عوامل ایجاد بوی بد دهان

دکتر رضا ملک زاده در نوزدهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های گوارش و کبد که به میزبانی دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار شد، بوی بد دهان (هالیتوز) را یک مشکل بهداشتی و مساله جدی اجتماعی دانست که مبتلایان را ناگزیر از تحمل رنج فراوان کرده و بر روابط شخصی آنها تاثیرگذار ست.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با بیان این که بوی بد دهان از سنین کودکی (دو یا سه سالگی) شروع و با افزایش سن، بیشتر می‌شود، میزان شیوع بوی بد دهان در جوامع مختلف را طبق مطالعات انجام شده، بین ۱۵ تا ۳۰ درصد اعلام کرد و افزود: شیوع بوی بد دهان در مردان، سه برابر زنان است اما عمدتا، زنان از آن شکایت می‌کنند چرا که به این موضوع اهمیت بیشتری می‌دهند.

بوی بد دهان، اغلب بوی تنفس انسان است

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد با تاکید بر این که بوی بد دهان، اغلب بوی تنفس انسان است نه بوی خود دهان، در ادامه، تولید «گازهای سولفور» توسط باکتری‌های دهان و روده (۹۰ درصد ناشی از هیدروژن سولفید و متیل مرکاپتان) دانست و گفت: باکتری‌های فلور که به فراوانی در دهان و روده انسان قرار دارند و البته در مری و معده انسان بسیار کم هستند، گاهی در جریان تجزیه و تحلیل پروتئین‌های بدن موجب تولید گازهای سولفور می‌شوند و این پروتئین‌ها را به گاز تبدیل می‌کنند؛ این گازها پس از آن که جذب خون شدند، وارد ریه و از طریق بازدم، از دهان خارج و به شرط برخورداری از غلظت کافی در تنفس انسان، احساس می‌شوند.

ملک زاده، بهترین زمان تشخیص میزان یا شدت بوی دهان افراد را هنگام بیدار شدن از خواب در صبح‌ها دانست.

بوی بد دهان، از فوبیا تا واقعیتی نشات گرفته از بیماری‌ها

رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران، بوی بدن دهان واقعی را دارای علائمی دانست و گفت: گاهی افراد، دچار احساس یا نگرانی از بوی بد دهان (فوبیای بوی بد دهان) هستند و با وجود نداشتن بیماری‌های دهان و دندان، به خاطر این تصور، به متخصصان گوارش و کبد مراجعه می‌کنند؛ مانند کسانی که رفلاکس دارند و گمان می‌کنند دهانشان بو می‌دهد، اما در واقع دهانشان بو نمی‌دهد، بلکه اعتماد به نفسشان در این زمینه کاهش یافته است و این افراد اگر مشکل جدی در زمینه چنین احساسی دارند، نیازمند مداخله روانپزشکی هستند.

بوی بد دهان واقعی، از موقت تا ماندگار با منشأ بیماری‌ها

استاد ممتاز گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، سپس به تعریف بوی بد دهان واقعی و تقسیم‌بندی آن اشاره کرد و افزود: بوی بد دهان واقعی یا «موقتی با منشأ فیزیولوژی» است یا «ماندگارتر با منشأ بیماری‌ها».

ملک زاده درباره دسته اول توضیح داد: ۵۰ درصد مردم جوامع، گاهی دچار بوی بد دهان موقتی یا فیزیولوژیک می‌شوند؛ گرسنگی طولانی‌مدت، خواب طولانی، بالا رفتن سن، دوران قاعدگی، خوردن برخی اقلام غذایی، مصرف سیر، پیاز و نیز نوشیدنی‌هایی مثل الکل، مصرف دخانیات، مصرف برخی داروها که باعث خشکی دهان می‌شوند از جمله عوامل بوی بد دهان موقتی هستند و نیازمند درمان نیستند.

به گفته وی اما، بوی بد دهان ماندگار که یا «ناشی از بیماری‌های دهان و دندان» و یا نشات گرفته از بیماری‌های سیستماتیک هستند، حتما باید درمان شوند

فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد افزود: علت ۸۰ درصد بوی بد دهان، بیماری‌های دهان و دندان (پلاک‌های دندان، پوسیدگی دندان، پریودنتیت یا التهاب بافت‌های اطراف لثه، سایر بیماری‌های لثه) و سرطان دهان است.

ملک زاده یادآور شد: در کنار بیماری‌های دهان و دندان، لوزه‌ها نیز می‌توانند در ایجاد بوی بد دهان موثر باشند که البته سهم ناچیزی دارند.

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، همچنین بیماری‌های سیستماتیک را عامل ۲۰ درصد بوی بد دهان دانست و در این زمینه به اختلالات متابولیک، بیماری‌های دستگاه تنفسی فوقانی، بیماری‌های دستگاه تنفسی تحتانی و ریه‌ها، اختلالات دستگاه گوارش، لوسمی، نارسایی‌های مزمن کلیوی، نارسایی‌های مزمن کبدی، عفونت‌های حلق و بینی اشاره کرد.

وی یادآور شد: بیماری‌های سیستماتیک اگر چه علت ۲۰ درصد بوی بد دهان هستند اما به دلیل ماندگاری بیشتر، اهمیت بسیاری دارند و باید حتما شناسایی و درمان شوند.

ملک زاده تاکید کرد: پزشک ممکن است در هنگام معاینه بیمار، متوجه بوی بد دهان او شود که باید حتما به آن اهمیت بدهد و با گرفتن تاریخچه‌ای از بیمار، علت واقعی بوی بد دهان را با بررسی‌های لازم تا مرحله تشخیص بیماری سیستماتیک عامل بوی بد دهان و رفع آن، پیگیری کند. به عنوان مثال، تنفس برخی بیماران بوی مدفوع می‌دهد و پزشک متخصص، بعد از معاینه متوجه وجود توده‌ای در شکم و پس از اندوسکوپی شاهد زخم بزرگی در معده می‌شود که همین بیماری علت بوی بد دهان است. البته این موارد نادر است اما اهمیت پیگیری بوی بد دهان بیمار را نشان می‌دهد.

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد همچنین یادآور شد: وجود میکروب هلیکوباکتر پیلوری هیچ‌گاه باعث بوی بد دهان نمی‌شود و نباید فرد را به خاطر این موضوع اندوسکوپی کرد.

بوی بد دهان با علت ژنتیکی

ملک زاده رفع بوی بد دهان با منشأ بیماری‌های ژنتیکی تاثیرگذار را گاهی نیازمند ژن درمانی دانست.

وی درباره تشخیص واقعی بودن بوی بد دهان بیان داشت: بسیار مهم است از فردی که پس از اطمینان از نداشتن بیماری دهان، برای رفع مشکل بوی بد دهان به پزشک متخصص بیماری‌های گوارش و کبد مراجعه کرده، پرسیده شود چه کسی می‌گوید دهانت بو می‌دهد؟ یا این که بیمار، آن فرد را هنگام مراجعه به پزشک، با خود همراه کرده باشد تا اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه به دست آید.

رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران، رعایت بهداشت دهان و دندان و سه بار مسواک زدن در طول روز، رژیم غذایی سالم مثل خوردن غذاهای فیبردار و پرهیز از خوردن سیر و پیاز، پرهیز از دخانیات، خودداری از مصرف الکل و مصرف زیاد قهوه، نوشیدن آب به مقدار کافی، جویدن آدامس، مصرف برخی پروبیوتیک‌ها را از عوامل موثر در رفع بوی بد دهان برشمرد و گفت: گاهی تجویز برخی آنتی‌بیوتیک‌ها توسط پزشک، موجب می‌شود بوی بد دهان برای مدتی به سرعت اما موقتی از بین برود و مثلا فرد را یک تا دو هفته از بوی بد دهان نجات دهد.