۳ محرک صعود سهام
به نظر می‌رسد روند صعودی بورس تهران در حدود دو سال اخیر ذهنیتی مبنی بر عدم امکان افت قیمت‌ها ایجاد کرده است. به عبارت دقیق‌تر، نوعی قاعده نانوشته ایجاد شده؛ به این معنا که «صرف خرید سهم و نگهداری آن به سود منتهی می‌شود و بازنده کسی است که می‌فروشد.» هرچند ظرفیت رشد سهام همچنان وجود دارد، اما این قاعده سرانگشتی می‌تواند به بی‌توجهی به ریسک‌های موجود و بی‌اعتنایی به عوامل اثرگذار واقعی بینجامد.
شاخص کل بورس تهران پس از استراحت یک روزه در پایان هفته گذشته، دیروز بار دیگر به مسیر صعودی بازگشت و این بار با ثبت رشد ۳۹۰۵ واحدی، کانال ۳۴۳ هزار واحدی را از آن خود کرد. درحال‌حاضر علاوه بر تداوم جریان بالای نقدینگی در گردونه معاملات سهام، بالا ماندن سطح دلار نسبت به نرخ ارز مرجع بورسی‌ها یعنی سامانه نیما در کنار رشد قیمت کالاها در بازار جهانی به‌دلیل توافق تجاری ضمنی میان آمریکا و چین سبب افزایش تقاضا در نمادهای وابسته به بازار جهانی به‌ویژه گروه فلزات اساسی شده است. شرایطی که موجب شد تا دیروز گروه‌های کالایی بیشترین میزان نقدینگی را به خود اختصاص دهند و در صدر نمادهای اثرگذار بر رشد شاخص کل بایستند. با این حال این روزها شاهد شکل‌گیری برخی قواعد سرانگشتی میان بورس‌بازان هستیم. قاعده‌هایی که در کنار نادیده گرفتن ریسک‌های غیراقتصادی، نسخه نگهداری سهام را به‌عنوان بهینه‌ترین گزینه کسب سود در فضایی که شاهد شکل‌گیری انتظارات تورمی در اقتصاد کشور هستیم، تجویز می‌کنند.
سه محرک صعود سهام
درحال‌حاضر به‌طور عمومی می‌توان سه محرک را در صعود متوالی بورس تهران دخیل دانست. از یک‌سو ورود پول‌های تازه نقشی تعیین‌کننده در ثبت رشد‌های متوالی در این بازار داشته است. به‌طوری‌که میانگین روزانه ارزش معاملات که طی معاملات آبان‌ماه به زحمت سطوح هزار میلیارد تومانی را لمس می‌کرد، در هفته اخیر از ۲ هزار میلیارد تومان نیز فراتر رفت. این میزان نقدینگی خود عاملی شد تا سهام بدون توجه به میزان ارزندگی مسیر رشد قیمتی را در پیش بگیرد. این مهم‌ترین عاملی است که این روزها باید مورد رصد فعالان بازار سهام قرار گیرد. در صورتی که ارزش معاملات در سطوح نزدیک یا فراتر از ۲ هزار میلیارد تومان حفظ شود، نشانه مثبتی از حفظ فضای صعودی بورس در کوتاه‌مدت خواهد بود. نرخ دلار از دیگر محرک این روزهای سهام است. این ارز که در میانه هفته گذشته به کانال ۱۴ هزار تومان نیز وارد شد، پس از آن روندی کاهشی به خود گرفت و در نهایت روز گذشته پس از تجربه کانال ۱۳ هزار تومانی به ۱۲۶۵۰ تومان (در زمان تنظیم گزارش) رسید. در این خصوص برخی معتقدند از آنجا که رشد نرخ ارز همواره به‌عنوان محرکی برای صعود قیمت سهام شناخته می‌شود، در نتیجه عقب‌نشینی آن نیز می‌تواند افت قیمت‌ها را به دنبال داشته باشد. با این حال گروهی نیز هستند که افت این نرخ را موقتی قلمداد کرده و همچنان انتظار دارند شاهد رشد قیمت در این بازار باشیم. برخی از تحلیلگران نیز هرچند می‌گویند نرخ‌های بالاتر برای دلار احتمال کمی دارد، اما معتقدند درحال‌حاضر دلار نیمایی از اهمیت بیشتری برای شرکت‌های بورسی برخوردار است. نرخ نیمایی نیز همچنان در کانال ۱۱هزار تومان قرار داشته و کم شدن فاصله این دو نرخ (دلار آزاد و نیمایی) خود می‌تواند به‌عنوان اهرمی برای قیمت سهام عمل کند. رشد تقاضا و قیمت‌ها در معاملات بورس‌کالا نیز خود گواهی بر این ادعا است.
آخرین محرکی که روز گذشته سبب بازگشت توجه به سهام کالایی به‌خصوص فلزات اساسی شد، انتشار خبرهای مثبت مرتبط با بازار جهانی است که می‌تواند به‌عنوان حامی قیمت سهام عمل کند. اهمیت این مهم آنجا مشخص می‌شود که نگاهی به ارزش بازاری شرکت‌های کالایی بورس تهران و نقش آنها بر شاخص کل بیندازیم. شرایطی که می‌تواند بازدهی این بازار در سال‌جاری را سه رقمی کند. همه این محرک‌ها به غیر از بازار جهانی را می‌توان در پکیجی تحت عنوان انتطارات تورمی جای داد. بورس هم نشان داده همواره در فضای تورمی مسیری صعودی در پیش می‌گیرد. در این خصوص باید توجه داشت در فضایی که انتظارات تورمی شکل می‌گیرد، ورود نقدینگی که در حدود دو سال اخیر شتاب گرفته است، در ابتدا خود معلول بوده اما در ادامه به یک عامل تبدیل می‌شود. در این مواقع است که شاهد شکل‌گیری برخی قواعد میان معامله‌گران هستیم. هر چند دانش مالی در تلاش است تا این قواعد را بهتر و دقیق‌تر کند؛ اما به دلایل مختلف همچون محدودیت دامنه نوسان، نبود بازار دو طرفه و در عین حال فقر تحلیل در بورس‌کشورمان، جامعه تحلیلگر واقعی چندان فعال نبوده و در دو سوی بازار (عرضه و تقاضا) ضعف جدی دیده می‌شود. در این فضا توجه بورس‌بازان به سمت قواعد سرانگشتی معطوف می‌شود. درحال‌حاضر نیز قاعده‌ای در بورس تهران درحال شکل‌گیری است که می‌گوید سرمایه‌گذار در صورت نگهداری سهم در میان‌مدت، وضعیت مناسب‌تری را تجربه می‌کند. این قاعده تنها مختص سرمایه‌گذاران تازه‌وارد بورسی نیست، بلکه گاه از زبان برخی تحلیلگران خبره بازار نیز شنیده می‌شود. با غلبه این قواعد افرادی که وارد گردونه معاملات سهام می‌شوند، تمایل کمتری به فروش داشته و در عین حال با سخنان خود در محافل عمومی و خصوصی، افراد بیشتری را جذب بازار سهام می‌کنند. این مهم خود را در رشد قابل‌توجه ارزش معاملات خرد سهام نشان می‌دهد. به‌طوری‌که میانگین روزانه دادوستد سهام از سطوح هزار میلیارد تومانی در آبان‌ماه، این روزها به بیش از ۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. تبدیل این قاعده به روایت غالب بازار سبب شده تا ریسک‌های پیرامونی (عموما غیراقتصادی) به نوعی در دل معاملات حذف و کمتر توجهی به آنها شود. این مهم نه‌تنها درخصوص اخبار مثبت سیاسی همچون بهبود روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بلکه در زمان‌هایی که در داخل کشور با تنش‌هایی مواجه هستیم نیز در معاملات سهام دیده نمی‌شود. اما این موضوع به این معنا نیست که بازار تا ابد بی‌واکنش می‌ماند. در این شرایط اما دلار به نوعی به این مسائل واکنش نشان می‌دهد. درحال‌حاضر میان بازارهای موازی، سپرده‌های بانکی از جذابیت چندانی برخوردار نیستند و در بازار سهام نیز بخش مهمی از تحلیل‌ها به بازار ارز بازمی‌گردد.
یک پنجم نقدینگی در اختیار سهام کالایی
ارزش معاملات خرد روز گذشته حدود ۲۰۰۰ میلیارد تومان بود. از ۳۲۲ نماد معامله شده، ۲۴۲ نماد با قیمت پایانی مثبت و ۷۷ نماد با قیمت پایانی منفی به کار خود پایان دادند. تشکیل صف خرید در ۹۹ نماد به مجموع ارزش ۱۹۷ میلیارد تومان و تشکیل صف فروش تنها در دو نماد بورسی و به ارزش ۲۷ میلیارد تومان حاکی از برتری خریداران به فروشندگان در بازار است و میل به خریدهای بیشتر سرمایه‌های سرگردان در فضای کنونی را بیش از پیش نشان می‌دهد. در این میان دو گروه کالایی فلزات اساسی و محصولات شیمیایی به تنهایی بیش از یک پنجم ارزش کل معاملات خرد سهام را در اختیار گرفتند و در صدر نمادهای اثرگذار بر رشد شاخص کل بازار ایستادند. توافق تجاری ضمنی دونالد ترامپ و رئیس‌جمهور چین و وعده به تعویق افتادن وضع تعرفه‌های تجاری علیه دومین اقتصاد بزرگ دنیا مهم‌ترین موضوعی است که این روزها سبب بازگشت توجه بورس‌بازان به سهام کامودیتی‌محور شده است.
ریسک پنهان پررفت و آمدهای بورسی
یکی از نکات قابل‌توجه معاملات دیروز بورس تهران رشد ۹/ ۱ درصدی شاخص کل هموزن در مقابل رشد ۲/ ۱ درصدی شاخص کل سهام بود. شرایطی که نشان داد همچنان نمادهای کوچک‌تر بورسی که عموما از چابکی بیشتری برخوردارند، در کانون توجه فعالان بازار سرمایه قرار دارند. موضوعی که از برتری معامله‌گران به اصطلاح روزمزد نسبت به فعالانی دارد که با نگاه بلندمدت به سرمایه‌گذاری در این بازار پرداخته‌اند. واقعیت این است که تنها پشتوانه برخی از سهام که با رفت و آمدهای بالایی در جریان معاملات روزانه مواجه هستند و با رشد‌های چند صددرصدی در سال‌جاری همراه شده‌اند، قدرت بلامنازع نقدینگی است. به این ترتیب سرمایه‌گذاران تازه‌واردی که از ریسک‌های پنهان معاملات خود در این‌گونه شرکت‌ها بی‌خبرند، با خروج نقدینگی به یک‌باره غافلگیر شده و تنها پشتوانه موجود برای رشد این دسته از سهام از میان خواهد رفت.
توافق ضمنی تجاری میان آمریکا و چین
همان‌طور که اشاره شد یکی از عواملی که روز گذشته باعث بازگشت توجه بورس‌بازان به سهام کالایی بورس تهران شد، توافق تجاری ضمنی دونالد ترامپ و رئیس‌جمهور چین و وعده به تعویق افتادن وضع تعرفه‌های تجاری علیه دومین اقتصاد بزرگ دنیا بود. براساس آخرین اخبار منتشرشده توافق تجاری چین و آمریکا فاز اول خود را به پایان رسانده و دغدغه افزایش تعرفه‌ها که قرار بود یکشنبه روی کالاهای چینی بالا رود، خنثی شد. به این ترتیب پس از یک دوره طولانی جنگ تجاری، اکنون واشنگتن و پکن وارد فاز جدیدی شده‌اند که قرار است در جهت کاهش تنش‌ها حرکت کنند. مطابق گفته‌ها در فاز اولیه توافق تجاری چینی‌ها متعهد شده‌اند سالانه خرید کالاهای کشاورزی خود از آمریکا را به ۵۰ میلیارد دلار برسانند. همچنین سرقت حقوق معنوی را متوقف کنند، ارز خود را دستکاری نکنند و سیستم مالی خود را برای شرکت‌های خارجی بازتر کنند. در مقابل، آمریکا از افزایش تعرفه‌هایی که قرار بود ۱۵ دسامبر (یکشنبه) روی ۱۶۰ میلیارد دلار کالای چینی اعمال شود منصرف می‌شود و برای کاهش تعرفه‌هایی که روی ۳۶۰ میلیارد دلار از کالاهای چینی وضع شده است گام برمی‌دارد. تعرفه ۱۵ درصدی روی ۱۲۰ میلیارد دلار کالای چینی نصف می‌شود؛ اما تعرفه ۲۵ درصدی روی ۲۵۰ میلیارد دلار دیگر ثابت می‌ماند.
