روشی برای آموزش سالم ماندن به سالمندان
پیشرفت‌های پزشکی و بهداشتی در نیمه دوم قرن بیستم باعث افزایش نسبی طول عمر انسان‌ها شده و درهمین راستا، افزایش جمعیت سالمندان به‌عنوان یک پدیده جهانی است که به یک مسئله خاص نیازمند بررسی‌های بیشتر تبدیل شده است. جمعیت سالمندان در مقایسه با سایر گروه‌های سنی دارای سریع‌ترین رشد است و بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی نرخ جمعیت سالمندان تا سال ۲۰۲۵ به حدود دو میلیارد نفر خواهد رسید. کشور ایران نیز از پدیده سالمندی مستثنی نیست و پیش‌بینی می‌شود که جمعیت سالمندان از حدود ۸ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۱۰ درصد در سال ۱۴۰۰ افزایش یابد.
به گفته محققان و بر اساس مستندات سازمان بهداشت جهانی، به‌طورکلی افراد ۶۰ سال و بالاتر به‌عنوان افراد سالمند شناخته می‌شوند و براساس همین تقسیم‌بندی، سالمندان به سه گروه ۶۰ تا ۶۹ سال به‌عنوان سالمند یا سالمند جوان، ۷۰ تا ۷۹ سال به‌عنوان سالمند سالخورده یا سالمند میان‌سال و ۸۰ سال و بالاتر به‌عنوان سالمند سالخورده‌تر یا سالمند بزرگ‌سال تقسیم می‌شوند. با شروع سالمندی و بالا رفتن سن، به‌تدریج از فعالیت‌های جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان کاسته می‌شود و بیشتر آنان مشکلات متعددی مانند بی‌تحرکی و فعالیت‌های اندک، وضعیت اجتماعی و اقتصادی نامطلوب، بیماری‌های جسمی، تنهایی، افسردگی و یأس شدید را تجربه می‌کنند. بنابراین با توجه به افزایش سن و مشکلات سالمندی، اهمیت استقلال افراد و انجام فعالیت‌های جسمی و شناختی مستقل آنان افزایش می‌یابد.
این موضوع، مورد توجه گروهی از پژوهشگران کشور از دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌الملل کیش، دانشگاه شاهد و دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی تهران قرار گرفته تا در خصوص آن مطالعه‌ای را به انجام رسانند. در این مطالعه تأثیر فرایند گروه‌درمانی در مورد پذیرش و تعهد بر نشانه‌های جسمی و روانی در زنان سالمند مورد بررسی واقع شده است.
در این پژوهش نیمه تجربی، ۲۴ نفر از زنان سالمند مراجعه‌کننده به دو مرکز توان‌بخشی از شهر تهران انتخاب شده و در دو گروه «شاهد» و «مداخله» قرار گرفتند. گروه مداخله با روش گروه‌درمانی پذیرش و تعهد آموزش دید، ولی گروه شاهد آموزشی دریافت نکرد. این آموزش‌ها به‌صورت ۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای و دو جلسه در هفته بدون همراهی همراهان برای افراد سالمند گروه مداخله انجام شد. سپس درنهایت، وضعیت دو گروه ازلحاظ نشانه‌های جسمی و روانی مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته‌های این مطالعه که در نشریه «آموزش پرستاری» منعکس شده‌اند، نشان داد که «گروه‌درمانی پذیرش و تعهد» باعث بهبود فعالیت‌های روزانه زندگی، فعالیت‌های ابزاری روزانه زندگی، افسردگی و بهزیستی روان‌شناختی زنان سالمند می‌شود، هرچند این تأثیر بر سلامت جسمی کمتر است و بیشتر جنبه‌های روانی افراد سالمند را پوشش می‌دهد که خود البته از ارزش بالایی برخوردار است.
دراین رابطه، محمدابراهیم مداحی، استادیار و پژوهشگر گروه روانشناسی دانشگاه شاهد تهران و سه همکار دیگرش در این پژوهش معتقدند: «نتایج بررسی‌های ما نشان داد که گروه‌درمانی پذیرش و تعهد در افزایش فعالیت‌های روزانه زندگی، فعالیت‌های ابزاری روزانه زندگی و بهزیستی روان‌شناختی و کاهش افسردگی در زنان سالمند مؤثر است. لذا بر اساس این نتایج و با توجه به نقش پرستاران و مراقبان در حفظ و ارتقای سلامت سالمندان، برگزاری دوره‌های پذیرش و تعهد با هدف کاهش افسردگی و بهبود عملکرد چندبعدی و بهزیستی روان‌شناختی آنان می‌تواند یک راهکار مناسب برای مسئولان و برنامه‌ریزان بهداشتی و درمانی به‌ویژه در سرای سالمندان باشد».
آن‌ها می‌افزایند: «با توجه به این‌که گروه‌درمانی پذیرش و تعهد بر فعالیت‌های روزانه و بهبود افسردگی و بهزیستی روان‌شناختی موثر است و ازآنجایی‌که این روش برگرفته از موج سوم روان‌درمانی و جزو روش‌های درمانی ارزان، در دسترس، کاربردی و کم‌هزینه است، توصیه می‌شود که از این روش برای مداخلات روان‌شناختی در زمینه سلامت زنان سالمند به‌ویژه در مورد نشانه‌های جسمی و روانی آنان استفاده شود».
شایان ذکر است، نشریه آموزش پرستاری متعلق به انجمن علمی پرستاری ایران است که در هر فصل سال، یک شماره از آن منتشر می‌شود.
