پزشکان ایرانی در راه ترکیه
معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی می‌گوید: «تعداد زیادی از پزشکان ما از کشور خارج شده‌اند و در کشورهای دیگر مانند کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی ارائه خدمات می‌دهند؛ حتی به‌تازگی کشورهای اطراف مانند ترکیه نیز در حال جذب پزشکان ایرانی هستند. ما برای این پزشکان چه انگیزه‌ای ایجاد کرده‌ایم؟»
«کمبود پزشک در کشور جدی است؛ مسئله‌ای که چند روزی است مسئولان درباره آن هشدار می‌دهند. این در حالی است که یکی از معاونان سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: «ترکیه نیز در حال جذب پزشکان ایرانی است.»
در این حال ایرج حریرچی، معاون کل وزیر بهداشت، با اشاره به کمبود جدی پزشک در کشور گفت: «در حال حاضر در کشور شاخص تعداد پزشک عمومی، متخصص و دندانپزشک ۱.۶ به ازای هر هزار نفر جمعیت است. این در حالی است که کف مورد نیازمان در این زمینه ۲.۵ نفر به ازای هر هزار نفر بوده و حتی بسیاری از کشورهای دنیا در این زمینه شاخصی بین ۳.۵ تا پنج نفر به ازای هر هزار نفر جمعیت دارند. بنابراین ما در کشور با کمبود پزشک مواجهیم.»
حریرچی همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود افزود: «تعدادی پزشکان بنا بر شرایطی که داشتند به خارج از کشور رفته‌اند. البته مجلس شورای اسلامی در چند سال اخیر سیاستی را اتخاذ کرد که بر اساس آن باید حدود ۳۰ درصد از ظرفیت دانشگاه‌ها را به دانشجویان مناطق محروم اختصاص دهیم و آنها هم متعهد می‌شوند که سه برابر دوره تحصیل‌شان، یعنی ۲۱ سال در آن منطقه محروم، کار کنند. امیدواریم با این سیاست که از سال آینده اولین فارغ‌التحصیلان آن بیرون می‌آیند، بتوانیم در میان‌مدت نیاز مناطق محروم به پزشک را به این صورت رفع کنیم.»
با این حال مسئولان نظام پزشکی زیرساخت‌های کشور را در این باره نامناسب می‌دانند. محمد جهانگیری، معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی، در این باره به «شرق» می‌گوید: «اگر بخواهیم تک‌بعدی به شاخص‌ها بنگریم، بله با کمبود پزشک مواجه هستیم. شاخص نرمال تعداد پزشک در بیشتر کشورها ۲.۵ یا در برخی کشورها ۳.۵ برای هر هزار نفر است اما در ایران به ازای هر هزار نفر ۱.۶ پزشک وجود دارد اما موضوع این است که میزان تخت‌های بیمارستانی در کشور به چه تعداد است؟ و زیرساخت‌ها در بخش سلامت چطور است؟ وزارت بهداشت برای پزشک عمومی و متخصصان به طور متوسط دو سال اختیار توزیع دارد و بقیه سال‌ها را پزشکان خودشان تصمیم می‌گیرند که کجا خدمت کنند. این در حالی است که در جوامع پیشرفته هرگز این کار را نمی‌کنند بلکه آنها با ایجاد انگیزه و مشوق‌های لازم پزشک‌ها را در مناطق کمتر برخوردار نگه می‌دارند. در ایران اگر نظام پرداخت و تعرفه‌ها به صورت مشوق‌هایی به سمت مناطق محروم باشد، قطعاً ماندگاری پزشک را در این مناطق افزایش می‌دهد. هر چند در حال حاضر هم مشوق‌هایی وجود دارد اما مشوق‌ها در خور توجه نیست و فقط در بخش‌های دولتی میزان پرداخت‌ها بالاتر است که آن هم با تأخیر پرداخت می‌شود. شما فکر کنید یک پزشک تا ۳۵ سالگی مدام در حال درس خواندن است تا بتواند تخصص بگیرد، بعد برای کار به یک شهرستان می‌رود و در آنجا تنها متخصص است. باید مدام کشیک باشد یا در خانه آن‌کال باشد که اگر با او تماس گرفتند، سریعاً خود را به بیمارستان برساند و زندگی‌اش تحت‌الشعاع کارش قرار می‌گیرد. این در حالی است که در کشورهای دیگر زیرساخت‌ها آمده است و آنها یک شیفت یعنی هشت ساعت بیشتر در روز کار نمی‌کنند.»
پزشکان ایرانی در ترکیه
به گفته جهانگیری پزشکان برای کار در کشور هم انگیزه لازم را ندارند و برخی از آنها از کشور خارج می‌شوند. او در این باره می‌گوید: «تعداد زیادی از پزشکان ما از کشور خارج شده‌اند و در کشورهای دیگر مانند کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی ارائه خدمات می‌دهند. حتی به‌تازگی کشورهای اطراف مانند ترکیه نیز در حال جذب پزشکان ایرانی هستند. ما برای این پزشکان چه انگیزه‌ای ایجاد کرده‌ایم؟ وقتی انگیزه ایجاد نکنیم و نیاز هم در کشورهای دیگر وجود داشته باشد، آنها از کشور خارج می‌شوند و در حقیقت ما پزشکان را برای ارائه خدمات به سایر کشورها تربیت کرده‌ایم. ۱۲ سال تا زمان دریافت دیپلم و ۱۲ سال برای دریافت تخصص یعنی دولت ۲۴ سال برای تربیت این پزشکان دولت هزینه می‌کند اما انگیزه‌ای برای حفظ آنها ایجاد نمی‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «انگیزه‌ها فقط مالی نیستند، بحث مالی بخشی از آن است. وقتی پزشکان هر روز با تنش‌های اجتماعی، تنش‌های کاری و رفاهی و امنیت شغلی مواجه می‌شوند، اینها همه باید با یکدیگر آمیخته شود تا انگیزه خود را از دست بدهند. وقتی از پزشکان می‌پرسیم شما به چه دلیل از کشور خارج می‌شوید، پاسخ می‌دهند ما به دنبال آرامش و رفاه برای خود و خانواده‌مان هستیم تا وقتی به خانه بازمی‌گردیم دغدغه‌ای نداشته باشیم. اگر یک پزشک یا پرستار در جایی خطایی انجام دهد، همه خدمات پزشکان را تحت‌الشعاع آن اشتباه قرار می‌دهند، در حالی که ما ۹۰۰ میلیون بار خدمت در سال داریم. از این میزان قطعاً چند صد خطا اتفاق می‌افتد و نباید همه این خدمات به دلیل چند خطا نادیده گرفته شود.»
چند پزشک در روستاها مشغول به کارند؟
بر اساس گفته‌های روز گذشته معاون کل وزیر بهداشت درباره وضعیت پزشکان در برخی مناطق روستایی و مرزی، قبل از اجرای طرح تحول نظام سلامت، باید حدود شش هزار پزشک در مراکزمان در روستاها و مناطق محروم می‌داشتیم اما فقط چهار هزار و ۴۰۰ پزشک در این مناطق داشتیم. این در حالی است که بعد از طرح تحول سلامت استانداردهایمان را بهبود داده و در حال حاضر شش هزار و ۸۰۰ پزشک در مناطق روستایی مشغول به کارند. البته این موضوع به این معنا نیست که هر روستایی پزشک دارد زیرا ما برای این که پزشک به یک روستا بفرستیم، سطح‌بندی داریم و بر اساس تعداد جمعیت باید برای اعزام و استقرار پزشک، حد جمعیتی رعایت شود. آن قسمت از توزیع پزشک که در اختیار وزارت بهداشت قرار دارد، عادلانه است اما بعد از آن شرایط متفاوت می‌شود؛ به عنوان مثال می‌بینیم که در برخی تخصص‌ها تا ۴۰ درصدشان در تهران مستقر هستند.
البته برخی از مسئولان معتقد هستند که تعداد پزشکان در کشور کم نیست، بلکه نبود انگیزه در مناطق محروم باعث می‌شود پزشکان متخصص مناطق محروم را ترک کنند. چندی پیش حسینعلی شهریاری، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، با هشدار درباره این موضوع گفت: «امروز پزشک متخصص کم نداریم. آن چه اشکال دارد، توزیع پزشکان در کشور است. باید در مناطق مختلف کشور امکاناتی فراهم کنیم تا پزشکان متخصص در آن مناطق بمانند. پزشکان یک سال، دو سال یا سه سال به مناطق محروم می‌روند و بعد بازمی‌گردند و در کلانشهرها مستقر می‌شوند. مسئله مهم این است که امکانات برای استقرار پزشک متخصص در مناطق محروم کشور ایجاد شود. یک پزشک مغز و اعصاب اگر می‌خواهد در منطقه‌ای مستقر باشد، حداقل باید یک دستگاه سی‌تی‌اسکن داشته باشد تا بتواند به بیماران خدمت ارائه دهد. هر تخصص دیگری هم نیاز به این امکانات دارد. متأسفانه ما قوانین را اجرا نمی‌کنیم و این مشکلات به وجود می‌آید. در خیلی از مناطق متأسفانه اگر متخصص هم فرستادیم، آنها آنجا ماندگار نشدند.»
شهریاری در ارتباط با طرح تحول سلامت اظهار کرد: «امروز منابع مالی طرح تحول سلامت دچار مشکل شده است. یک پزشک که حتی در مناطق محروم ۱۵ ماه پیش خدمات ارائه داده، هنوز پول دریافت نکرده است، به خاطر اینکه دولت نتوانسته منابع لازم را فراهم کند. با این حال در بسیاری از مناطق، حتی مناطق محروم پزشکان هستند و خدمات ارائه می‌دهند. در سیستان‌وبلوچستان خوشبختانه در خیلی از شهرها چهار تا پنج پزشک متخصص وجود دارد که خدمات ارائه می‌دهند. وزارت بهداشت تلاش چشمگیری دارد ولی به تنهایی از پس حوزه سلامت برنخواهد آمد. البته ما تصویب کردیم پزشکان سه‌برابر دوره خود در مناطق محروم استقرار داشته باشند؛ یعنی یک پزشک موظف است در ازای چهار سال دوره‌ای که برای تخصص گذرانده، در منطقه‌ای که از آنجا درخواست داده است، خدمت کند.»
آیا میدانید درصد بیکاری مهندسان در کشور چقدر است و اینها به چه کارهائی روی آورده اند . مگر فقط کشور برای تربیت پزشکان هزینه کرده است؟ 
