هوشمندسازی از وعده تا عمل

آفتاب‌‌نیوز : مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران اعلام کرده است تا پایان سال جاری تمامی تاکسی‌های این کلان شهر به سیستم جی پی اس مجهر می‌شوند و شهروندان می‌توانند از خدمات مختلف این سیستم الکترونیکی بهره‌مند شوند. به کارگیری این سیستم هوشمند در شبکه حمل و نقل شهری تهران خبر خوبی است که می‌تواند گره گشای بسیاری از نابه سامانی‌ها و بی‌نظمی‌های تاکسیرانی باشد اما هوشمندسازی و برقراری شبکه الکترونیکی در وضع موجود نیازمند زیرساخت‌هایی پیچیده و گران قیمت است و با نگاهی اجمالی به سابقه نصب این دستگاه‌ها درسایر شهرهای بزرگ کشور، درخواهیم یافت برقراری شبکه سراسری جی پی اس تاکسی در مدت زمانی اندک، فراتر از یک جریان سازی خبری و تحریک افکار عمومی نبوده و کاری نشدنی است. اگر قرار باشد تاکسی‌های تهران به سیستم جی پی اس مجهز شوند باید قبل از آن شرایط ایجاد و بستر این طرح، اجرایی شده و سپس دستگاه‌های جی پی اس بر روی تاکسی‌ها نصب گردد.

هوشمندسازی نیاز کلان شهرها

با پیشرفت فناوری و گسترش سیطره جامعه اطلاعاتی، زندگی شخصی و اجتماعی شهروندان نیز تحت تاثیر قرار گرفته و راه گریزی از آن وجود  ندارد. سیستم حمل و نقل شهری یکی از حوزه‌های مهم و کاربردی فناوری‌های مدرن دیجیتال است که به کمک آمده و در جهت افزایش نظم، سرعت خدمات و رضایت عمومی در تمامی سطوح برنامه‌ریزی و اقدام می‌کند. چه به خواهیم و چه نخواهیم به کارگیری این تجهیزات یک نیاز مبرم به حساب می‌آید و باید هر چه زودتر به سمت استفاده از فناوری‌های جدید قدم برداریم. تاکسی‌های هوشمند نسل جدیدی از تاکسی در جهان است که طیف وسیعی از امکانات را در اختیار مسافران قرار می دهد که یکی از آنها  تجهیز خودرو به سیستم جی پی اس است.
تاکسی مجهز به سیستم جی پی اس کیفیت خدمات دهی به شهروندان را افزایش داده و اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار سازمان ناظر، قرار می‌دهد. با یک بررسی سطحی درخواهیم یافت مشکلات شبکه تاکسیرانی ایران و به ویژه شهرتهران نبود اطلاعات درست از وضعیت تاکسی‌ها در سطح شهر است. دانستن این مسئله که یک تاکسی که بابت آن هزینه‌های زیادی شده در حال خدمت رسانی به شهروندان است یا در گوشه‌ای پارک شده و یا این که در مسیر تعیین شده فعالیت می‌کند یا خیر می‌تواند کمک شایانی به ارتقاءکیفیت خدمات رسانی و نظم دهی کند. سیستم جی پی اس، دقت مدیریت حمل و نقل شهری را دو چندان کرده و سبب افزایش کیفیت خدمات و نظارت برکار می‌شود. از طرفی داشتن امکاناتی چون سیستم پرداخت الکترونیکی،ایجاد یک پایگاه ارتباطی میان تاکسی‌ها و مرکز پردازش داده‌ها، ارائه صورت حساب چاپی، نشان دادن مسیرهای خلوت و کم ترافیک، گزارش از سرعت خودرو، یافتن تاکسی‌های سرقت شده و ده‌ها خدمات دیگر این امکان را فراهم می‌سازد تا با صرف هزینه کمتر و صرفه جویی در امکانات، گام بلندی در هوشمندسازی سیستم حمل و نقل شهری  برداریم.

زیرساخت ها و امکانات اجرایی طرح

برای داشتن کلان شهری هوشمند نیاز است تا زیرساخت‌ها از مدل سنتی و آنالوگ به مدرن و دیجیتال تغییر کند، از همین رو اگر قرار باشد از یک فناوری جدید جهت ارائه خدمات بهتر به شهروندان استفاده کنیم باید قبل از آن شالوده و مقدمات کار را برپا سازیم  وکلیه اقدامات را با یک برنامه‌ریزی مدون و در راستای هم عملیاتی کنیم، در غیر این صورت طرح‌ها یا عملیاتی نمی‌شود و یا اگر به مرحله اجرا برسد شکست خواهدخورد. شاید تجربه تلخ تاکسی متر که در دهه 70 بر روی تاکسی‌ها نصب شد یک مثالی آشنا برای همگان باشد. دستگاه‌هایی برای محاسبه کرایه مسافران بر اساس نرخ مصوب اما به دلیل نبود بستر فنی و زیرساختی آن و همچنین نبود فرهنگ سازی مناسب استفاده از آن همانند یک کابوس هم برای مسافر و هم برای راننده تاکسی قلمداد می‌شد، مسافر تصور می کرد که نحوه محاسبه کرایه با تاکسیمتر بیش از حد عرف و نظر راننده است و راننده نیز به دلیل نا آشنایی، کرایه محاسبه شده را کمتر از حد معمول می‌دانست و همین مسئله سبب شد تا میزان کرایه ها به صورت نسبی و سرگردان باقی بماند. ثمره یک اقدام شتابزده، تبلیغاتی و غیر کاشناسی چیزی جز تحمیل هزینه‌ای گزاف به شبکه تاکسرانی نبود و در نهایت  نتوانست گره‌ای از مشکل کرایه و نحوه محاسبه آن باز کند.
          
 
تجهیز تاکسی‌ها به جی پی اس از شایعه تا واقعیت

سیستم فرسوده و کهن‌سال حمل و نقل شهری برای رسیدن به مرحله‌ای که بتواند اسم هوشمند را یدک بکشد باید مسیری طولانی را طی کند. داشتن یک خودرو کم استهلاک و کم مصرف منطبق با استاندارد‌های روز،  داشتن امکانات رفاهی  مناسب، همه و همه یک روی سکه است و این در حالی است که در طرف دیگر داشتن یک پایگاه جامع اطلاعاتی جهت پوشش، ثبت و پردازش لحظه به لحظه، اتصال دائم به شبکه اینترانت و اینترنت جهت تبادل اطلاعات و همچنین مدیریت دادها امکاناتی مفصل می‌طلبد که باید بر اساس یک استاندارد علمی پایه گذاری و اجرایی شود.
 از همین رو هوشمندسازی  شبکه تاکسیرانی شهر تهران در یک بازه زمانی چند ماهه بیش از آن که خبری واقعی به نظر برسد رنگ و بوی شایعه و یا خبری برای اقناع کوتاه مدت افکار عمومی به خود دارد. در سال‌های گذشته نیز شهرداران و مسئولان حمل و نقل دیگر شهرهای کشور که خبر استفاده از جی پی اس در تاکسی‌ها و هوشمندسازی ناوگان حمل و نقل را داده‌اند نیز در حد یک خبر یا طرحی نیمه کاره باقی مانده است و همین مسئله نشان دهنده این نکته است که تاکسی‌های تهران تنها بر روی کاغد و آن هم به صورتی یک وعده چند ماهه به جی پی اس مجهز می‌شوند. با کمی جست و جو در آرشیو اخبار خواهیم دید  که اجرای طرح های مشابهه به دور ازکارشناسی نیز شکست خورده است. شهر اصفهان یک مثال مطرح در این زمینه است که می تواند تجربه خوبی برای مسئولین تاکسرانی شهر تهران باشد. شهر اصفهان که در زمان احمد بافنده قرار بود میزبان تاکسی‌های مجهز به جی پی اس باشد به دلیل نبود شرایط مناسب و امکانات کافی، طرح به مرحله بهره برداری نرسید و به طور کامل به زمین خورد.

دیر یا زود، باید دست به کار شد

اگر قرار باشد که در راستای هوشمندسازی و به کارگیری تکنولوژی در سیستم حمل و نقل شهری اقدامی صورت گیرد باید هر چه سریع تر دست به کار شد و به جای پرداختن به حرف‌های رو بنایی با نیت‌های مغایر خدمت، حرکتی حساب شده بر مبنای اصول صورت گیرد و در اصلاح سیستم فعلی و توسعه خدمات، کاری معقول و حساب شده کرد.  امروزه برای داشتن یک تاکسی در معیارهای جهانی که از حقوق شهروندی و امکاناتی عادی برای ساکنین کلان شهرها به حساب می آید فاصله‌ای بسیار داریم، لذا باید شرایط را به نحوی فراهم کنیم که بتوان بر اساس یک نقشه راه، اهداف تعیین شده را مسجل سازیم.
سیستم حمل و نقل شهری یک شبکه متصل و در هم تنیده است واگر در گوشه ای، بخشی از سیستم دچار مشکل و نقصان باشد سایر بخش ها را نیز با مشکل رو به رو می کند. اگر امروز شبکه مترو و اتوبوس های بی آر تی به سمت هوشمند شدن رفته است، اگر می خواهیم تهران رادر زمره پایتخت های مدرن جهان بببنیم چاره ای نیست تا از مسائل شعاری فاصله گرفته و به سمت اقدامات اصولی برویم. متاسفانه در هر دوره 4 ساله که به انتخابات نزدیک می شویم وعده ها به قدری از واقعیت فاصله می گیرد که حتی اقدامات و خدمات گذشته را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. لذا لازم است به دور از نگاه منفعت طلبانه اقداماتی صورت گیرد و برنامه ریزی های درست و حساب شده جایگزین وعده‌های غیر واقعی شود.