سرپناهی از آهن و فقر

ماشین خوابی پدیده ای است که پایتخت عیان تر از قبل شاهد آن است. «محسن پورسیدآقایی» معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، صبح روز دوشنبه سی و یکم تیر ماه امسال، در نشست مسافربرهای اینترنتی که در پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، از پدیده نوظهور ماشین خوابی در تهران خبر داد. وی با اشاره به اینکه تعداد زیادی از افراد ماشین خواب، مسافربران شرکت های نوظهور حمل و نقل اینترنتی هستند، به انتقاد از اختلاف نظر موجود میان چند نهاد دولتی در این خصوص که بالاخره کدام یک از آنها مسوولیت نظارت بر شرکت های مسافربری اینترنتی را بر عهده دارند، پرداخت.

پورسیدآقایی همچنین به قانون گریزی و نظارت گریزی شرکت های حمل و نقل اینترنتی اشاره کرد. وی با بیان این که تهران به دلیل بی توجهی به قانون و همچنین خلاء و یا سکوت قوانین در بعضی از موارد، به بهشتی برای قانون گریزانی تبدیل شده، از وضعیت نابسامان رانندگان شرکت های مسافربری اینترنتی و بهره مند نبودن آنان از سازوکارهای حمایتی چون بیمه سخن گفت؛ رانندگانی که زادگاهشان، خانه ها و خانواده هایشان را ترک کرده اند و به امید کسب درآمد عازم کلانشهری به نام تهران شده اند؛ مردانی که اکنون به دلیل نداشتن امکان تهیه محلی برای سکونت و استراحت، ماشین خوابی می کنند.

مهاجرت برای کار؛ تیری که به سنگ می خورد

سالیان سال است که افراد برای دستیابی به مشاغل مناسب و درآمد کافی از شهر های کوچک و روستاها به کلانشهرها و به خصوص پایتخت نقل مکان می کنند. در سال های اخیر شاهد افزایش تعداد کسانی بوده ایم که به علت ورشکستگی، خشکسالی و فقر، مشاغل روستایی خود نظیر دامداری و کشاورزی را رها کرده و راهی تهران شده اند.

مسافربری یکی از مشاغلی است که می تواند اولین انتخاب این گونه افراد قرار گیرد، زیرا احتمالا نیاز به تخصص، سابقه کار و یا تحصیلات ویژه ای ندارد و آنها می توانند با حمل و نقل مسافران به وسیله خودرو های ارزان تر کسب درآمد کنند.

در این بین، مدتی است که نام چند شرکت حمل و نقل اینترنتی حسابی سر و صدا کرده است؛ شرکت های مسافربری که کسب و کار اینترنتی به راه انداخته اند و بدون ارایه سازوکارهای حمایتی، بسیاری از رانندگانی را که قبلا به صورت آزاد و نه تحت نظارت سازمان تاکسیرانی به جابه جایی مسافران مشغول بودند اکنون به خود جذب کرده اند.

حالا برای پیوستن به شرکت های مسافربری اینترنتی از شهرها و روستاهای اقصی نقاط کشور به تهران می آیند، اما ماجرا به اینجا ختم نمی شود، تعدادی از این رانندگان نسبت به وضعیت کاری خود ابراز نارضایتی می کنند. نداشتن بیمه‌ با وجود ساعات طولانی کار، پایین بودن کرایه ها و ثابت ماندن درصد کمیسیون این شرکت ها، نبود بسته های حمایتی و قراردادی که یک جانبه و به نفع شرکت است از جمله عوامل نارضایتی این رانندگان است.

جدا از شرایط نامناسب شغلی که این رانندگان را تحت فشار های مالی و روانی قرار داده است، آنها با معضلات دیگری از جمله بالا رفتن اجاره بهای مسکن و درآمد ناچیزی که کفاف هزینه های سنگین زندگی آنان و خانواده هایشان را نمی دهد، رو به رو هستند. نتیجه آنکه برخی از آنان ترجیح می دهند همه درآمدی را که از این راه کسب می کنند، برای خانواده هایشان در شهرستان ها بفرستند و به جای اجاره منزلی برای استراحت شبانه، به ماشین خوابی روی آورند.

اظهارات اخیر معاون شهردار تهران درباره ماشین خوابی برخی رانندگان بر شرایط دشوار این قشر از جامعه صحه می گذارد. پورسید آقایی در این باره گفته است: ما جوانانی را می‌بینیم که با کمک یکدیگر ماشین خریده و محلاتی را به عنوان پاتوق و گعده در نظر گرفته و ماشین خوابی می‌کنند. اینها جوانان شهرهای دیگری هستند که به دلیل نبود شغل به تهران می‌آیند و می‌بینیم که محلات تهران بین آنها تقسیم شده است و بچه‌های یک استان در یک محله و استان‌های دیگر در محلات دیگر جمع می‌شوند و در خودروهایشان می‌خوابند.

بنابراین ماشین خوابی در تهران، پدیده ای غیرقابل انکار است که مسوولان باید چاره ای برای آن بیاندیشند.

ماشین خوابی پدیده ای که خبر از بحران می دهد

هر چند ماشین خوابی به عنوان یک پدیده نوظهور تاکنون از منظر اجتماعی و روانشناختی مورد مطالعه قرار نگرفته است، اما می توان تبعات اولیه آن را پیش بینی کرد؛ تبعاتی که به نظر می رسد در آینده ای نه چندان دور ماشین خوابی را به یک چالش اجتماعی تبدیل کند. مسافربرانی که در فراق عزیزانشان شب را در اتاقک آهنی خودرو سپری می کنند، ممکن است بیشتر از هر فرد دیگری احساس تنهایی، یاس و نا امیدی کنند.

کاهش امید به زندگی، کاهش عزت نفس، افزایش استفاده از مواد مخدر و بالا رفتن شمار خودکشی می تواند از دیگر تبعات و آسیب های قابل پیش بینی این پدیده باشد. زیرا این گونه افراد ممکن است فکر کنند بی ارزشند و از حداقل های زندگی نیز محرومند. ماشین خوابی پدیده ای نامیمون و رو به رشد است و تا زمانی که این پدیده اجتماعی به آفتی سهمگین برای جامعه ایران تبدیل نشده بهتر است مدیران اجتماعی و مسوولان شهری فکری به حال آن کنند.

به نظر می رسد اکنون‌ امکان حذف این معضل به طور کامل وجود ندارد اما می توان راه هایی را برای جلوگیری از گسترش این پدیده پیش بینی کرد که تعبیه مکان هایی کافی برای استراحت، خواب و استحمام اینگونه افراد می تواند یکی از این راهکارها باشد. در این بین مسوولان باید افزایش بی رویه و غیرمنطقی قیمت ها در بازار مسکن از جمله افزایش قیمت خرید و اجاره بهای خانه را کنترل کنند تا افراد بتوانند با هر بودجه ای که دارند برای خود مسکنی تهیه کنند و برای بهره مندی از اولیه ترین حق انسانی و اجتماعی خود اینگونه با مشکل مواجه نباشند که به ماشین خوابی روی آورند. مسوولان همچنین باید به شکلی کلان و سراسری چاره ای برای رفع معضل بیکاری فزاینده در شهرستان ها و شهرهای کوچک بیاندیشند.