بندبازی دخل و خرج ایرانیان روی خط فقر
همگان به این نکته اذعان دارند که فقر اساس بسیاری از آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی بوده و مبارزه با آن نیازمند داشتن اطلاعات و داده های موثق و به روز درباره وضعیت فقر در جامعه است. به همین خاطر اعلام سالانه خط فقر در کشور را می توان گامی در راستای این امر تلقی کرد.
آفتاب‌‌نیوز :
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در آذر ماه امسال به فاصله چند روز دو گزارش در باره خط فقر در کشور منتشر کرده است. در این گزارش ها به محاسبه خط فقر در ایران و شناسایی گروه‌های فقیر پرداخته شده و جهت حمایت از اقشار فقیر جامعه سیاست‌هایی نیز پیشنهاد شده است. گزارش اول با عنوان «خط فقر ایران در سال 1395 و مروری بر روش محاسبه آن» و گزارش دوم نیز با عنوان «برآورد خط فقر شش ماهه نخست سال 1397» منتشر شده است.
به گزارش آفتاب‌‌نیوز؛ از دیدگاه کارشناسان، گزارش مرکز پژوهش های مجلس در نوع خود نادر است. زیرا آخرین باری که خط فقر اعلام شد در سال 1386 و توسط دولت وقت بود. بعد از آن در سال 1396 احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزیر کار وقت خط فقر را حدود 700 هزار تومان در ماه اعلام کرده بود. در واقع بیش از یک دهه است که خط فقر در کشور بدین شکل اعلام نشده و از این نظر نتایج مطالعه مرکز پژوهش های مجلس بسیار قابل توجه است.
متخصصان بر این باورند که عدم اعلام رسمی خط فقر از سوی دولت های مختلف دلایل مختلفی دارد. از جمله می توان به تفاوت حداقل دست مزد اعلامی از سوی دولت های مختلف با خط فقر اشاره کرد. برای مثال خط فقر در سال ٨٦ یعنی آخرین سال اعلام رسمی، ٦٥٠ هزار تومان اعلام شد در حالی که حداقل‌مزد در این سال ١٨٣ هزار تومان تعیین شده بود. این تفاوت نشان‌دهنده میزان واقعی عقب‌افتادگی درآمدها از هزینه‌های ضروری زندگی است.
** خط فقر چیست؟
کارشناسان و صاحبنظران اجتماعی فقر را یکی از مهمترین آسیب های اجتماعی می دانند که می تواند منشأ بسیاری دیگر از آسیب ها و مسائل و مشکلات در جامعه باشد. علیرغم اهمیت آن، توافق چندانی بر سر تعریف خط فقر، چه در سطح ملی و چه در سطح جهانی وجود ندارد. آدم ها می توانند از جهاتی فقیر باشند و از جهاتی دیگر غنی. با این حال دست کم در سطح جهانی توافقی در باره معنای اقتصادی فقر وجود دارد. زیرا ساده‌ترین و قابل‌فهم‌ترین ملاک برای اندازه‌گیری فقر و یا خط فقر، محاسبه هزینه پولی نیازهای اساسی یک فرد یا یک خانوار است. مهمترین مؤلفه در این محاسبه عبارت است از سبد غذایی تأمین‌کننده حداقل کالری مورد احتیاج (بین 2000 تا 2300) در روز.
بدین ترتیب، خط فقر یا آستانه فقر حداقل درآمدی است که برای زندگی در یک کشور خاص در نظر گرفته می‌شود. در واقع خط فقر عبارت است از معیاری که بر اساس آن بتوان تعیین کرد که چه کسی فقیر است و چه کسی فقیر نیست. صاحبنظران اقتصادی خط فقر را به صورت مخارجی که یک فرد در یک زمان و مکان معین برای دسترسی به یک سطح رفاه مرجع متحمل می‌شود، تعریف می‌کنند. کسانی که به آن سطح رفاه دسترسی ندارند، فقیر و کسانی که به این سطح رفاه دسترسی دارند، غیرفقیر تلقی می‌شوند. بدین ترتیب در مورد «فقر مطلق»، ارزش پولی بدیهی‌ترین و نخستین نیازهای مادی انسان (غذا، لباس، مسکن) محاسبه می‌شود.
** وضعیت خط فقر در جهان
در حال حاضر و در سطح جهانی مشهورترین شاخص پولی تعیین کننده خط فقر، از سوی «بانک جهانی» تهیه شده که معادل یک دلار و نود سنت(1.90) در روز برای یک نفر است. در واقع کسانی که درآمد آنها پایین تر از این میزان است زیر خط فقر قرار می گیرند.
اما بدون شک این رقم در همه کشورهای جهان از قدرت خرید یکسانی برخوردار نیست. به همین خاطر، از طریق شاخص«برابری قدرت خرید» نسبت یه جوامع مختلف تعدیل می‌شود. بدین ترتیب به شاخص دیگری به نام خط فقر نسبی می رسیم که در آن مکان و زمان محاسبه نیز در نظر گرفته می شود. پس، خط فقر بسته به اینکه در چه کشوری و با چه میزان درآمد باشد تغییر می کند. بعلاوه در هر کشوری بسته به نقاط شهری، روستایی و مناطق محروم، خط فقر مطلق بالا و پایین می رود.
بر اساس بررسی های بانک جهانی، در حال حاضر 10.7 درصد از جمعیت کل جهان دارای درآمد روزانه 1.90 دلار هستند که زندگی کردن با این شرایط در کشورهای پیشرفته بنظر غیر ممکن می رسد و متاسفانه در حدود 760 میلیون نفر در سرتاسر جهان دارای چنین درآمدی هستند. بانک جهانی افرادای را که با این شرایط زندگی می کنند را در دسته بندی «فقر شدید» قرار داد. همچنین بانک جهانی در استانداردهای جدید فقر اعلام کرد، آن دسته از افرادی که درآمد آنها 3.20 دلار در روز است و در کشورهای با «درآمد پایین تر از متوسط» زندگی می کنند در خط فقر هستند و اگر دریافتی افرادی که در کشورهای «با درآمد بالاتر از متوسط» زندگی می کنند. روزانه 5.50 دلار باشد، این افراد هم در مقوله خط فقر قرار می گیرند. بر همین اساس بانک جهانی اعلام کرد اگر فردی که در یک کشور با «درآمد بالا» مانند آمریکا زندگی می کند و دریافتی آن در روز 21.70 دلار باشد، این شخص در خط فقر زندگی می کند.
**وضعیت کنونی کشور از نظر خط فقر
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است که هدف از این مطالعه برآورد خط فقر مطلق بوده که عبارت است از ناتوانی در کسب حداقل استاندارد زندگی. روش مورد استفاده در این مطالعه، روش هزینه حداقل نیازهای اساسی تکراری است. در این روش یک سبد خوراکی به عنوان مرجع انتخاب می شود. در مطالعه مذکور سبد خوراکی تأمین کننده 2100 کیلو کالری انتخاب شده است. سپس هزینه دستیابی به این سبد برای فقرا بر اساس داده های موجود، استخراج شده است. با مشخص شدن هزینه تأمین این سبد، خط فقر خوراکی به دست می آید. سپس با استفاده از معکوس ضریب انگل در حول و حوش خط فقر(سهم هزینه خوراکی از کل هزینه خانوار) خط فقر کل تخمین زده می شود. منطق استفاده از ضریب انگل آن است که فرض می شود شخصی که هزینه خوراکش در محدوده خط فقر است. سایر هزینه هایش متناسب با آن است.
در این مطالعه کل کشور به چهار خوشه تقسیم شده است. خط فقر برای یک خانوار چهار نفره شهری و به صورت جداگانه برای هر خوشه در تابستان 1397 محاسبه شده است.
در خوشه اول که شامل استانهای مرکزی، آذربایجان غربی، کردستان، بوشهر، هرمزگان، گیلان، اصفهان، همدن، زنجان، قزوین، مازندران، گلستان، لرستان، سمنان، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، شهرستان تبریز، شهرستان اصفهان و شهرستان اهواز است خط فقر یک میلیون و چهارصد و هشتاد و نه هزار تومان محاسبه شده است. همچنین این میزان، نسبت به تابستان 1396 رشد 8/25 درصدی داشته است.
خط فقر در خوشه دوم شامل استان های اردبیل، خوزستان، خراسان رضوی، فارس، خراسان جنوبی، چهار محال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد یک میلیون و سیصد و سی و یک هزار تومان است. نرخ تورم دراین خوشه نسبت به تابستان 1396 3/24 درصد رشد داشته است.
خوشه سوم شامل استانهای کرمانشاه، البرز، قم، تهران، شهرستان مشهد، کرمانشاه، شهرستان کرج، شهرستان شیراز می شود. خط فقر در نقاط شهری این خوشه یک میلیون و هشتصد و ده هزار تومان بوده و نسبت به تابستان 1396 9/23 درصد رشد داشته است.
در خوشه چهارم تنها شهرستان تهران قرار دارد. خط فقر برای تهران دو میلیون و هفتصد و بیست و هشت هزار تومان برآورد شده است. نرخ رشد این مقدار نسبت به تابستان 1396 4/22 درصد بوده است.
* پیامدهای اجتماعی فقر
به باور کارشناسان امر هرچند نتایج گزارش مرکز پژوهش های مجلس بیانگر واقعیت های تلخی در مورد میزان فقر در جامعه است، با این حال امید این می رود که چنین اطلاعات و آمار و ارقامی می تواند حساسیت ها نسبت به پدیده فقر را هم در جامعه و هم در میان مسوولین افزایش دهد.
اهمیت پدیده فقر به اندازه ای است که جامعه شناسان و تحلیلگران اجتماعی و اقتصادی آن را در پیدایش انواع آسیب های مانند اعتیاد، کارتن خوابی، حاشیه نشینی، مهاجرت، کودکان خیابانی، اوباشی گری، زورگیری، سرقت، دستفروشی، قاچاق و... به طور مستقیم و غیر مستقیم تأثیرگذار می دانند. مشکلات مالی و معیشتی در کنار آگاهی اندک میان اقشار پایین و محروم جامعه آنان را به سوی چنین معضلاتی سوق می دهد. فقر همچنین انسان را به عدم رعایت هنجارهای جامعه وقانون گریزی و نقض ارزش ها و معیارهای اخلاقی وا می دارد.
با این حال کارشناسان بیکاری و سپس مهاجرت برای یافتن کار مناسب را مهمترین تبعات گسترش فقر در جامعه دانسته‌اند. بیکاری و مهاجرت نیز خود منشأ و سرچشمه بسیاری از آسیب ها و مشکلات اجتماعی هستند. بنابراین زنجیره‌ای از مسائل اجتماعی در جامعه شکل می گیرد که اولین حلقه آن فقر است. از طرفی باید اشاره کرد که ریشه کن کردن فقر نیازمند داشتن برنامه‌های مدون و عملیاتی است و از طرف دیگر رفع مشکل فقر می تواند زنجیره آسیب های اجتماعی را از اساس قطع کند و یکی از عمده ترین علل بروز آنها را از میان بردارد.
منبع: ایرنا
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه خبرهای مرتبط
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید