"الکسا" به ساز ما می‌رقصد یا ما به ساز "آمازون"؟
"الکسا"، دستیار صوتی هوشمند آمازون است که با گوش کردن به صدای شما، می‌شنود و عمل می‌کند یا پاسخ می‌دهد؛ از ارائه تازه‌ترین اطلاعات هواشناسی گرفته تا وضعیت ترافیک و اخبار روز تا پخش کتاب‌های صوتی، برقراری ارتباط صوتی و تصویری از اینترنت به شکل استریمینگ. کاربران همچنین با نصب مهارت‌های دیگر می‌توانند قابلیت‌های الکسا را گسترش دهند و برای مثال چندین دستگاه هوشمند را با استفاده از الکسا کنترل کنند.
کار کردن با الکسا، دستیار صوتی هوشمند آمازون آسان است، حتی برای بچه‌ها. کافی است تا فقط پیش از دستور دادن، کلمه الکسا را بر زبان بیاورد.
گوش دادن به دیالوگ میان بچه‌ها و الکسا خالی از لطف نیست: از پرسش‌هایی چون «الکسا آیا با کسی دوستی؟»، «الکسا آیا قصد نداری ازدواج کنی؟» گرفته و پاسخ‌هایی که کودک‌ها را به وجد می‌آورد و کنجکاوتر می‌کند تا دستورهایی که به الکسا می‌دهند از «الکسا سوت بزن»، «الکسا صدای گاو دربیاور» و ... . این مکالمه‌ها که صدای قهقهه بچه‌ها را به همراه دارد و در نگاه اول جالب است، مایه نگرانی بسیاری از کارشناسان و سیاستمداران در آلمان شده است.
چه اتفاقی می‌افتد اگر بچه‌ها با این دستیار صوتی وارد گفت‌وگو شوند؟
این موضوعی است که مرکز پژوهش‌های علمی مجلس آلمان روی آن دست گذاشته است. یکی از نمایندگان مجلس آلمان این پرسش را مطرح کرده است که آیا سنجش و پردازش دستورها و مکالمات صوتی دریافتی توسط الکسا از سوی آمازون مجاز است؟
در پاسخ به این پرسش که آیا آمازون به اندازه کافی کاربران را در مورد پردازش و سنجش دادهها توسط این کنسرن مطلع کرده و موافقت آنها را گرفته است، آمازون تأکید می‌کند که در این رابطه به مقررات حفاظت از اطلاعات اتحادیه اروپا پایبند است.
کارشناسان اما مشکل را در جای دیگری می‌بینند. آنها خطرات را متوجه کودکان و "مهمانانی" می‌دانند که وارد خانه‌ای مجهز به این دستیار صوتی هوشمند می‌شوند.
گفته می‌شود که کودکان می‌توانند با پیام‌های صوتی خود خطاب به الکسا، اطلاعات زیادی در اختیار این دستگاه بگذارند و از سوی دیگر با دستورهای صوتی خود اطلاعاتی را فراخوانند که مناسب سن آنها نیست. از سوی دیگر این پرسش مطرح است که تکلیف کسانی که در خانه مجهز به الکسا به سر می‌برند ولی نمی‌دانند که الکسا در آن لحظه در حال ضبط صدایشان و گفت‌وگوهایشان در آن فضاست، چیست؟
آمازون در آینده با دادهها چه می‌کند؟
در گزارش کارشناسی مرکز پژوهش‌های علمی مجلس آلمان به این پرسش هم اشاره شده است که مشخص نیست، «آمازون برای چه اهداف دیگری در آینده از این دادهها بهره خواهد گرفت؟» از سوی دیگر محققانی هم هستند که احتمال به سرقت رفتن ابر دادههای آمازون را ناممکن نمی‌دانند. در این گزارش کارشناسی آمده است: «با توجه به حجم عظیم دادهها و اطلاعات ذخیره شده در این ابر، این مسئله می‌تواند به طور جدی به ضرر کاربران باشد.»
در این گزارش همچنین آمده است: «از سوی آمازون توضیحی در مورد مدت زمانی که دادهها ذخیره می‌شوند در شرایط استفاده از الکسا نیامده است.»
اما این نکته انتقادی تنها در مورد آمازون و الکسایش صادق نیست. دیگر دستیارهای صوتی هوشمندی نظیر "سیری" از اپل یا "دستیار گوگل" و "کورتانا" از مایکروسافت هم می‌توانند به پرسش‌های شما پاسخ دهند، برای شما موزیک پخش کنند و به دستورهای دیگرتان گوش داده و عمل کنند. چگونگی رفتار با دادههای ذخیره شده کاربران در این خدمات هم ناروشن است.
قدرت "الکسا و شرکا" با دادههای ما
یک تحقیق تازه نشان می‌دهد که استفاده از دستیارهای صوتی در میان خانواده‌ها در اروپا رو به افزایش است.
نرم‌افزار الکسا تنها وقتی قادر به ارسال دادههای صوتی به آمازون است که کاربر او را با واژه‌‌هایی چون "الکسا"، "اکو" یا "آمازون" صدا بزند. در حالت عادی این پیام‌ها و دادههای صوتی تنها چند ثانیه هستند. اما آنچه ضبط می‌شود می‌تواند خیلی طولانی‌تر باشد.
در سال ۲۰۱۸ اتفاقی در آمریکا توجه‌ها را به انتقادها و خطرهای این دستیارهای هوشمند جلب کرد: الکسا به اشتباه گفت‌وگوی یک زن و شوهر را در آمریکا ضبط کرده و غیرعمد برای فرد دیگری فرستاده بود.
در ماه دسامبر سال گذشته هم هنگامی که آمازون به اشتباه دادههای صوتی یک کاربر را برای کاربر دیگری که از آمازون خواسته بود، دادههای ضبط شده او نزد آمازون را برایش ارسال کند، سر و صدا به پا کرد.
با این‌گونه پیشامدها که با انتقاد بسیار شدید نهادها و فعالان حوزه حفاظت از دادهها در آلمان روبرو شده است، به کاربران نسبت به پیامدهای استفاده از "الکسا و شرکا" و خطری که برای "حریم شخصی" آنها دارد، هشدار داده می‌شود.
چند وقتی است که یک کارکرد جدید در الکسا هم به شدت با انتقاد روبرو شده است. آمازون به کاربران سرویسی ارائه می‌دهد که با آن می‌توانند با فرمان "الکسا، صدای مرا بیاموز"، پروفایل شخصی صدای خود را تنظیم کنند.
گزارش مجلس آلمان در مورد خطر این سرویس‌ها و "چالش تازه با امکانات جدید تشخیص صدا"، برای شهروندان هشدار داده است. برخی از سیاستمداران آلمانی معتقدند که پیوند و ارتباط پروفایل کاربران در شبکه‌های اجتماعی با دادههای مربوط به تشخیص صدا، برای کنسرن‌های بزرگی چون آمازون و گوگل یک "گنجینه‌ی بزرگ" است که "بدون هیچ مقاومت سیاسی به چنگ آورده‌اند". سیاستمداران آلمانی از دولت این کشور خواسته‌اند که برای حفاظت از به ویژه نوجوانان و جوانان در این کشور این مسائل را جدی بگیرند.
آمازون دلیل نگرانی‌ها را نمی‌فهمد
آمازون معتقد است، پروفایل صدای کاربران تنها برای بهبود نیازهای شخصی کاربران مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال با فرمان "کامپیوتر، موسیقی پخش کن"، برای هر پروفایلی بسته به سابقه و تجربه‌های فرد بر اساس پروفایلش، آهنگ دیگری انتخاب می‌شود.
اما آیا راهی برای مسدود کردن دسترسی صوتی کودکان یا "مهمانان" یک خانه مجهز به این دستیارهای صوتی، وجود دارد؟ سخنگوی آمازون می‌گوید: «تشخیص یا تطبیق بدون چون و چرای بیومتریک یک صدا که برای مسدودکردن یک پروفایل یا به عبارتی غیرفعال کردن ضبط صدای یک کاربر مشخص لازم است، از طریق پرفایل صوتی انجام پذیر نیست.»
آمازون می‌گوید، آگاه است که باید راه‌حل‌های قانع‌کننده‌ای برای کاربران در مقوله حفاظت از دادهها و برآورده کردن انتظارات بالای آنها، ارائه دهد. یک راه آسان برای "پس گرفتن" گفته‌ها و مکالمه‌ها با آلکسا این است که بگوییم: «الکسا، چیزی را که همین الان گفتم، پاک کن»، یا « الکسا همه آنچه را که امروز گفتم، پاک کن.»
