نوزاد را افزايش دهد. شايعترين علت بروز كم خوني فقر آهن به ويژه در ميان نوزادان و كودكان كمبود يا فقدان ذخاير مطلوب آهن در تغذيه است. انگلها، عفونتها، بيماريهاي معده و دستگاه گوارش و از دست رفتن خون در دوران قاعدگي نيز اين كم خوني را تشديد ميكند.
فقر روي:
روي يك ماده مغذي مهم ست. اين عنصر مادهي اصلي بسياري از آنزيمها (يك مولكول پروتئيني كه واكنشهاي شيميايي را در بدن كاتاليز ميكند) است و نقش مهمي در سنتز پروتئين و تقسيم سلولي ايفا ميكند. پيامدهاي سلامتي فقر روي در بدن شامل عملكرد ضعيف سيستم ايمني بدن، كندي رشد و به تاخير افتادن بلوغ جنسي در كودكان است. فقر روي در اثر مصرف كم اين ماده و يا پايين آمدن قدرت جذب آن در بدن از منابع طبيعي موجود بروز ميكند. رژيمهاي غذايي كه حاوي مقادير اندكي گوشت قرمز و گوشت ماهي هستند، اغلب مشكل فقر روي را افزايش ميدهند و به اين خاطر كه اين عنصر در غلات به ندرت يافت ميشود.
كمبود ويتامين آ :
ويتامين آ يكي ديگر از مواد مغذي در رژيم غذايي انسان است كه در عملكرد قرنيه، رشد استخوانها و واكنشهاي ايمني بدن نقش دارد. كمبود اين ويتامين نه تنها موجب نابينايي قابل پيشگيري ميشود، بلكه كارايي سيستم ايمني بدن را نيز كاهش ميدهد كه پيامد آن افزايش خطر بروز بيماريهاي شديد عفوني و كم خوني است.
اين كمبود همچنين خطر مرگ مادر يا جنين را در هنگام بارداري و يا مرگ نوزاد پس از تولد را افزايش ميدهد. كمبود "ويتامين آ" زماني بروز ميكند كه مصرف آن يا جذب آن در بدن كاهش مييابد. "ويتامين آ" همچنين از بتاكاروتن كه يك ماده اوليه موجود در ميوهها و سبزيجات است، به دست ميآيد، اما پژوهشها نشان ميدهد كه بتاكاروتن به ميزان كافي كه پيش از اين تصور ميشد، در مواد غذايي طبيعي يافت نميشود و اين بدان معني است كه براي جذب مقدار مناسب اين ويتامين در بدن، بايد اين مواد به اندازهي بيشتري مصرف شوند.
آمارها نشان ميهد كه در حدود 250 ميليون كودك پيش دبستاني در كشورهاي در حال توسعه دچار كمبود "ويتامين آ" هستند، اگر چه فقدان شديد آن كه منجر به كوري ميشود، طبق شواهد پزشكي كاهش يافته است.
مصرف انرژي: ايجاد تعادل تغذیه ای
بدن ما از انرژي (كالري) موجود در غذا براي به حركت انداختن ماهيچهها و فرايندهاي متابوليكي استفاده ميكند. كاهش بيش از حد كالري نيروي مورد نياز بدن را براي انجام فعاليتهاي روزانه تحليل ميبرد و با گذشت زمان تهديدات جدي براي سلامت انسان به همراه دارد. از طرفي مصرف زياد از حد كالري ميتواند منجر به افزايش وزن شده و مشكلاتي براي سلامت افراد و از جمله ابتلا به بيماريهاي ديابتي و قلبي را در پي داشته باشد.
در اين مجله تخصصي آمده است: آمارها نشان ميدهد كه نرخ اضافه وزن وچاقي ظرف يك قرن گذشته به سرعت افزايش يافته و همچنان ادامه دارد. طبق آمار سازمان جهاني بهداشت، بيش از يك ميليارد فرد بزرگسال در سراسر جهان هم اكنون دچار اضافه وزن هستند و حداقل 30 ميليون تن نيز به لحاظ كلينيكي چاق هستند.
از تكنيكهاي هسته ای و ايزوتوپيك ميتوان براي مطالعه پارامترهاي مهم در شرايط تغذيهيي انسان مانند مصرف كلي انرژي، چگالي لاغري بدن و مصرف شير مادر استفاده كرد. نتايج اين مطالعات ميتواند به متخصصان راهنماي تغذيه در تهيه برنامههاي تغذيه ای طبق دستورات براي ارايه كالريها و مواد مغذي در يك رژيم غذايي متعادل و سالم براي پاسخگويي به نيازهاي ويژه كمك كند.
پوكي استخوان: چالشي براي سلامت جامعه مسن
امروزه در حدود 200 ميليون مرد و زن به عارضه پوكي استخوان مبتلا هستند (كاهش تدريجي در تراكم و نيروي بافتها استخواني با بالا رفتن سن) پوكي استخوان آسيبپذيري استخوانها و احتمال شكستگيهاي استخواني را افزايش ميدهد و يكي از مشكلات شايع در سنين كهنسالي است.
شكستگيهاي استخواني نگراني جدي براي سلامت محسوب ميشود چرا كه نه تنها بر تحرك، بلكه بر كيفيت زندگي افراد در سنين بالا تاثير نامطلوب ميگذارد. اگر چه تراكم معدني استخوانها به چندين فاكتور بستگي دارد، تغذيه نامناسب نقش كليدي در پيشرفت عارضه پوكي استخوان ايفا ميكند.
كلسيم، ويتامين D و C و ساير مواد معدني مانند فسفر، منيزيم، مس، منگنز، فلورايد و روي براي رشد سالم استخوانها در طول زندگي ضروري هستند و ميتوانند به جلوگيري از بروز پوكي استخوان كمك كنند، در حالي كه افزايش تغذيه سالم و بهرهمندي از يك زندگي فعال و پر تحرك خطر ابتلا به پوكي استخوان را كاهش خواهد داد، اطلاع رساني نيز در زمينه كمك به تشخيص اين عارضه و شناسايي خطر شكستگيها نيز مورد نياز هستند.
داشتن تغذيه مناسب براي بهرهمندي از يك سلامت مطلوب و يك آينده پايدار امري حياتي است براي دستيابي به اين هدف تعيين شده از سوي اجلاس جهاني غذا با مضمون به نيمه رساندن نرخ گرسنگي و سوء تغذيه تا سال 2015، اجراي برنامههايي موثر و يك تعهد پايدار و تغييرناپذير از سوي دولتها، سازمانهاي غير دولتي و بينالمللي و نيز بخش خصوصي مورد نياز خواهد بود.
در پايان مطلب اين مجله تخصصي آمده است: در همين راستا دانش هسته ای از سوي تعداد زيادي از كشورها به منظور ارزيابي تاثير ميانجيگريها در زمينه تغذيه مورد استفاده قرار ميگيرد و ميتواند راهنمايي براي توسعه يك خط مشي قوي تغذيه ای باشد. از اين رو سازمان بينالملي انرژي اتمي به حمايتهاي خود از كاربردهاي نوآاورانه در زمينه تكنيكهاي هسته ای در حوزههايي كه موفقيت اين كاربردها اثبات شده، ادامه ميدهد.