کلیدی که تمامی قفل‌ها را باز می‌کند؛ «مهارت گرایی» جایگزین «مدرک گرایی» شود
وارد شدن به محیط دانشگاه با کوله باری از آرزوهای بزرگ و کوچک همراه است. رویاهایی که حکایت زیبایی از آینده‌ای روشن همراه با خوشبختی را روایت می‌کند. قبل از آن که آدمی قلم بر دست گرفته و مشق کلمات را یاد بگیرد با دغدغه شغل مناسب و طی مدارج تحصیلی دست و پنجه نرم کرده است. چالشی که در حین انتخاب رشته تحصیلی و وارد شدن به محیط‌های دانشگاهی پررنگ‌تر از همیشه شده و خانواده‌ها را بر سر دوراهی‌های سختی قرار می‌دهد.
امروزه قرارگیری در برهه سخت انتخاب رشته که گاها مصداق گیر کردن بین آب و آتش است، به سرنوشت‌سازترین تصمیم زندگی هر جوانی تبدیل شده است. دو راهی بزرگی که در آن فرد علاوه بر جلب نظر مثبت خانواده باید نیازمندی‌های جامعه و توانایی و علایق خود را نیز مدنظر قرار دهد.
افزایش حساسیت در انتخاب رشته زمانی ضرورت خود را بیش از گذشته نشان خواهد داد که پارادوکس‌های رفتاری و عملی با رشته تحصیلی نمود واقعی خود را پیدا کرده و دلسردی یا عدم موفقیت تحصیلی دانشجویان را سبب شود. تناقض‌هایی که به‌جای باروری علمی و رشد و شکوفایی مهارتی جامعه عاملی برای دور ماندن از توانایی مهارتی دانشجویان میشود.
با این توصیف، کیفیت بخشی به فعالیت‌های آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها از نان شب هم واجب‌تر به نظر می‌رسد. زمانی که بنا بر اعلام آمار رسمی 50 هزار دانش آموخته مقطع دکترا جویای کار بوده و به صورت سالیانه 30 هزار نفر نیز به آمار مذکور اضافه میشود، حرکت به سمت مهارتی کردن رشته‌ها نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است.
بازار کار مهیای حضور دانشجویان مهارت محور است
«محمدزاده» از پژوهشگران و اساتید جامعه شناسی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در اردبیل بر این اعتقاد است که علاوه بر کیفی سازی رشته‌های دانشگاهی باید به تعریف رشته‌هایی که متناسب با نیازهای بومی مناطق و شهرهای مختلف بوده و از بازار اشتغال مناسبی برخوردار هستند همت گماشته شود، چرا که این مهم به‌صورت مطالعه شده در دستور کار بسیاری از کشورهای پیشرفته جهانی قرار گرفته و نتیجه چنین رویکردی با آثار مثبت زیادی همراه شده است.
به تعبیر این کارشناس اجتماعی از مزایای روی آوردن به رشته‌های دانشگاهی مهارت محور، عدم وابستگی آن چنانی به کمک‌های دولتی بوده چرا که نوع آموزش‌ها، دانشجویان را در مسیر کارآفرینی و اتکا بر توانایی‌های ذاتی خود قرار می‌دهد.
به گفته وی کنترل کیفیت فعالیت‌های آموزشی ارائه شده می‌بایست به صورت مستمر در دانشگاه‌ها ارزیابی و رصد شود تا مانع از فاصله گرفتن آموخته‌ها از اهداف تعیین شده گردد.
محمدزاده تداوم طرح‌های حمایتی خاصی که مختص دانشجویان مهارت محور و کارآزموده است را به فال نیک گرفته و افزود: با ارائه تسهیلات مناسب بانکی و تقویت چنین طرح‌هایی روزهای خوبی برای کارآفرینان و نخبگان دانشگاهی که دوره‌های مهارت آموزی را سپری کرده باشند، پیش بینی میشود.
شکاف عمیق تحصیلات با شغل؛ فاصله‌هایی که روز به روز بیشتر میشود
یکی از مهمترین دلایل عدم رضایت شغلی به شکاف عمیق ایجاد شده بین رشته تحصیلی و شغل برمی‌گردد. شکافی که خود زاینده قطع ارتباط علمی و احساسی با کار و بروز نارضایتی‌های اجتماعی نیز میشود.
با وجود توسعه فعالیت مراکز مشاوره و افزایش آگاهی خانواده‌ها نسبت به چگونگی انتخاب رشته دانش آموزان و دانشجویان، پدیدار شدن فاصله روزافزون بین رشته‌های تحصیلی با مشاغلی که به سود جامعه، کارفرما و فارغ‌التحصیلان جویای کار باشد، مشهود به نظر می‌رسد.
حسین نژاد از کارشناسان بازار کار می‌گوید: ترس از بیکاری و نبود شغل مناسب باعث شده تا دانشجویان رشته‌های نظری بعد از اینکه مدتی از یافتن کار مناسب عاجز ماندند از هر فرصتی برای قرارگیری در موقعیت شغلی جدید حتی اگر نسبت به آن علم و شناخت صحیحی نیز نداشته باشند، استفاده کنند.
به تعبیر وی هیاهوی بیکاری ایجاد شده در کشور باعث جو روانی نه چندان مناسبی در انتخاب شغل صحیح متناسب با تحصیلات و علاقه افراد شده است.
حسین نژاد قطع ارتباط شغل و رشته تحصیلی را نتیجه افزایش گرایش نامعقول به رشته‌های نظری دانسته و می‌گوید: صرف نظر از جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی موضوع که در سطح ملی مطرح است، جوانان و خانواده‌ها نیز باید در کنار علاقه و توانایی‌های موجود به نیازهای شغلی جامعه نیز توجه نمایند.
به گفته این کارشناس، در سیاست‌های کلان کشور نیز توسعه آموزش‌های مهارتی که افراد را برای احراز شغل و کسب و کار ترغیب کند مورد تاکید بوده و تلفیق اصولی آموزش با مهارت نیاز اساسی جامعه در تمامی رشته‌هاست.
مهارت آموزی حلقه گمشده فعالیت‌های آموزشی
رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی استان اردبیل نیز در راستای پاسخ به نیازهای شغلی جامعه و رسالت دانشگاه‌های مهارت محور می‌گوید: در راستای تحقق شعار «هر ایرانی، یک مهارت» وظیفه سنگینی بر دوش مجموعه‌های مهارت محور سنگینی می‌کند تا دانش آموختگان به علم و مهارت لازم در فعالیتی که سالیان سال عهده‌دار آن خواهند بود دست پیدا کنند.
داریوش لطیفی با بیان اینکه مهارت آموزی نباید به‌عنوان حلقه گمشده فعالیت‌های آموزشی تبدیل شود، ادامه داد: هدایت اجرای برنامه‌های درسی به سمت میدانی، طراحی ساز و کارهای استانداردسازی توسعه دانشگاه‌ها، ارتقای ساز و کارهای ارزیابی مستمر فعالیت‌ها با تعامل دستگاه‌های مرتبط و فرهنگ‌سازی مزایای روی آوردن به رشته‌های مهارت محور می‌تواند به عنوان راهکاری برای ایجاد اشتغال و تامین نیروی انسانی ماهر در کشور معرفی شود.
وی اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی را از جمله مهمترین دغدغه‌های جامعه دانست و یادآور شد: بررسی آخرین آمارها از شاغل بودن اکثر فارغ التحصیلان رشته‌های مهارتی خبر می‌دهد و باید خانواده‌ها با آگاهی از ظرفیت چنین مراکزی در نگرش خود نسبت به رشته‌های فنی و مهارتی بازنگری کنند.
رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی استان اردبیل رشته‌های مهارتی را به شرط آنکه با توانایی و علاقه دانش آموختگان تناسب داشته باشد، تضمینی برای آینده شغلی معرفی کرد و افزود: نسل امروزی آینده سازان فردای کشور بوده و برای ساختن نسلی کارآمد و ماهر نیازمند کیفی سازی فعالیت‌های آموزشی، شناساندن رشته‌های مهارت محور و افزایش گرایش‌ها نسبت به این قبیل از رشته‌ها هستیم.
فارغ التحصیلان بیکار، قربانیان یک انتخاب نادرست
بیراه نگفته‌ایم اگر خانواده‌ها را یک پای معضل افزایش بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی بدانیم. تلاش برای القای مناسب بودن پشت میزنشینی با حقوق‌های ثابت تضمین شده و دور راندن جوانان از رشته‌های مهارت محور که با علاقه و استعداد آنان نیز پیوندی نزدیک داشته باشد، گستره فرهنگ مدرک گرایی را بیش از حد معمول کرده است.
دور راندن جوانان از مهارت‌هایی که هر یک می‌تواند به عنوان راهکاری برای مصونیت از آسیب‌های رایج در جامعه باشد پاشنه آشیل اقتصادی کشور محسوب میشود. وخامت حال تولید در کشور زمانی بیشتر خواهد شد که روند کنونی نگرش خانواده‌ها به محیط دانشگاهی متوقف نشده و یا شتاب گیرد تا در پی آن ضربات سهمگینی بر پیکره تولید و توسعه پایدار وارد آید؛ معظلی که فراتر از یک آسیب بوده و درمان آن عزمی راسخ برای ترویج فرهنگ کار و مهارت آموزی نیاز دارد.
وضع بی‌سابقه‌ترین نوع تحریم‌ها بر علیه کشورمان خروج از افتصاد تک قطبی و وابسته به نفت را یادآور میشود. در این وانفسا دور زدن تحریم‌ها و غلبه بر تهدیدهای مستمر دشمنان میسر نخواهد شد مگر با غلبه بر ضعف‌های نظام آموزشی و توسعه رشته‌های مهارتی؛ رشته‌هایی که تفکر تولید را احیا کرده و برگی جدید از دفتر زندگی و کسب و کار را برای جوان ایرانی بگشاید.
