بازار کار آلمان نیازمند نیروی کار مهاجران در کدام رشته‌هاست؟/ قوانیت و شروط ورود به بازار کار آلمان

در آلمان قوانینی به تصویب رسیده‌اند که راه آمدن متقاضیان کار از کشورهای غیر اتحادیه اروپا باز می کنند و امکانات جدیدی در برابر آنها قرار می دهند. این قوانین از ماه مارس سال ۲۰۲۰ میلادی به اجرا گذاشته می‌شوند.

سال گذشته ۸۰ درصد مشاغل در برخی حوزه‌های اقتصادی در آلمان خالی ماندند. یافتن نیروی کار مناسب برای این شغل‌ها یا بسیار دشوار بود یا اصلا ممکن نبود. این در بخشی از گزارش موسسه اقتصاد آلمان (کلن) آمده است. در همین گزارش آمار جالبی نیز ارائه شده است که نشان می دهد سال ۲۰۱۰ یعنی ۹ سال پیش شمار بیکاران در آلمان یک و نیم میلیون نفر بود و تعداد مشاغل خالی ۲۱۵ هزار تا، در سال گذشته میلادی شمار بیکاران کمی بیش از نصف (۸۵۰ هزار نفر) شده و مشاغل خالی بیش از دو برابر (۵۰۰ هزار تا) شده است. منحنی ای که این کشور را وادار کرد قوانین خود را برای تطبیق با نیازها بازار کار تغییر دهد.

این حوزه ها کدامند؟

سارا پیرنبرگ، کارشناس این موسسه می‌گوید "در مجموع کمبود نیروی کار در رشته های فنی مانند مهندسی برق، مکانیک، مکاترونیک، علوم طبیعی و همچنین در زمینه بهداشت و درمان و در حوزه خدمات در خانه های سالمندان بسیار شدید است."

آلمان برای برطرف کردن این نیاز طرحی چند لایه ریخته است که هم شامل حال آموزش خود آلمانی ها در زمینه های مختلف و همینطور بهبود قوانین به نفع تلفیق خانواده و کار است و هم شامل حال ورود نیروی کار از خارج از اتحادیه اروپا و آلمان و آموزش آنهاست.

یکی از مهم ترین نکات این قانون این است که شرایط و امکانات را برای ورود میان متقاضیان کار با تحصیلات دانشگاهی و کسانی است که حرفه ای را آموخته اند تقریبا برابر کرده است. زیرا کمبود شدید نیروی کار در حرفه های مختلف فنی بیشتر از کسانی است که تحصیلات دانشگاهی دارند.

شروط ورود به بازار کار آلمان

در قوانین جدید این شرط که کارفرما تنها زمانی می تواند فردی را از خارج از کشورهای اتحادیه اروپا یا آلمان استخدام کند که متقاضی مناسبی از آلمان یا اتحادیه اروپا داوطلب آن شغل نشده باشد دیگر وجود ندارد. آنچه متقاضیان لازم دارند یک قرار داد کار و مدارک لازم برای نشان دادن سطح و محتوای رشته تحصیلی و حرفه‌ای است که آموخته‌اند. آشنایی به زبان آلمانی نیز طبیعتا از شروط ضروری است.

سارا پیرنبرگ می گوید: "کیفیت آموزشی و مدارک تحصیلی متقاضی با معیارهای آموزش در آلمان مطابقت داده می شود. در صورت هم تراز بودن این دو، هر کس از هر کشور دیگری می تواند مانند یک آلمانی یا یک شهروند اتحادیه اروپا وارد بازار کار این کشور شود."

آلمان چه تسهیلات و امکاناتی در اختیار متقاضیان قرار می دهد؟

قوانین مهاجرت جدید طوری تنظیم شده‌اند که حتی اگر متقاضی قرارداد کاری ندارد یا مدارک او مطابق با معیارهای آموزشی در آلمان نیست، بازهم امکان یافتن کار برایش وجود دارد. به عنوان مثال متقاضی کار میتواند یک اقامت شش ماهه در آلمان بگیرد تا در این شش ماه کاری پیدا کند. البته به این شرط که در این مدت بتواند هزینه زندگی خود را بدهد زیرا به او اجازه کار بیش از ده ساعت در هفته و برای تامین هزینه زندگی‌اش داده نمی‌شود.

باستین محمودی، مشاور شرکت های آلمانی، در امور استخدام نیروی کار از کشورهای مختلف و امور مهاجرت از امکانات دیگری می‌گوید: "مثلا اگر فقط بخشی از مدارک متقاضی در اینجا پذیرفته شود این فرصت به او داده می‌شود که بقیه مدارک را با دیدن دوره‌های آموزشی در همینجا تکمیل کند و خود را به سطح کیفیت آموزشی قابل پذیرش برای بازار کار آلمان برساند."

او اضافه می‌کند که برای افراد زیر ۲۵ سال در صورتی که زبان آلمانی را به خوبی بدانند، این امکان هست که برای گذراندن یک دوره آموزشی به آلمان بیایند. افراد بالای ۲۵ سال تنها در صورت داشتن قرارداد برای شرکت در یک دوره آموزشی می توانند وارد آلمان شوند. برای هر دو گروه آشنایی به زبان در سطح معینی (بسته به رشته آموزشی) لازم است ولی برای دسته دوم "حتی این امکان هست که با در دست داشتن قرارداد دوره آموزشی برای گذراندن یک دوره زبان آلمانی به اینجا بیایند تا خود را برای شرکت در دوره آموزش حرفه ای آماده کنند."

کارت آبی اتحادیه اروپا و شروط گرفتن آن

در قوانین جدید مهاجرتی به متخصصان امکان اخذ کارت آبی اتحادیه اروپا داده می شود که با آن می توانند به مدت چهار سال در هر نقطه این اتحادیه اقامت گزینند و کار کنند. از دیگر مزایای این کارت این است که افراد خانواده او هم می توانند اقامت بگیرند و خود را برای ورود به بازار کار آماده کنند. این کارت برای یک دوره چهار ساله داده می شود. تحت شرایط خاصی نیز اقامت آنها در آلمان تمدید یا دائمی می شود.

از جمله شرایط گرفتن کارت آبی داشتن مدرک تحصیلی دانشگاهی از آلمان یا مدرکی است که با تحصیلات دانشگاهی در آلمان قابل انطباق باشد و به رسمیت شناخته شود.

داشتن قرارداد کاری یا داشتن ضمانتی از سوی کارفرما برای استخدام. داشتن شغلی با دستمزد حداقل ۵۳ و ۶۰۰ یورو در سال. قوانین در اینجا برای حداقل دستمزد برای چند رشته استثنا قائل شده اند؛ متخصصین در رشته های علوم طبیعی و ریاضی، مهندسان، پزشکان و متخصصین رشته های مختلف انفرماتیک (IT ) که می‌توانند با دستمزدی در سطح ۴۱ هزار و ۸۰۰ یورو وارد بازار کار آلمان شوند.

دائمی شدن کارت آبی هم شروطی دارد از جمله این که متقاضی بیش از ۳۳ ماه به عنوان فردی با تخصص بالا کار کرده باشد و بیمه های اجتماعی از جمله بیمه بازنشستگی داده باشد. در صورتی که متخصصین دارای کارت آبی بعد از ۲۱ ماه زبان آلمانی را در سطح مناسبی (B۱) فراگرفته باشند، می توانند اقامت دائم بگیرند.

باستیان محمودی می گوید: "مهم این است که متقاضیان مهاجرت کاری مدارک خود را به موقع برای ارزیابی به آلمان بفرستند تا محتوای درسی رشته تحصیلی یا حرفه ای که فرد فراگرفته است بررسی شود. شرایط برای پذیرفته شدن در شغل های مختلف متفاوت است و سطح زبان مورد نیاز نیز تا حد زیادی به نوع شغل بستگی دارد. مثلا به این که فرد متقاضی می خواهد به عنوان پرستار استخدام شود و با بیماران سر و کار داشته باشد یا در یک رشته فنی."

علل کمبود نیروی کار کدامند؟

یکی از علل کمبود نیروی کار تغییرات دموگرافیک در آلمان است. پیش بینی می شود که جمعیت آلمان تا سال ۲۰۵۰ آلمان با کمبود حدود ده میلیون نیروی کار روبرو خواهد شد. دلیل دیگر به گفته سارا پیرنبرگ، کارشناس موسسه اقتصاد آلمان (کلن) این است که بیشتر خانواده ها دیگرعلاقه چندانی به این که فرزندان‌شان حرفه‌ای را یاد بگیرند، ندارند "چون داشتن تحصیلات دانشگاهی را نوعی پرستیژ به حساب می‌آورند و ترجیح می دهند فرزند‌شان به جای یاد گرفتن مثلا حرفه لوله کشی حتما مدرک بالای دانشگاهی بگیرد."

از سال ۲۰۱۵ به این سو بیش از یک و نیم میلیون پناهجو وارد آلمان شده است. نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر از آنها جذب بازار کار شده‌اند. اما بسیاری از این مشاغل در بخش خدمات است.

باستیان محمودی در مورد علت این که چرا پناهجویان نمی توانند به سادگی نیاز بازار کار آلمان را برآورده کنند می گوید: "بسته به این که پناهجویان از کدام کشور آمده باشند، میزان افراد متخصص در میان آنها نیز متفاوت است. در مجموع عده متخصصین در میان پناهجویان زیاد نیست. از این گذشته این احتمال هم وجود دارد که بخشی از پناهنده ها با تغییر شرایطی که دلیل پناهندگی آنها بوده است، مجبور به ترک آلمان شوند. بنابراین شرکت ها نمی توانند در درازمدت روی آنها به عنوان نیروی کار حساب کنند."

چشم انداز آینده چگونه است؟

تغییر قوانین مهاجرت می تواند در دراز مدت بازار کار آلمان و چهره جامعه این کشور را متحول کند. اما پیش بینی آینده کوتاه مدت کار دشواری است. از یک سو انتظار می رود که برای ورود به بازار کار آلمان رقابتی سختی میان کشورهای غیر اتحادیه اروپا، از جمله ایران، افغانستان، هند، ترکیه و بسیاری دیگر کشورها درگیرد. کشورهایی که به ویژه نیروی جوان و متخصص آنها به دلایل گوناگون کشورشان را ترک می کنند، از جمله نبود امکانات آموزشی کافی، فقر، بیکاری، ناامنی، نبود آزادی های فردی و اجتماعی.

از سوی دیگر صرف تغییر قوانین مهاجرتی به معنای برداشته شدن سریع موانع بر سر راه گرفتن ویزا، اقامت و قرارداد کار در آلمان نخواهد بود. هنوز زیرساخت های زیادی در آلمان باید تغییر کنند و با قوانین جدید مطابقت داده شوند.

باستیان محمودی می گوید: "وقتی به قوانین نگاه می کنید نمی توانید با اطمینان بگویید که وضع سال آینده ناگهان تغییر خواهد کرد. چون در ساختارها و اداراتی که باید به مسائل مهاجرت رسیدگی کنند تغییر خاصی به وجود نمی آید و فقط حوزه مسئولیت و وظایف آنها تفاوت خواهد کرد. بنابراین نمی شود از حالا گفت که روند گرفتن اقامت و کار در آلمان به زودی آسان تر و سریع تر می شود. گرفتن ویزا هم به محض اجرایی شدن این قوانین لزوما راحت تر نمی شود و هم چنان باید صبر زیادی برای راه افتادن کارها داشت."

در هر حال قوانین یک چیزند و بازار کار چیز دیگر. یکی قانونگذار است و دیگری کارفرما. مشکلات زیادی نیز در کشورهای مرجع وجود دارد. از جمله نبود مراکزی که متقاضیان بتوانند با مراجعه به آنها اطلاعات کامل و دقیقی بگیرند. قطعا اینترنت یکی از راه های کسب اطلاعات است. دسترسی محدود به این اطلاعات نیز می تواند بازاری برای موسسات و دفاتری شود که وعده های نادرست و اطلاعات نادرست تر می دهند.

فضای کاری و اجتماعی آلمان چگونه است؟

آنها که سال هاست در آلمان کار می کنند از شدت و دقت کار می گویند. شاید یک نمونه برای آشنایی با این فضا کمی به داشتن انتظارات واقع بینانه تر کمک کند.

مازیار زمان زاده مهندس مکانیک است. او در تهران به استخدام یک شرکت آلمانی درآمده و این شرکت تمام امکانات انتقال او و خانواده اش به آلمان را سازماندهی کرده است.

آقای زمان زاده می گوید: "محیط کاری اینجا کاملا با ایران خیلی متفاوت است. انتظاری که ازشما می رود بسیار بالاست. شما در ایران استرس مثلا ترافیک، آینده و بازنشستگی یا مثلا آموزش فرزندتان را دارید. وقتی که به آلمان مهاجرت می کنید وضعیت کاملا عوض می شود. شما مشکلات ایران را ندارید اما فشار کاری به همه فشارهای دیگر فائق می شود."

به نظر او آلمان هنوز مانند کانادا، استرالیا یا آمریکا کشوری مهاجرپذیر نیست و این بزرگ ترین چالش برای یک مهاجر است.

او می گوید: "جایی که من هستم (ایالت بایرن) در مجموع بسیاری فضای محافظه کارانه ای دارد. آدم های راحتی نیستند. راحت با شما ارتباط برقرار نمی کنند. زبان شان زبان سخت و سفتی است. شاید شما اصلا به زبان فارسی نتوانید کسی را به این شکل مواخذه کنید که در اینجا انسان را مواخذه می کنند. هنوز میان کسی که اینجا بزرگ شده یا از خارج آمده تفاوت می گذارند. انتظارشان از شما این است که سرتاپا آلمانی شوید، بدون لهجه صحبت کنید و .... و تازه وضع ما نسبت به دوستان مان که در شرق آلمان هستند، بسیار خوب است!"

او به مالیات سنیگین نیز اشاره می کند که جایی برای یک زندگی به اصطلاح «لوکس» باقی نمی گذارد. حتی برای یک مهندس خبره.