کارشناس آموزشی:نقطه قوت برنامه های دانش آشتیانی تشکیل سازمان نظام معلمی است
کارشناس مسایل آموزش و پرورش گفت: نقطه قوت برنامه های پیشنهادی فخرالدین احمدی دانش آشتیانی تشکیل سازمان نظام معلمی است، مساله ای که غایب برنامه های قبل آموزش و پرورش بود.
آفتاب‌‌نیوز : علی پورسلیمان روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار حوزه آموزش ایرنا اظهار کرد: شرایط به گونه ای بود که وزیر سابق از پیش بینی تشکیل سازمان نظام معلمی در برنامه ششم توسعه امتناع کرد.
مدیر صدای معلم تصریح کرد: تعامل دانش آشتیانی با کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس می تواند سرآغاز فصل مهم و نوینی در شکل گیری 'معلم حرفه ای' در ادبیات آموزش و پرورش کشور باشد.
پورسلیمان با اشاره به اینکه آنچه می تواند یک 'برنامه خوب و جامع' را با شکست مواجه کند، فقدان یک تیم کارآمد، دلسوز، صادق و پر انرژی است، اضافه کرد: برنامه های فانی در کلیت خوب بود اما از آنجا که وی فاقد یک تیم با مشخصات فوق بود نتوانست حتی پس از گذشت بیش از سه سال برخی از آن ها را عملی و یا حتی مطرح کند.
* وزارت آموزش و پرورش نیاز به خانه تکانی دارد
وی با بیان اینکه ستاد وزارت آموزش و پرورش با تکیه بر اصل شایسته سالاری نیاز به خانه تکانی دارد، گفت: دانش آشتیانی در بخش سوم برنامه های پیشنهادی خود به 'مهندسی نظام مدیریت آموزش و پرورش با رویکرد شایسته سالاری و تمرکز زدایی' اشاره کرده است، اما بافت مدیریتی وزارتخانه بسیار پیچیده است بنابراین وزیر جدید نباید منابع اطلاعاتی خود را محدود به حلقه بسته مدیران و یا مشاوران کند.
این کارشناس مسایل آموزش و پرورش افزود: وزیر می تواند با طرح منطقی و مدبرانه موضوع آموزش و پرورش در حوزه عمومی، حساسیت جامعه و مسوولان را به نقش آموزش و پرورش و معلمان جلب کند و مهم این است که جامعه متوجه شود آموزش و پرورش برای آنان و آینده مهم است.
پورسلیمان اظهار داشت: مهم است که آموزش و پرورش برای جامعه ارزش افزوده اجتماعی ایجاد کند و اگر هم نقص، مانع و یا کمبودی وجود دارد، صادقانه با افکار عمومی در میان گذاشته شود.
وی افزود: در زمان حاضر، ضریب اعتماد عمومی در میان فرهنگیان نسبت به مسوولان کم شده و شکاف مدرسه و ستاد به حداکثر خود رسیده است.
کارشناس حوزه آموزش و پرورش از موضوعات مهم دیگر در این وزارتخانه را جایگاه نهادهای نظارتی مانند ارزیابی و رسیدگی به شکایات دانست و اضافه کرد: ضعف نهادهای نظارتی در درون آموزش و پرورش موجب دخالت دایمی نهادهای بیرونی در وزارتخانه شده است.
پورسلیمان با اشاره به اینکه هنوز پس از گذشت ماه ها، حراست وزارت آموزش و پرورش رییس ندارد و با سرپرست اداره می شود، ادامه داد: کارکرد و نقش این گونه نهادها باید مورد بازبینی و تعریف مجدد قرار گیرد.
* نشناختن آموزش و پرورش معیار درستی برای ناکارآمدی یک فرد در سکان وزارت نیست
این کارشناس مسایل آموزش و پرورش اظهار داشت: برخی از فرهنگیان و معلمان در مورد فخرالدین احمدی دانش آشتیانی گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش عنوان می کنند که وی معلم نبوده است و یا آموزش و پرورش را نمی شناسد.
پورسلیمان ادامه داد: بررسی تاریخچه عملکرد وزیران نشان می دهد که این معیار الزاما نمی تواند دلیلی برای کارآمدی یک فرد در مسند وزارتخانه ای مانند آموزش و پرورش باشد.
وی افزود: به عنوان مثال عملکرد وزیر سابق آموزش و پرورش قابل تامل است به این نحو که شاید کمتر وزیری را بتوان حداقل در تایخچه آموزش و پرورش پس از انقلاب پیدا کرد که سابقه ای مانند وی داشته باشد.
مدیر صدای معلم یادآورشد: زمانی که حاجی بابایی قرار بود به عنوان وزیر آموزش و پرورش معرفی شود بسیاری از فرهنگیان و حتی فعالان تشکل های صنفی او را 'وزیری از جنس معلمان' معرفی کردند اما عملکرد و فعالیت او تفاوت چندانی با وزیران قبلی نداشت.
وی اضافه کرد: هدف از ارایه این مثال ها نقد عملکرد وزرای آموزش و پرورش نیست بلکه یادآوری و تاکید بر این نکته راهبردی است که اصولا مدیریت در سطح راهبردی و یا ادراکی ممکن است نیاز به مهارت های فنی و یا تحتانی مدیریت نداشته باشد.
کارشناس حوزه آموزش و پرورش با بیان اینکه این تفکر و خلاقیت یک وزیر است که می تواند با تکیه بر خرد جمعی یک اتاق فکر مناسب و باسواد، آموزش و پرورش را از حالت سکون فعلی خارج کند، اظهار داشت: یک وزیر برای موفقیت و اثربحشی در مجموعه گوناگونی مانند آموزش و پرورش به دو عامل مهم برنامه و تیم مدیریتی قوی نیاز دارد.
* نکته مهم برنامه پیشنهادی دانش آشتیانی پرهیز از شتاب زدگی است
پورسلیمان در خصوص دیگر برنامه های پیشنهادی دانش آشتیانی اظهار داشت: برنامه های وی مشتمل بر چهار بخش است که در دو فاز کوتاه مدت و دراز مدت تنظیم شده است.
وی با اشاره به اینکه موفقیت در برنامه های کوتاه مدت که تا پایان دولت یازدهم پیش بینی شده، مقدمه ای بر ادامه آنها در بخش های اول و سوم خواهد بود، گفت: اهمیت برنامه های کوتاه مدت شاید بیشتر از بخش دراز مدت آن باشد چرا که اجرای قسمت های مختلف برنامه پیشنهادی دانش آشتیانی نوعی اعتمادسازی را در میان جامعه فرهنگیان که اکنون وضعیت رضایت بخشی را ندارند، رقم خواهد زد.
مدیر صدای معلم یادآورشد: مسایلی مانند سامان بخشیدن به وضعیت صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه و بنگاه های وابسته به آنها، جذب منابع مالی مورد نیاز برای پرداخت پاداش بازنشستگان آموزش و پرورش و سایر معوقات فرهنگیان، تدوین و ارایه لایحه رتبه بندی معلمان به مجلس شورای اسلامی ایران و بررسی و ارایه راهکارهای ایجاد ظرفیت های قانونی به منظور افزایش حقوق و مزایای فرهنگیان، از جمله موضوعات مهم در آموزش و پرورش است.
پورسلیمان رفع ابهام از برنامه هدایت تحصیلی در سال اول دوره دوم متوسطه و حل مشکلات و نارسایی های ناشی از اجرای آن در سال جاری، پیگیری افزایش سرانه های پرداختی به مدارس و تامین منابع برای پرداخت آنها در سال جاری را از دیگر نکاتی برشمرد که بحث روز آموزش و پرورش و فرهنگیان را تشکیل می دهند.
وی با بیان اینکه دانش آشتیانی در پیشگفتار برنامه های پیشنهادی خود به نکته مهمی اشاره کرده و آن پرهیز از اتلاف فرصت ها و شتاب زدگی است، افزود: وزیر سابق با آنکه شتاب زده عمل نمی کرد اما فرصت های زیادی را از دست داد.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش، به موضوعی از برنامه پیشنهادی دانش آشتیانی در بخش باورها اشاره کرد و گفت: وی در این بخش آورده است که ' آموزش و پرورش حلقه اتصال بین حاکمیت و مردم است و باید از این نظر به عنوان یک نهاد مدنی مبتنی بر ساز و کارهای مشارکت جویانه و مردم سالارانه انگاشته شود'، این در حالی است که بسیاری از وزرای آموزش و پرورش و مسوولان، آموزش و پرورش را امری حاکمیتی می دانند که البته این مساله محل مناقشه است.
وی اضافه کرد: آموزش و پرورش در قانون مدیریت خدمات کشوری در ذیل ماده 9 یعنی امور فرهنگی و اجتماعی تعریف شده است در حالی که ماده هشت این قانون شامل امور حاکمیتی می شود.
کارشناس حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: با این وجود از بررسی اسناد و قوانین کلان کشور از جمله اصل 30 قانون اساسی، بند دوم از سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری درباره تحول آموزش و پرورش و بند دهم از راهبردهای کلان سند تحول بنیادین می توان این گونه استنتاج کرد که آموزش و پرورش امری حاکمیتی تعریف شده است.
پورسلیمان اظهار داشت: نکته مهم این جاست که آموزش و پرورش در عمل و بویژه در زمان تخصیص بودجه و اعتبارات مانند سایر امور حاکمیتی نیست و این دوگانگی موجب کاهش و یا افت عملکرد و حتی رویکردها شده است.
وی با بیان اینکه در کشورهای توسعه یافته ، آموزش و پرورش نهادی مردمی است که توسط خود مردم اداره می شود و نقش دولت بیشتر از جنس نظارت است تا دخالت، تصریح کرد: اگر وزیر جدید آموزش و پرورش بتواند این مفهوم را عملیاتی کند تحول مهمی در جایگاه آموزش و پرورش و نیز معلمان در جامعه رخ می دهد و در واقع هویتی جدید برای این محور توسعه پایدار تبیین خواهد شد.
مدیر صدای معلم افزود: در بخش سوم از برنامه های پیشنهادی دانش آشتیانی، اصلاح و تقویت منابع انسانی، اصلاح نظام پرداخت بر اساس شایستگی ها و صلاحیت های حرفه ای معلمان و مدیران متناسب با ویژگی های شغلی ایشان پیش بینی شده است که البته این کاری زمان بر است و پیش نیاز آن تغییر فرهنگ سازمانی در آموزش و پرورش است که امکان دارد با مقاومت بخش های کمتر فرهیخته معلمان روبه رو شود.
* دانش آشتیانی باید با ظرافت و تدبیر وارد این حوزه شود
پورسلیمان یادآورشد: یکی از نکات مهم که در برنامه های فانی در بخش توسعه آموزش های فنی و حرفه ای و کارآفرینی دیده شده بود وضعیت هنرستان های فنی و حرفه ای و کار و دانش است.
وی افزود: برغم اینکه افق ١٤٠٤، وزارت آموزش و پرورش را موظف به برنامه ریزی برای رسیدن به هدایت تحصیلی ٦٠درصد فنی و ٤٠ درصد نظری کرده است و نیز بر اساس برنامه پنجم توسعه باید 48 درصد دانش آموزان در شاخه فنی حرفه ای و 52 درصد در شاخه نظری ادامه تحصیل بدهند اما پس از گذشت بیش از سه سال، در زمان حاضر تنها 16 درصد دانش آموزان در این بخش مشغول به تحصیل هستند.
این کارشناس مسایل آموزش و پرورش ادامه داد: وزیر جدید آموزش و پرورش باید با دقت و تکیه بر تجارب گذشته به آسیب شناسی موضوع و نیز حل بخش هایی از آن با تاکید بر اصل فرهنگ سازی بپردازد.
پورسلیمان بیان داشت: البته دانش آشتیانی به راهکاری اشاره کرده که عبارت از ایجاد تنوع در منابع مالی و استفاده بهینه از ظرفیت و امکانات بخش دولتی و غیر دولتی برای توسعه آموزش های فنی و حرفه ای و افزایش کیفیت آنها است اما عملیاتی شدن آن نیاز به برنامه و همکاری همه بخش ها دارد.
وی از نکات مهم دیگر که می تواند مورد نظر وزیر آینده آموزش و پرورش قرار گیرد را نوع تعامل با تشکل های فرهنگی برشمرد و یادآورشد: توصیه بنده به عنوان یک معلم و نیز فعال رسانه ای به وزیر آینده آموزش و پرورش این است که ضمن تعامل منطقی و مستمر با همه تشکل ها ، مواظب باشد که وقایع تلخ برای او تکرار نشده و در حصار تشکل ها گرفتار نشود.
مدیر صدای معلم تصریح کرد: تعامل دانش آشتیانی با کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس می تواند سرآغاز فصل مهم و نوینی در شکل گیری 'معلم حرفه ای' در ادبیات آموزش و پرورش کشور باشد.
پورسلیمان با اشاره به اینکه آنچه می تواند یک 'برنامه خوب و جامع' را با شکست مواجه کند، فقدان یک تیم کارآمد، دلسوز، صادق و پر انرژی است، اضافه کرد: برنامه های فانی در کلیت خوب بود اما از آنجا که وی فاقد یک تیم با مشخصات فوق بود نتوانست حتی پس از گذشت بیش از سه سال برخی از آن ها را عملی و یا حتی مطرح کند.
* وزارت آموزش و پرورش نیاز به خانه تکانی دارد
وی با بیان اینکه ستاد وزارت آموزش و پرورش با تکیه بر اصل شایسته سالاری نیاز به خانه تکانی دارد، گفت: دانش آشتیانی در بخش سوم برنامه های پیشنهادی خود به 'مهندسی نظام مدیریت آموزش و پرورش با رویکرد شایسته سالاری و تمرکز زدایی' اشاره کرده است، اما بافت مدیریتی وزارتخانه بسیار پیچیده است بنابراین وزیر جدید نباید منابع اطلاعاتی خود را محدود به حلقه بسته مدیران و یا مشاوران کند.
این کارشناس مسایل آموزش و پرورش افزود: وزیر می تواند با طرح منطقی و مدبرانه موضوع آموزش و پرورش در حوزه عمومی، حساسیت جامعه و مسوولان را به نقش آموزش و پرورش و معلمان جلب کند و مهم این است که جامعه متوجه شود آموزش و پرورش برای آنان و آینده مهم است.
پورسلیمان اظهار داشت: مهم است که آموزش و پرورش برای جامعه ارزش افزوده اجتماعی ایجاد کند و اگر هم نقص، مانع و یا کمبودی وجود دارد، صادقانه با افکار عمومی در میان گذاشته شود.
وی افزود: در زمان حاضر، ضریب اعتماد عمومی در میان فرهنگیان نسبت به مسوولان کم شده و شکاف مدرسه و ستاد به حداکثر خود رسیده است.
کارشناس حوزه آموزش و پرورش از موضوعات مهم دیگر در این وزارتخانه را جایگاه نهادهای نظارتی مانند ارزیابی و رسیدگی به شکایات دانست و اضافه کرد: ضعف نهادهای نظارتی در درون آموزش و پرورش موجب دخالت دایمی نهادهای بیرونی در وزارتخانه شده است.
پورسلیمان با اشاره به اینکه هنوز پس از گذشت ماه ها، حراست وزارت آموزش و پرورش رییس ندارد و با سرپرست اداره می شود، ادامه داد: کارکرد و نقش این گونه نهادها باید مورد بازبینی و تعریف مجدد قرار گیرد.
* نشناختن آموزش و پرورش معیار درستی برای ناکارآمدی یک فرد در سکان وزارت نیست
این کارشناس مسایل آموزش و پرورش اظهار داشت: برخی از فرهنگیان و معلمان در مورد فخرالدین احمدی دانش آشتیانی گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش عنوان می کنند که وی معلم نبوده است و یا آموزش و پرورش را نمی شناسد.
پورسلیمان ادامه داد: بررسی تاریخچه عملکرد وزیران نشان می دهد که این معیار الزاما نمی تواند دلیلی برای کارآمدی یک فرد در مسند وزارتخانه ای مانند آموزش و پرورش باشد.
وی افزود: به عنوان مثال عملکرد وزیر سابق آموزش و پرورش قابل تامل است به این نحو که شاید کمتر وزیری را بتوان حداقل در تایخچه آموزش و پرورش پس از انقلاب پیدا کرد که سابقه ای مانند وی داشته باشد.
مدیر صدای معلم یادآورشد: زمانی که حاجی بابایی قرار بود به عنوان وزیر آموزش و پرورش معرفی شود بسیاری از فرهنگیان و حتی فعالان تشکل های صنفی او را 'وزیری از جنس معلمان' معرفی کردند اما عملکرد و فعالیت او تفاوت چندانی با وزیران قبلی نداشت.
وی اضافه کرد: هدف از ارایه این مثال ها نقد عملکرد وزرای آموزش و پرورش نیست بلکه یادآوری و تاکید بر این نکته راهبردی است که اصولا مدیریت در سطح راهبردی و یا ادراکی ممکن است نیاز به مهارت های فنی و یا تحتانی مدیریت نداشته باشد.
کارشناس حوزه آموزش و پرورش با بیان اینکه این تفکر و خلاقیت یک وزیر است که می تواند با تکیه بر خرد جمعی یک اتاق فکر مناسب و باسواد، آموزش و پرورش را از حالت سکون فعلی خارج کند، اظهار داشت: یک وزیر برای موفقیت و اثربحشی در مجموعه گوناگونی مانند آموزش و پرورش به دو عامل مهم برنامه و تیم مدیریتی قوی نیاز دارد.
* نکته مهم برنامه پیشنهادی دانش آشتیانی پرهیز از شتاب زدگی است
پورسلیمان در خصوص دیگر برنامه های پیشنهادی دانش آشتیانی اظهار داشت: برنامه های وی مشتمل بر چهار بخش است که در دو فاز کوتاه مدت و دراز مدت تنظیم شده است.
وی با اشاره به اینکه موفقیت در برنامه های کوتاه مدت که تا پایان دولت یازدهم پیش بینی شده، مقدمه ای بر ادامه آنها در بخش های اول و سوم خواهد بود، گفت: اهمیت برنامه های کوتاه مدت شاید بیشتر از بخش دراز مدت آن باشد چرا که اجرای قسمت های مختلف برنامه پیشنهادی دانش آشتیانی نوعی اعتمادسازی را در میان جامعه فرهنگیان که اکنون وضعیت رضایت بخشی را ندارند، رقم خواهد زد.
مدیر صدای معلم یادآورشد: مسایلی مانند سامان بخشیدن به وضعیت صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه و بنگاه های وابسته به آنها، جذب منابع مالی مورد نیاز برای پرداخت پاداش بازنشستگان آموزش و پرورش و سایر معوقات فرهنگیان، تدوین و ارایه لایحه رتبه بندی معلمان به مجلس شورای اسلامی ایران و بررسی و ارایه راهکارهای ایجاد ظرفیت های قانونی به منظور افزایش حقوق و مزایای فرهنگیان، از جمله موضوعات مهم در آموزش و پرورش است.
پورسلیمان رفع ابهام از برنامه هدایت تحصیلی در سال اول دوره دوم متوسطه و حل مشکلات و نارسایی های ناشی از اجرای آن در سال جاری، پیگیری افزایش سرانه های پرداختی به مدارس و تامین منابع برای پرداخت آنها در سال جاری را از دیگر نکاتی برشمرد که بحث روز آموزش و پرورش و فرهنگیان را تشکیل می دهند.
وی با بیان اینکه دانش آشتیانی در پیشگفتار برنامه های پیشنهادی خود به نکته مهمی اشاره کرده و آن پرهیز از اتلاف فرصت ها و شتاب زدگی است، افزود: وزیر سابق با آنکه شتاب زده عمل نمی کرد اما فرصت های زیادی را از دست داد.
این کارشناس حوزه آموزش و پرورش، به موضوعی از برنامه پیشنهادی دانش آشتیانی در بخش باورها اشاره کرد و گفت: وی در این بخش آورده است که ' آموزش و پرورش حلقه اتصال بین حاکمیت و مردم است و باید از این نظر به عنوان یک نهاد مدنی مبتنی بر ساز و کارهای مشارکت جویانه و مردم سالارانه انگاشته شود'، این در حالی است که بسیاری از وزرای آموزش و پرورش و مسوولان، آموزش و پرورش را امری حاکمیتی می دانند که البته این مساله محل مناقشه است.
وی اضافه کرد: آموزش و پرورش در قانون مدیریت خدمات کشوری در ذیل ماده 9 یعنی امور فرهنگی و اجتماعی تعریف شده است در حالی که ماده هشت این قانون شامل امور حاکمیتی می شود.
کارشناس حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: با این وجود از بررسی اسناد و قوانین کلان کشور از جمله اصل 30 قانون اساسی، بند دوم از سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری درباره تحول آموزش و پرورش و بند دهم از راهبردهای کلان سند تحول بنیادین می توان این گونه استنتاج کرد که آموزش و پرورش امری حاکمیتی تعریف شده است.
پورسلیمان اظهار داشت: نکته مهم این جاست که آموزش و پرورش در عمل و بویژه در زمان تخصیص بودجه و اعتبارات مانند سایر امور حاکمیتی نیست و این دوگانگی موجب کاهش و یا افت عملکرد و حتی رویکردها شده است.
وی با بیان اینکه در کشورهای توسعه یافته ، آموزش و پرورش نهادی مردمی است که توسط خود مردم اداره می شود و نقش دولت بیشتر از جنس نظارت است تا دخالت، تصریح کرد: اگر وزیر جدید آموزش و پرورش بتواند این مفهوم را عملیاتی کند تحول مهمی در جایگاه آموزش و پرورش و نیز معلمان در جامعه رخ می دهد و در واقع هویتی جدید برای این محور توسعه پایدار تبیین خواهد شد.
مدیر صدای معلم افزود: در بخش سوم از برنامه های پیشنهادی دانش آشتیانی، اصلاح و تقویت منابع انسانی، اصلاح نظام پرداخت بر اساس شایستگی ها و صلاحیت های حرفه ای معلمان و مدیران متناسب با ویژگی های شغلی ایشان پیش بینی شده است که البته این کاری زمان بر است و پیش نیاز آن تغییر فرهنگ سازمانی در آموزش و پرورش است که امکان دارد با مقاومت بخش های کمتر فرهیخته معلمان روبه رو شود.
* دانش آشتیانی باید با ظرافت و تدبیر وارد این حوزه شود
پورسلیمان یادآورشد: یکی از نکات مهم که در برنامه های فانی در بخش توسعه آموزش های فنی و حرفه ای و کارآفرینی دیده شده بود وضعیت هنرستان های فنی و حرفه ای و کار و دانش است.
وی افزود: برغم اینکه افق ١٤٠٤، وزارت آموزش و پرورش را موظف به برنامه ریزی برای رسیدن به هدایت تحصیلی ٦٠درصد فنی و ٤٠ درصد نظری کرده است و نیز بر اساس برنامه پنجم توسعه باید 48 درصد دانش آموزان در شاخه فنی حرفه ای و 52 درصد در شاخه نظری ادامه تحصیل بدهند اما پس از گذشت بیش از سه سال، در زمان حاضر تنها 16 درصد دانش آموزان در این بخش مشغول به تحصیل هستند.
این کارشناس مسایل آموزش و پرورش ادامه داد: وزیر جدید آموزش و پرورش باید با دقت و تکیه بر تجارب گذشته به آسیب شناسی موضوع و نیز حل بخش هایی از آن با تاکید بر اصل فرهنگ سازی بپردازد.
پورسلیمان بیان داشت: البته دانش آشتیانی به راهکاری اشاره کرده که عبارت از ایجاد تنوع در منابع مالی و استفاده بهینه از ظرفیت و امکانات بخش دولتی و غیر دولتی برای توسعه آموزش های فنی و حرفه ای و افزایش کیفیت آنها است اما عملیاتی شدن آن نیاز به برنامه و همکاری همه بخش ها دارد.
وی از نکات مهم دیگر که می تواند مورد نظر وزیر آینده آموزش و پرورش قرار گیرد را نوع تعامل با تشکل های فرهنگی برشمرد و یادآورشد: توصیه بنده به عنوان یک معلم و نیز فعال رسانه ای به وزیر آینده آموزش و پرورش این است که ضمن تعامل منطقی و مستمر با همه تشکل ها ، مواظب باشد که وقایع تلخ برای او تکرار نشده و در حصار تشکل ها گرفتار نشود.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید