زلزله انتخاباتی ترکیه؛ آزمونی نه چندان دلچسب برای اردوغان

آفتاب‌‌نیوز : روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها در تحلیل‌های متعددی به بررسی نتایج انتخابات اخیر پارلمان ترکیه پرداخته و مواردی را به عنوان نتایج این انتخابات برشمرده‌اند. موارد مختلفی از کاهش محبوبیت حزب حاکم در پی فرصت‌طلبی‌های بی‌پشتوانه رییس‌جمهور ترکیه تا افزایش گرایش به چپ‌ها بر اثر سیاست‌های نادرست اقتصادی در لیست این نتایج جای گرفته‌اند که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

1. پایان حاکمیت تک حزبی

در مقایسه با انتخابات پارلمانی سال 2011، حزب عدالت و توسعه بیش از 2.5 میلیون رأی را در انتخابات هفتم ژوئن از دست داده است در حالی که حزب مردم جمهوری خواه میزان رأی خود را در همان حدود حفظ کرده و تنها تعدادی از آرای خود را در رقابت با حزب دموکراتیک مردم از دست داده است. حزب جنبش ملی‌گرا نیز شاهد افزایش آرای خود بود. هم زمان کاندیداهای مستقلی که به حمایت از کردها پرداخته بودند پیش از این و در انتخابات 2011، 2.8 میلیون رأی داشتند که کاندیدای واحد آن‌ها یعنی حزب دموکراتیک مردم توانست در انتخابات اخیر 5.8 میلیون رأی به دست آورد.

با توجه به همین آمار و ارقام می‌توان گفت که تمامی احزاب طی این سال‌ها بدنه اجتماعی خود را قوی‌تر کرده‌اند در حالی که عدالت و توسعه در تمامی استان‌ها به ویژه در شهرهای بزرگ محبوبیت خود را از دست داده است.

حزب مردم جمهوری‌خواه در انتخابات پارلمانی اخیر با پیروزی در استان زونگولداک حزب عدالت‌ و توسعه را در حوزه دریای سیاه شکست داد. حزب جنبش ملی‌گرا هم توانست به عدالت و توسعه در استان‌های نواحی دریای سیاه و آناتولی ضربه سختی وارد کند و حزب دموکراتیک مردم هم پنج استان در جنوب شرقی و شرق کشور را از چنگ عدالت و توسعه خارج کرد!

2-ترکیه جدید

تغییر و ایجاد پارلمان جدید در ترکیه از زمان اعتراضات پارک گزی در سال 2013 به مهم‌ترین خواست مردم این کشور تبدیل شد. دموکراسی بهتر، چند حزب گرایی و تعادل و مبارزه با تمرکز گرایی تماما خواست‌های مردم ترکیه بوده که با بلندپروازی‌های اردوغان در تضاد است. در نمای دیگری از ایجاد تغییر در پارلمان ترکیه می‌توان به تعداد نمایندگان زن اشاره کرد. در این دوره 97 کرسی از 550 کرسی به بانوان و به بالاترین میزان خود در تاریخ پارلمان ترکیه رسیده است. در بین این بانوان، چهار نماینده مسیحی و ایزدی نیز حضور دارند.

3-حضور مردمی بهتر و قدرتمندتر

با توجه به آستانه 10 درصدی انتخابات ملی ترکیه که بالاترین حد در بین کشورهای جهان است، تعداد آرای خوانده نشده همواره در انتخابات این کشور بالاست. در حقیقت، حزب عدالت و توسعه در سال 2002 تنها با 34 درصد آرا توانست دولتی تک حزبی تشکیل دهد چرا که 45 درصد آرا به احزابی داده شده بود که نتوانسته بودند به آستانه 10 درصدی دست یابند.

با رسیدن حزب دموکراتیک مردم به این 10 درصد در انتخابات هفتم ژوئن، یکی از بهترین پارلمان‌های ترکیه از نظر نمایندگی و حضور سیاسیون مختلف ایجاد شده است. مهم‌تر از این، این رقم با حضور 85 درصدی رأی‌دهندگان همراه بوده است.

اکنون بیش از 95 درصد آرا مجال نمود در پارلمان جدید را یافته‌اند و این میزان بالاترین درصد از زمان شکل‌گیری سیستم فعلی پس از کودتای 1980 است. این در حالی است که از سال 1983 تا 2011 این رقم به صورت میانگین بین 41 تا 86 درصد بوده است.

4-خیزش چپ‌ها

کمیپین‌های متمرکز بر مسائل اقتصای از سوی احزاب اپوزیسیون با ارائه چندین خواسته پوپولیستی، حزب عدالت و توسعه را در یک رقابت قرار داد؛ حزبی که تبحر بیشتری در سیاست‌های ایدئولوژیک دارد.

احزاب دموکراتیک مردم و مردم جمهوری‌خواه به عنوان دو حزب چپ‌گرا، در این میان بیش از 38 درصد آرا را به خود اختصاص دادند. حتی اگر بتوان آرای یقه‌آبی‌ها و چپ گراها را در مقابل حزب عدالت و توسعه نادیده گرفت، 38 درصد مذکور بالاترین میزان رای برای چپ‌گراها از سال 1980 است.

5-آرای باطله

تعجب‌آورترین رقم انتخابات پارلمانی ترکیه به طور قطع متعلق به آرای باطله خواهد بود. در این انتخابات بیش از 1/3 میلیون رأی باطله شمارش شده که در مقایسه با دوره قبلی 30 درصد افزایش داشته است. این رقم حتی از آرای حزب سعادت که حدود 942 هزار رأی کسب کرد، بیشتر است!

6-شکست اردوغان

ناکامی در انتخابات هفتم ژوئن بیشتر از آن‌که شکستی برای حزب حاکم باشد، برای اردوغان یک باخت محسوب می‌شود و حتی می‌توان او را عامل ناکامی حزبش دانست. زیاده‌روی‌های او طی سال‌های اخیر از زندگی فوق تجملاتی تا تاکتیک‌های بی‌رحمانه سیاسی‌اش از محبوبیتش کاست و نامش را در کنار سیاستمداران بی‌فکر قرار داد. می‌توان این چنین گفت که انتخابات روز یکشنبه علاوه بر اینکه وضعیت سیاسی را در ترکیه تغییر داد رفراندومی هم برای اردوغان بود؛ رفراندومی که به نظر نمی‌رسد رییس‌جمهور پیروز آن بوده باشد.

اما سوال اکنون این است که چرا تمام این تغییرات اعجاب‌آور اکنون رخ داده‌اند؟

محبوبیت حزب عدالت و توسعه روند نزولی خود را در سپتامبر 2014 نشان داد. زمانی که لحن خشن رجب طیب اردوغان، رئیس جمهورهم‌زمان با بدتر شدن اوضاع اقتصادی بسیاری از هواداران را دلسرد کرد.

علاوه بر این، شکست حزب عدالت و توسعه در پیشرفت روند صلح با کرد‌ها که محل نزاع بین ملی‌گرایان ترک و محافظه‌کاران کرد بود، بر عقیده بسیاری از هواداران این حزب تاثیر گذاشت. زمانی که حزب حاکم بین دو جریان افراطی مردد ماند، بسیار از رأی دهندگان تنها توانستند عدم تعهد را در تصمیمات آن نظاره کنند و رأی خود را با بهترین جایگزین تغییر دهند.

اما نباید فراموش کرد که حزب عدالت و توسعه با به دست آوردن 40 درصد آرا هم‌چنان مهم‌ترین حزب در عرصه سیاسی و بدنه اجتماعی ترکیه است و تمام این تفاسیر تنها نشان می‌دهند که حزب حاکم روزهای سختی را در پیش خواهد داشت.