نهنگی هم برآرد سر/ خُورَد آن آب دریا را...
شاهرخ دولکو - 1- نهنگ آبی جذاب ترین سریال حال حاضر ایران است. با اختلاف. برخلاف سریال های دمده و ملودرام و شلخته موجود در بازار سریال سازی، چه در تلویزیون و چه در رسانه های تصویری، نهنگ آبی از تمام ظرفیت های سینما و نوع روایت مدرن بهره می برد تا تصویری جذاب، فریبنده، جدید و بدیع از سینما و تلویزیون ایران ارائه دهد. سریالی که بهره هوشی تماشاگرانش را زیر بیست در نظر نمی گیرد و با تماشاگر باهوش و نکته سنجش برخوردی چالش برانگیز دارد. از پیچش های فیلمنامه و طرح چندلایه قصه ها و روایت ها نمی هراسد و با پیچیده کردن روابط و شخصیت ها، به راندمانی بسیار بالاتر از حد سینمای ایران در شخصیت پردازی، روایت و همدلی تماشاگرِ باهوش و جوان دست پیدا می کند. اما همه این ها چگونه به دست آمده است؟
2- نهنگ آبی بیشتر از هر چیز حاصل همکاری جذاب سعید ملکان که آثار موفق و تاثیرگذاری در کارنامه اش دارد ،فریدون جیرانی وبهرام توکلی است. سبک بصری پر از جزییات جیرانی( که بخصوص در چند فیلم اخیرش رشد قابل توجهی داشته است( در ترکیب با دنیای ذهنی و شلوغ و مبهم توکلی در پرداخت شخصیت های نامتعارف و چند بعدی، دست به دست هم داده است تا این تصویر چندلایه با عمق بیشتری به وجود آید. توکلی به سیاق اغلب کارهایش از نریشن یا واگویه های ذهنی برای بیان ناگفته های درونی شخصیت هایش بهره برده است. شخصیت هایی چندلایه، پیچیده، غیرقابل دسترس و مبهم. شخصیت هایی که برخلاف سایر شخصیت های فیلم ها و سریال های ایرانی، تخت، تک بعدی و سطحی نیستند. به راحتی نمی توان مقصد و دلایل کارکردهای چندگانه شان را دریافت و هر لحظه می توان از آن ها انتظار چرخشی عجیب و بعید را داشت. این خصیصه در اکثر شخصیت های سریال مثل آناهیتا( لیلا حاتمی)، آرمین( ساعد سهیلی) و مروارید ( ویشکا آسایش) خودش را به بهترین شکل نشان می دهد. آدم هایی که درون و برونشان یکی نیست، نمی توان به راحتی آن ها را شناخت و حرکت بعدی شان را حدس زد. درست مثل مهره های شطرنجی که به درستی در بخشی از تیتراژ درخشان سریال جا خوش کرده اند. از هر کدام می توان انتظار حرکتی بدیع و غیر قابل انتظار را داشت که به پیچیدگی و جذابیت این بازی چندگانه رمز و رازی جذاب می دهد.
جیرانی نیز تمام تلاشش را در اجرای متفاوت و همگام با این متن چندلایه و پیچیده به کار بسته است. نماهای غیر متعارف که با کارگذاری اجسام فلو و غیرواضح در پیشزمینه یا پسزمینه کادر، تمهیدی مناسب برای تصویری کردن این عدم وضوح و غیرقابل درک بودنِ ماجراها و شخصیت ها به شمار می رود. کادرهای غیر متعارف در کنار ریتم تند و پرشتابِ حرکت و رفتار و گفتار شخصیت ها و مونتاژ دینامیک سریال، فرم آن را از یک داستانسرایی کلاسیک و سنتی به سمت اثری مدرن سوق می دهد که در آن عدم قطعیت اصلی ترین برداشت و درک از تصاویرِ به هم ریخته و شلوغ آن است. یکی دیگر از تمهیدات تصویری مناسب استفاده از نماهای ضدنور( سیلوئت) و در تاریکی یا سیاهی قرار دادن شخصیت هاست. شخصیت هایی که از بروز چهره واقعی با روشنی و وضوح برای خود طفره می روند و به عمد بخشی از وجود و بروز خود را در تیرگی و سیاهی نگه داشته و از آشکار شدن آن جلوگیری می کنند. یکی از شخصیت هایی که این تمهید تصویری به درستی برایش اجرا شده و نوع بازی و شخصیتش نیز بیشترین هماهنگی را با این تمهید دارد مروارید پارسا ( ویشکا آسایش) است که دو شخصیتِ کاملا متفاوتش را علاوه بر نوع بازی درخشان و کاملا کنترل شده اش، از طریق همین تیرگی و روشنی ها به معرض نمایش می گذارد و بر آن تاکید می کند. او به درستی به ما نشان می دهد که تنها با بخشی از این شخصیت روبرو هستیم و بخش دیگری از آن در معرض دید ما قرار نگرفته است. همین جا از کار درخشان علی قاضی در مقام مدیر فیلمبرداری ِ کار بگویم که در پختگی تصاویر و استفاده درخشان از رنگ و نور و سیاهی به نتایج درخشانی دست یافته است.
3- نمی توان این یادداشت را به پایان برد و از کار بازیگران سریال نهنگ آبی یادی نکرد. بازیگرانی که در ترکیبی جذاب و تماشایی وجوه مختلف شخصیت های پیچیده و دست نیافتنی سریال را به عهده گرفته اند .بازی دوگانه و ترسناک ویشکا آسایش تا بازی برونگرا و ارائه گرِ حمیدرضا آذرنگ که هر کدام متناسب با شخصیت هایشان در سریال، نوع بازی متناسب با آن شخصیت را ارائه می دهند. در این میان، هم چنان که اشاره کردم ، بازی ویشکا آسایش به دلیلِ دوگانگی و پیچیدگیِ بیشتری که در شخصیت مروارید نهفته است از قابلیت بیشتری برای دیده شدن بهره مند است. شخصیتی که درست مشابه آن چه که در تیتراژ سریال می بینیم دارای دو وجه یا شخصیت کاملا متفاوت است که بسته به نوع صحنه و انتظارِ موجود در آن، یکی از این دو شخصیت سربر می آورد و تماشاگر را با خود همراه می کند. گاه هیولایی که سرد و خشن و بی تفاوت هرآن چه را که سرِ راهش قرار دارد بی هیچ ملاحظه ای از سرِ راه برمی دارد و با اقتدار و سردی رعب آوری بازی می کند و گاه فرشته ای که در آرزوی دیده و درک شدن له له می زند و به هر دستاویزی چنگ می زند و نقش موجودی سرشار از ترس و تنهایی را رقم می زند.
4- در فرصتی دیگر و بهتر ، بیشتر می توان درباره وجوه مختلف نهنگ آبی نوشت.
