چنبره آفات و بیماری در جنگل‌های هیرکانی

آفتاب‌‌نیوز : قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: از ابتدای سال 1395 تاکنون، 66 هزار و 887 هکتار از جنگل‌های هیرکانی در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان بر اثر آفات و بیماری‌های درختی خسارت دید.

مسعود ملکی، با اشاره به اینکه شروع طغیان برخی از این آفات و بیماری‌ها به سال‌های قبل برمی‌گردد، افزود: بیشترین خسارت، مربوط به بیماری وارداتی سوختگی شمشاد بود که به تنهایی 52 هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی شمال کشور را آلوده کرده است.

بیماری سوختگی شمشاد (blight Boxwood) در ایران نخستین بار در سال 1389 در جنگل‌های آستارا و تالش دیده شد و هم اکنون تا جنگل‌های استان گلستان گسترش یافته است.

عامل این بیماری، نوعی قارچ با نام علمی Cylindrocladium buxicola یا Calonectria pseudonaviculata است و باعث چروکیدگی و ایجاد لکه‌های قهوه‌ای در برگ گیاه و مرگ سریع و گسترده بافت‌ها در بخش عمده یا همه قسمت‌های هوایی گیاه می‌شود.

وی تاکید کرد: آفت پروانه برگ‌خوار شمشاد که آن هم وارداتی است، با خسارت پنج هزار هکتاری، در رتبه دوم آفات و بیماری‌های امسال از نظر وسعت آلودگی قرار دارد.

ملکی بیان کرد: عامل این آفت، گونه‌ای پروانه با نام علمی Cydalima perspectalis است که به طور طبیعی در شرق آسیا زندگی می‌کند و نخستین بار در سال 1385 در آلمان و سپس در چند کشور اروپایی طغیان کرد و از نیمهٔ دوم خرداد امسال در نمک‌آبرود شهرستان چالوس در یک قطعهٔ 50 هکتاری دیده شد.

قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اظهار داشت: در مجموع امسال 21 آفت و بیماری مهم در جنگل‌های هیرکانی کمابیش طغیان کرد.

وی ادامه داد: پروانه جوانه‌خوار بلوط، پروانه ابریشم‌باف ناجور، پروانه‌های برگ‌خوار خانواده ژئومتریده، بیماری پوسیدگی زغالی بلوط، پروانه دم‌قهوه‌ای، سوسک قهوه‌ای برگ‌خوار توسکا، سوسک آبی برگ‌خوار توسکا، پروانه برگ‌خوار داغداغان، پروانه سفید درختان، بیماری شانْکْر شاه‌بلوط، زنبور برگ‌خوار وَن، زنبور برگ‌خوار آزاد، زنبور گال‌زای تخمدان نسترن، پروانه‌های چوب‌خوار، کرم سفید ریشه، بیماری فتیله نارنجی، بیماری لکه‌قیری برگِ اَفرا، سوسک‌های پوست‌خوار و چوب‌خوار، مهم‌ترین موارد شناسایی شده بوده است.

قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، درباره مهم‌ترین اقدامات انجام شده برای مهار آفات و بیماری‌های درختان جنگلی، به‌ویژه آفت و بیماری شمشاد گفت: شناسایی مناطق آلوده به آفت و بیماری و تهیه نقشه پراکنش و همچنین شناسایی نوع آفت یا بیماری، نخستین گام ما بود.

ملکی ادامه داد: اقدام دیگر ما، اجرای برنامه‌های آموزشی به منظور آشنایی مجریان و بهره‌برداران و کارشناسان با نوع آفت یا بیماری و آثار آنها در قالب کارگاه‌های آموزشی و تهیه دستور کار اجرایی برای مدیریت بعضی آفات و بیماری‌ها بود.

وی همچنین از انجام یافتن مطالعات علمی – پژوهشی در زمینه‌های مختلف و تهیه بذر شمشاد و نگهداری آن برای تشکیل بانک ژن خبر داد و افزود: تولید نهال شمشاد در شرایط ویژه و حفظ و نگهداری آن و همین طور اقدامات واپایشی (کنترلی) به شیوه تلفیقی شامل روش‌های مکانیکی، بهداشتی، میکروب‌شناختی، فرومونی از دیگر کارهای انجام یافته بوده است.

قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، اظهار داشت: اکنون بیماری سوختگی شمشاد با توجه به سرشت زیست‌شناختی و شرایط محیطی و رفتار مخربانه خود، پس از گذشت پنج سال از ظهور آن در کشور، همچنان فعال است و آثار تخریبی آن در فصول مناسب دیده می‌شود.

ملکی تأکید کرد: البته اقدامات واپایشی (کنترلی) در مساحت‌های محدود انجام شد ولی به علت مشکلات مالی ادارات کل منابع طبیعی و هزینه‌های بسیار بالای واپایش بیماری و به دلیل مقاومت بیماری و همچنین وسعت و سرعت و شدت انتشار آن و شرایط محیطی، این اقدامات چندان مؤثر نبوده است.

وی یادآور شد: لازم است اقدامات حفاظتی – حمایتی از قبیل شناسایی پایه‌های مقاوم، تکثیر شمشاد به روش ریزازدیادی (کشت بافت)، کشتِ درون‌شیشه‌ای، نگهداری در شرایط فَراسَرد، تولید نهال در محیط بسته (گلخانه) و نظایر آن انجام شود.

این مسئول سازمان جنگل‌ها درباره آخرین وضعیت آفت شب‌پره شمشاد نیز گفت: بر اساس آخرین آمار و اطلاعات دریافتی در حدود پنج هزار هکتار از رویشگاه‌های شمشاد شمال کشور در استان‌های گیلان و مازندران به این آفت آلوده هستند.

ملکی افزود: با توجه به اینکه مدت زمان زیادی از وقوع این آفت در کشور نمی‌گذرد (کمتر از یک سال) سرعت و شدت گسترش و خسارت آن به حدی بود که با ایجاد چهار نسل و تراکم بسیار بالا توانست آسیب فراوانی به شاخه و برگ و حتی پوست تنه درختان شمشاد وارد کند.

او بیان کرد: در این‌باره نیز اقدامات واپایشی با استفاده از روش میکروب‌شناختی، شکار با نصب تله‌های نوری و فرومونی انجام شد که با توجه به مشکلات ناشی از شرایط بیماری سوختگی شمشاد، توفیقی حاصل نشد و ضرورت دارد سازمان‌های مختلف متولی منابع طبیعی، محیط زیست، حفظ نباتات، گردشگری، مؤسسات تحقیقات جنگل و گیاه‌پزشکی کشور، دانشگاه‌ها و مراکز علمی دیگر برای اتخاذ تصمیم و راهکارهای درست و سازگار و عملی، اقدام کنند.
قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: الآن کرمینه‌های (لاروهای) آفت شب‌پره در حال زمستان‌گذرانی در لابه‌لای برگ‌ها و به حالت چسبیده درون پیله‌های سفیدرنگ هستند و در بعضی روزها با گرم شدن نسبی هوا از پیله خارج می‌شوند و غذا می‌خورند.

به گفته ملکی به نظر می‌رسد در سال آینده مشکلات حادتری در عرصه‌های شمشاد از نظر خسارت و گسترش آفت رخ دهد.

وی در عین حال تأکید کرد: یکی از اقدامات مفیدی که در حال پیگیری است تولید حدود یک میلیون نهال شمشاد در شرایط ویژه است.

این مسئول سازمان جنگل‌ها خاطرنشان کرد: ادارات کل منابع طبیعی درگیر مشکل بودجه و تأمین امکانات و تجهیزات مربوط به پیشگیری و واپایش آفت هستند و لازم است دولت و سازمان‌های مرتبط همکاری کنند و گرنه با زوال و نابودی توده‌های شمشاد در آینده‌ای نزدیک مواجه خواهیم شد.

شمشاد هیرکانی با نام علمی Buxus hyrcana Pojark درختی همیشه‌سبز و بومی در جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران است که در فهرست گونه‌های گیاهی در خطر انقراض اتحادیه بین‌المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد و در سال‌های اخیر بر اثر شیوع بیماری سوختگی و آفت شب‌پره، آسیب زیادی دیده است.

منبع: ایرنا