زلزله‌های کوچک می‌گویند زلزله بزرگی در راه است
جمعیت ۱۷.۵ میلیونی تهران و گسل‌هایی که گسترده شدهاند/آیا زلزله بزرگ تهران در راه است؟/کارشناسان چه می‌گویند؟
به گفته محقق پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در ایران گسلی که قبلا فعال نبوده و اکنون فعال شده باشد، نداریم؛ البته ممکن است مدت‌ها فعالیتی نداشته باشند ولی همچنان گسل فعال تلقی می‌شوند. از این رو دانشمندان تاکید دارند تا با واگذاری ابزارهای رصدی و تحقیقاتی زمینه برای پاسخگویی دقیق‌تر به سوالات این حوزه فراهم شود.
آفتابنیوز :
"ایران کشوری لرزه‌خیز است که در کمربند زلزله زمین واقع شده است"؛ این جمله‌ای است که هر کدام ما از دوران مدرسه شنیده‌ایم و آن را از بر کرده‌ایم. بعد از آن نقشه مناطق پرخطر به لحاظ لرزه‌خیزی پیش روی چشمانمان گذاشته شد تا به ما بگوید مناطق کم‌خطر از نظر زلزله در کشورمان عمدتا مناطقی هستند که کسی در آنها زندگی نمی‌کند که شامل "کویر لوت" است و کسی در آنجا توان زندگی ندارد.
به گزارش آفتابنیوز، علاوه بر آن نوار سنندج - سیرجان ناحیه دیگر کم‌خطر زلزله است. این منطقه شامل استان‌های اصفهان، سنندج، اراک و همدان می‌شود و همچنین ناحیه جنوب اهواز به سمت آبادان و خرمشهر از لرزه‌خیزی کمتری برخوردار هستند، اما بقیه مناطق ایران جزء مناطق پرلرزه هستند.
به گفته دکتر زارع، استاد تمام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله در مناطقی چون اصفهان هر دو تا سه هزار سال یک زلزله ۶.۵ تا ۷ ریشتر و هر ۸ هزار سال یک زلزله بالای ۷ ریشتر اتفاق می‌افتد؛ اما در منطقه‌ای مثل جنوب البرز که تهران هم در آن جای گرفته، هر ۲۰۰سال انتظار زلزله‌ای با قدرت ۶.۵ تا 7 ریشتر و هر سه هزار سال انتظار وقوع زمین‌لرزه با قدرت ۷.۵ ریشتر را داریم. به همین دلیل به منطقه البرز "منطقه خطرناک از نظر زلزله" گفته می‌شود و منطقه اصفهان منطقه کم‌خطر و سفید است.
به گفته این محقق، در نقشه ایران، ۷۸ درصد شهرها را شهرهای «لرزان» با خطر نسبی بالا تشکیل می‌دهند که در مناطق با ریسک خطر زیاد هستند. با وجود این خطر زلزله در این شهرها هم متفاوت است؛ مثلا ممکن است در یک منطقه، زلزله ۶ ریشتری تعداد کشته و خرابی بالایی داشته باشد، اما در منطقه دیگری زلزله 7 ریشتری تعداد کشته و خرابی کمتری به بار بیاورد.
بنا به اظهارات محققان کشور تعداد 120 گسل خطرناک در کل ایران وجود دارد، ضمن آنکه چند سامانه گسلی در کشور داریم که یک سامانه گسلی از مرز ایران و عراق در مریوان آغاز می‌شود و تا شمال بندرعباس ادامه پیدا می‌کند که طولانی‌ترین سامانه گسلی کشور است.
گسل دیگر گسل مکران است که در ساحل دریای عمان و در جنوب شرقی کشورمان واقع شده و زلزله‌های 8 ریشتری در آن اتفاق می‌افتد (۷آذر ۱۳۲۴وقوع زلزله ۸.۲ ریشتری) که احتمال وقوع زلزله‌ای با شدت ۹ ریشتر هم در آن وجود دارد. گسل قطر - کازرون از دیگر سامانه‌های کشور است که دارای چند قطعه ازجمله گسل‌های برازجان، کنارتخته، کازرون و دنا است که این گسل تغییراتی را در کف خلیج‌فارس ایجاد کرده است.
گسل چیست؟
دکتر مهدی زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص تعریف گسل، توضیح داد: هر ناپیوستگی ثانویه زمین‌ساختی که بعد از ایجاد شکستگی در آن جابه‌جایی رخ داده باشد، به عنوان گسل شناخته می‌شود. این تعریف مستقل از ابعاد است.
به گفته وی، بر این اساس هم گسله‌های کوچک در حد چند میلی‌متر و هم گسل‌هایی با طول چندین کیلومتر در این تعریف می‌گنجند.
آیا گسل غیر فعال در ایران داریم؟
زارع در پاسخ به این سوال که آیا در ایران گسل غیر فعال داریم، با تاکید بر اینکه در ایران گسلی که قبلا فعال نبوده و الان فعال شده است، نداریم، خاطرنشان کرد: گسل‌های فعال همگی در دوره کواترنر (دوره چهارم زمین شناسی) دچار حداقل یک بار جابه‌جایی شدهاند.
این محقق اضافه کرد: این گسل‌ها ممکن است مدت‌ها فعالیتی نداشته‌اند، ولی همچنان گسل فعال تلقی می‌شوند.
جزئیات زلزله‌ای که در مرز دو استان رخ داد
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله با اشاره به زلزله شامگاه چهارشنبه، 29 آذرماه گفت: این زلزله در مرز استان‌های تهران و البرز بر روی یک روند گسل نزدیک به شرقی- غربی اتفاق افتاده که ما بر روی آن حدود 24 سال قبل به عنوان گسل "ماهدشت-جنوب کرج" مطالعاتی را انجام دادیم.
وی ادامه داد: اطلاعات ژئوفیزیکی و اطلاعات لرزه‌شناسی نشان می‌دهد زلزله 5.2 ریشتر اخیر مرتبط با گسلی میان گسل‌های شمال تهران و گسل اشتهارد است.
زارع، طول این گسل را 40 کیلومتر ذکر کرد و یادآور شد: در مجاورت گسل ماهدشت- جنوب کرج، گسل‌های اشتهارد و شمال تهران قرار دارد و از آنجایی که گسل شمال تهران از برخی از مناطق شهر تهران عبور می‌کند و در مجاورت گسل جنوب کرج قرار دارد، قابل توجه است.
این محقق مهندسی زلزله با تاکید بر اینکه زلزله‌ای با بزرگای 5.2 ریشتر به خودی خود زلزله خاصی نیست، خاطرنشان کرد: ولی از آنجایی که در استان‌های تهران و البرز حدود 17.5 میلیون نفر ساکن هستند، از این رو این زلزله مهم است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله با تاکید بر اینکه این زلزله از سوی یک چهارم مردم ایران حس شد، ادامه داد: بر اساس مطالعاتی که ما از ساعات اولیه زلزله 5.2 ریشتری داشتیم و اطلاعات در اختیار ما نشان داد که این رخداد لرزه‌ای دارای یکسری پس‌لرزه با بزرگای بین 1.5 تا 2 ریشتر بوده است.
آیا زلزله دیگری در راه است؟
زارع، در پاسخ به این سوال که بر اساس اطلاعات موجود می‌توان انتظار داشت زلزله بزرگ دیگری در راه است، با تاکید بر اینکه هیچ کس در دنیا نمی‌تواند رخداد زلزله را پیش‌بینی کند، اظهار کرد: باید توجه داشت فضا را نباید به سمت فضای هیجانی ببریم و از سوی دیگر اگر با مردم صحبت نشود، موجب انتشار شایعات خواهد شد.
به گفته وی، گفتن اینکه زلزله 5.2 ریشتر شامگاه 29 آذرماه زلزله اصلی است و زلزله دیگری در راه نیست، همانقدر غیر علمی و بی اساس است که گفته شود زلزله اصلی با بزرگای زیاد در راه است.
این محقق با تاکید بر اینکه صحبت کردن از زلزله یک کار تفننی نیست، یادآور شد: بر اساس اطلاعات ما و داده‌های علمی موجود، غرب گسل ماهدشت-جنوب کرج به گسل اشتهارد و شرق آن به گسل شمال تهران ارتباط دارد.
وی با بیان اینکه این گسل جابه‌جایی امتداد لغز داشته است، ادامه داد: علاوه بر آن در دو سوی این گسل سطح تنش بالا رفته است و اگر هر کدام از گسل‌های دو طرف گسل ماهدشت آماده حرکتی شود، در تعقیب بالا رفتن سطح تنش میتواند در آنها حرکتی ایجاد کند.
زارع اضافه کرد: در اینکه میتواند در دو سوی گسل ماهدشت حرکتی رخ دهد، باید گفته شود چون تنش در این گسل بالا رفته است، میتواند زلزله رخ دهد، ولی اینکه چه زمانی رخ خواهد داد نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله به بیان برخی از نمونه‌ها در این زمینه اشاره کرد و گفت: بر اساس اطلاعات زلزله‌های پیاپی که رخ می‌دهد، می‌توان بازه 2 هفته تا 3 ماه بعد از زلزله را توجه ویژه داشت.
نیاز کشور به استفاده از ابزارهای رصدی دقیق‌تر زلزله
این محقق پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله با تاکید بر ضرورت تهیه ابزارهای دقیق‌تر برای رصد زلزله، گفت: اگر امروز به جای 15 ایستگاه لرزه‌نگاری در تهران و پیرامون آن 200 ایستگاه لرزه‌نگاری داشتیم، می‌توانستیم اطلاعات خرد زلزله را با دقت بالاتری رصد کنیم و اگر به جای یک ایستگاه میکروژئودزی در تهران 25 ایستگاه داشتیم، می‌توانستیم تغییرات پوسته زمین را با خردلرزه‌ها بسنجیم.
وی تاکید کرد: باید به دانشمندان ابزارهای رصدی بیشتری واگذار کرد تا بتوانند پاسخ‌های دقیق‌تری به سوالات این حوزه بدهند.
زارع با تاکید بر اینکه ایران سرزمین لرزه خیز است، گفت: تهران با جمعیت 17.5 میلیون نفری مشکل دارد.
گسل شمال تهران و انبوه سازی‌های بی‌رویه
زارع با اشاره به گسل شمال تهران به عنوان یکی از گسل‌های تهران، گفت: گسل شمال تهران محدوده شمالی تهران "قنات‌کوثر"، "استخر" و "باغ‌اناری" در شمال تهرانپارس را در نوردیده و به سمت "گردنه قوچک" در حال پیشروی است. در "سوهانک" و "ازگل" عملا در تمامی دامنه‌ها و کوهپایه‌ها ساختمان‌های بلند و آپارتمان و در "ولنجک" در ارتفاعی بالاتر از پارکینگ تله‌کابین توچال روی شیب و در حریم رودخانه ولنجک ساخت و ساز شده است.
وی با بیان اینکه در "سعادت‌آباد" عملا تمام مرز کوهپایه با ساختمان پوشیده شده است، ادامه داد: این گسل همچنین در محدوده شمال "پونک" و "حصارک" به‌ویژه محدوده دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات و نیز شهرک نفت تمامی دامنه‌های لغزشی روی پهنه گسل شمال تهران را پوشانده است و در "کن" نیز در شمال غرب تهران و در کل محدوده پای دامنه‌های شمال روستای کن که امروزه دیگر اثری از آن روستای ییلاقی نمانده، کشیده شده است.
این محقق مهندسی زلزله با بیان اینکه محدوده مرز بین کوه و دشت در تمام شمال تهران، محدوده گسل شمال تهران است، اضافه کرد: با در نظر گرفتن اثرهای سطحی، فعال بودن گسل شمال تهران را به صورت قطعی نشان می‌دهد؛ از این رو پتاسیل لرزه‌زایی و احتمال گسیختگی مجدد این گسل را نباید فراموش کرد.
وی اضافه کرد: بررسی‌های لرزه زمین‌ساختی و زمین‌ریخت شناختی نشان می‌دهد می‌توان انتظار زمین‌لرزه‌ای با بزرگای بیش از 7 را از جنبایی مجدد گسل شمال تهران داشت. ساخت و ساز در محدوده گسل به دلیل احتمال گسیختگی مستقیم گسل و جنبش‌های خیلی شدید در حوزه نزدیک گسل باید ممنوع در نظر گرفته شود.
زلزله‌های کوچک می‌گویند زلزله بزرگی در راه است
بین سال‌های 1945 تا 1995 میلادی بود که 14 زلزله با بزرگای 6.5 ریشتر به بالا در ژاپن رخ داد اما هیچ کدام ازآنها آنقدر تاثیرگذار نبود تا اینکه زلزله کوبه زنگ هشدار را به صدا درآورد.این زلزله با کشته دادن بیش از 6 هزار و 400 نفر باعث شد تا ژاپنی‌ها به فکر اقداماتی برای مقاومت در برابر زلزله بیفتند و قوانینی را در همین جهت وضع کنند.
لذا از این زمان به بعد بود که تمامی ساختمان‌ها از بتون مسلح یا بتون آرمه ساخته شدند. براساس قوانین ژاپن این ساختمان ها باید پس از وقوع زلزله قابل سکونت باشند و در زلزله‌های شدید نیز دچار ریزش نشده و ضعف ساختاری آنها موجب کشته شدن ساکنان نشود.
قدر مسلم برای رسیدن به این طرز تفکر و دست یابی به این قوانین در ایران راه طولانی در پیش است همانطور که بهرام عکاشه استاد دانشگاه و پدر علم زلزله شناسی ایران در گفت وگویی با جام جم آنلاین مهمترین مشکل ما را عدم آمادگی در برابر زلزله می داند و معتقد است تا زمانیکه این آمادگی فراهم نیست باید همچنان نسبت به وقوع زلزله نگران بود.این گفت وگو را می خوانید:
این زلزله‌های اخیرناشی از چه عواملی است و چه پیامی برای مردم ایران دارد؟
موضوع بسیار بغرنج است برخی این زلزله ها را به پدیده و عوامل فضایی یا یونوسفر نسبت می دهندپدیده ای که هنوز اثبات نشده است برخی دانشمندان به آن اعتقاد دارند وبرخی نیز کاملا مخالف هستنددرواقع برنامه یونوسفر ، یک پروژه پژوهشی است که برای بررسی و پژوهش درباره لایه های یونوسفر با استفاده از امواج رادیویی تأسیس شده‌است.مخالفان تاثیر این پدیده بر وقوع زلزله می گویند زلزله انرژی درون زمین است که جمع شده وزمانی که زیاد می شود آزاد می گردد بنابراین نمی توان گفت که با آسمان وفعل و انفعالات فضایی در ارتباط است درمقابل عده ای نیز براین عقیده اند که یونوسفر به مانند ماشه ایست که سبب آزاد شدن انرژی داخل زمین می شود.البته همه اینها یک حدس است. دانش بشر هنوز به این ادراک نرسیده که آیا فرکانس های الکترومغناطیسی می توانند عامل حرکت زمین باشند .هرچند که بطورکامل نیز نمی توان این فرضیه را رد کرد . زیرا هرچیزی امکان پذیر است.
پس از زلزله اخیر نظرات بسیاری مطرح شده مبنی براینکه این زلزله یک زلزله اصلی بوده و برخی نیز برای عقیده بودند که پیش زلزله محسوب می شده است نظر شما در این خصوص چیست ؟
در این مورد هیچ نظری نمی توان داد و تا به الان علم هم نتوانسته به این سوال پاسخ دهد هیچ کشوری حتی ژاپن وروسیه و آمریکا هم نمی توانند بگویند این زلزله پدیده اصلی بوده ویا پدیده دیگری در پشت سر آن رخ خواهد داد.در 90درصد زلزله های 5 ریشتری مشاهده شده است که هیچ زلزله ای پشت سرآن رخ نداده و در مواردی نیز داشتیم که بدنبال یک زلزله 5ریشتری زلزله 7ریشتری رخ داده است.لذا هیچ قانون وقاعده ای در این مورد وجود ندارد.دانش بشری در مورد زلزله همانند یک کودک 7الی 8ساله است بسیار زمان نیاز دارد تا پخته شود .تمام نظرات در این خصوص برپایه شک وتردید قرار دارد.بطوریکه ژاپنی ها عقیده دارند که عوامل فضایی تاثیر گذار هستند.وبسیاری از دانشمندان دیگربا این نظر مخالفند.حال چنانچه کسی بتواند این نظریه را اثبات کند حتما جایزه نوبل خواهد گرفت.
فکر می کنید دانش بشری بالاخره بتواند روزی زمان زلزله را پیش بینی کند ؟
هنوز که به آن دانش نرسیده و بعدها هم معلوم نیست.
کدام گسل های تهران از همه خطرناک تر است؟
همه گسل های تهران خطرناک هستند بخصوص گسل شمال تهران که از لواسانات شروع می شود و تا کرج نیز ادامه دارد این گسل پتانسیل یک زلزله7.2ریشتری را داردکه رخ دادن آن مساوی است با نابودی تمام خانه های تهران.البته برای ژاپنی ها مساوی نابودی خانه ها نیست.انها خود را برای زلزله های قوی تر نیز آماده کرده اند .
این زلزله های اخیر که در کشور رخ داده است نگرانی هایی را برای وقوع یک زلزله خطرناک تر بدنبال داشته است ؟
احتمال وقوع یک زلزله شدیدترممکن است ولی نمی توانیم بگوییم حتما رخ خواهد داد.مثلا در ایران وحتی در آسیا مدتی است که باران بسیار کم می بارد .بسیاری همین مسئله را به رخدادهایی چون زلزله نسبت می دهند .می توان این مسائل را بایکدیگر مرتبط دانست ولی هنوز نمی توانیم بطور اصولی وسیستماتیک در باره آن اظهار نظر کنیم.
آیا آزاد شدن انرژی یک گسل می تواند موجب آزاد شدن انرژی گسل های دیگر شود؟
طبیعی است که انرژی یک گسل در انرژی گسل دیگر القا شود حتی ممکن است سبب ریزش سنگ های آسمانی نیز شود .البته اینها فقط ممکن هاست مهم این است که همیشه آماده باشیم
تهران چه تعدادگسل دارد؟
در منطقه تهران هزاران گسل وجود دارد که در میان آنها چند صدتا توانمند هستند و می توانند فاجعه بیافریند .مثل گسل شمال تهران ،گسل ری .گسلی که برای ماهدشت رخ داد گسل اشتهارد بود که از صفاشهر وملارد وشهریار می گذشت.گسل شمال وجنوب ری بالای 6 ریشتر و گسل شمال تهران بالای 7ریشتری قدرت دارند.و می توانند فاجعه آفرین باشند.
گفته می شود این زلزله های ضعیف قابلیت مهار انرژی زمین برای جلوگیری از وقوع زلزله شدیدتر را دارند ؟
نخیر ،چرا اینگونه نمی گویید که این زلزله های کوچک می گویند مراقب باشید زلزله بزرگتر در راه است
شما هنگام زلزله اخیر چکار کردید آیا از منزل خارج شدید؟
من اصلا متوجه زلزله نشدم.
نتیجه می گیریم که خانه شما بسیار مقاوم است؟
من هم اینگونه فکر می کنم.
درواقع شما به هنگام خریداری خانه تان به مقاومت آن در برابر زلزله توجه داشتید؟
بله همینطور است.
پیام شما برای مردم تهران چیست؟
مردم باید آگاه باشند تهران شهری زلزله خیز است لذا اصلا جای مناسبی برای زندگی نیست . باید همیشه آماده باشیم در حالیکه نیستیم .فقط همواره خودمان را بدست خدا می سپاریم.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
انتشار یافته: ۵
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید
همینطور کشکی یازده و نیم میلون نفر رو میریزین روش!
غربی برج های بیست طبقه روبروی مسجد زهرا ع شهرک غرب تهران در موقع زلزله برای ساکنین هم جوار
مشکل گشاست . چهل سال بلا استفاده رها شده .