بازدیدهای دردسرساز مسئولان
ایران کشور حادثه خیزی است که حوادث طبیعی و غیرطبیعی زیادی در آن رخ داده است، حوادثی که تعداد قابل توجهی از آنها در سال‌های اخیر فراگیری رسانه‌ای بیشتری داشته است و همین فراگیری رسانه‌ای هم کافی است تا برخی از مسئولان هم تصمیم به حضور در محل حادثه بگیرد و در افکار عمومی این تصور ایجاد شود که حل مشکلات و رفع نیازهای مناطق بحرانی منوط به حضور در محل حادثه است.
درباره ضرورت این حضور نیز هرکدام از مسئولان قطعا دلایلی دارند، برخی آن را ارتباط بدون واسطه با مردم و برخی دیگر تلاش برای درک مشکلات و پیگیری آن می‌دانند، گروهی هم معتقدند که حضور مسئولان در محل حادثه باعث آرامش خاطر حادثه‌دیدگان و دلجویی از آنها می‌شود و در مقابل البته اجرایی‌ترین بخش امدادرسانی و مدیریت بحران یعنی امدادگران معتقدند که این حضور به ویژه در روزهای اولیه و زمان طلایی امدادرسانی، بیشتر ایجاد اختلال می‌کند تا حل مشکل.
بحران در بحران
سید جلال ملکی -سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران- که سخنگوی بحران در حوادثی مانند پلاسکو، میدان تاریخی حسن آباد، حریق ساختمان برق حرارتی و ... بوده است، درباره ضرورت حضور مسئولان در محل وقوع حوادث می‌گوید: حضور افرادی که متولی بحران هستند یک امر اجتناب ناپذیر و در واقع یک وظیفه است. چرا که نفوذ تصمیم بالاترین مقام یک سازمان متولی بحران با معاونانش قابل مقایسه نیست، پس این دسته از مسئولان باید در محل هم حاضر باشند و اقدام به فرماندهی میدان و نظارت بر نیروهای عملیاتی و امدادی کنند.
وی ادامه داد: از نظر من حضور مسئولان در محل بستگی به نوع بحران و وسعت آن هم دارد، آتش‌نشانی زمان ریزش ساختمان پلاسکو با این موضوع بسیار مشکل داشت چرا که مسئولانی به همراه تعداد زیادی همراه برای بازدید می‌آمدند و این موضوع واقعا کار را بحرانی‌تر می‌کرد، در واقع در اوج زمان امدادرسانی و عملیات آتش‌نشانان یک مدیر عملیاتی باید وقت خود را صرف هماهنگی برای ورود یک مسئول غیرمترتبط کند و پس از آن هم وقت زیادی را صرف کند تا ماجرا و اقدامات انجام شده را برای این افراد شرح دهد، در حالی که در هنگام عملیات بهترین کار این است که مدیر عملیاتی بر اقدامات نظارت کرده و آن را مدیریت کند.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران با اشاره به سطح بندی بحران‌ها گفت: بحران‌ها و حوادث دارای سطح‌بندی هستند، اما گاهی با پرداخت رسانه‌ای سطح بحران بزرگتر از آنچه که هست نشان داده می‌شود، متاسفانه برخی از رسانه‌ها هم توقعات بی‌دلیلی ایجاد می‌کنند و با تیترها و گزارش‌ها طوری القا می‌کنند که حتما فلان مسئول ارشد باید در محل باشد و در غیر اینصورت بی‌خیال است و مردمی نیست، باید رسانه‌ها نیز دست از چنین تبلیغاتی بردارند، چه بسا مسئول ارشدی که ممکن است در محل حاضر نباشد اما بحرانی را به خوبی مدیریت کرده و امکانات و تجهیزات را راهی محل کند، بنابراین نباید میزان خدمت رسانی با حضور یا عدم حضور مسئولان سنجیده شود.
ملکی ادامه داد: گاهی بحران در سطح استان است، گاهی در یک نقطه. اما در هر دوحالت اگر مسئول غیرمرتبطی بخواهد از محل بازدید کند طبیعتا یکسری تشریفات ایجاد می‌شود که باید از آن جلوگیری کرد، چرا که همین تشریفات نیز می‌تواند زمان امدادگران را بگیرد، گاهی حتی مسئول مربوطه هم در جریان تشریفات نیست، اما به هر حال یکسری اقدامات انجام می‌شود که در بهترین حالت اگر نگوییم بر روند امدادرسانی تاثیر داشته می‌توان گفت که روی ذهن برخی از مردم تاثیرات منفی می‌گذارد.
وی با بیان اینکه این دسته از بازدیدها توسط افرادی که متولی نیستند همیشه وجود داشته است، گفت: این رفتارها تنها متوجه یک حادثه و بحران و فقط هم متوجه ایران نیست، در هر حادثه ای برخی از افراد برای اینکه دیده شوند و بهره‌برداری کنند حتی اگر مرتبط هم نباشند به محل می‌روند و خود را نشان می‌دهند. این بازدیدها هم اتلاف انرژی دارد و هم هزینه بر است. کسی که مسئولیت ندارد و فقط دنبال اعلام حضور است باید درک کند که وقتش نیست که از موقعیت استفاده کند و مردم هم قطعا این را درک می‌کنند که حضور در محل الزاما به معنای مردمی بودن نیست.
حضور غیرمتولی‌ها دست و پا گیر است
مرتضی سلیمی -رییس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر- نیز در این باره گفت: زمانی که یک بحران رخ می‌دهد حضور روسایی که متولی بحران هستند اجتناب ناپذیر است و به فرایند عملیات کمک می‌کند؛ اما حضور آن‌هایی که متولی نیستند دست و پا گیر می‌شود. حداقل این است که روسایی که متولی بحران نیستند طی ۱۰ روز اول بحران در محل حضور پیدا نکنند چرا که انرژی امدادرسانی را می‌گیرند.
وی ادامه داد: در این شرایط انرژی امدادگران و دستگاه‌های امدادی به دلیل برخی از تشریفات و برای همراهی کردن مسئولانی که برای بازدید می‌آیند گرفته می‌شود. قائدتا آن‌هایی که مسئولیت مستقیم ندارند نباید در ۱۰ روز اول در محل بحران زده حاضر شوند.
رئیس سازمان امداد و نجات با تاکید بر این موضوع که باید از بازدیدهای تشریفاتی نیز اجتناب شود گفت: واقعیت این است که قانون مدیریت بحران که ابلاغ شده قانون خوبی است. اگر حوادث را در سطح محلی، منطقه ای و ملی تقسیم بندی کنیم این امکان بوجود می‌آید که افراد با توجه به وسعت حادثه به محل اعزام شوند، این هماهنگی‌ها کمک می‌کند که فرآیند نجات و فرآیند پاسخ سریع تر انجام شود.
وی با تاکید بر اینکه روز اول انجام عملیات نجات اولویت بیشتری دارد گفت: ما باید اولویت‌های خود را بر اساس پروتکل‌های امداد و نجات انجام دهیم. حضور مسئولانی که غیر مرتبط به بحران هستند در روند امدادرسانی اخلال ایجاد می‌کنند، حتی این افراد غیر مرتبط می‌توانند کمک کننده‌های مردمی باشند.
سلیمی در ادامه با بیان اینکه خود افرادی که در محل حضور پیدا می‌کنند نیازمند خدمات هستند گفت: هر چه تعداد افراد حاضر در محل بیشتر شود وظیفه برخی از نیروها و سازمان‌ها نیز بیشتر می‌شود. برای مثال پلیس تامین کننده امنیت همه است، اگر بخواهد در یک مکان امنیت ۱۰۰ نفر را تامین کند بسیار راحت تر از این است که امنیت ۱۰۰۰ نفر را تامین کند، برای همین باید در مراحل ابتدایی بحران از حضور در محل پرهیز کنیم. بنابراین اجازه دهیم مدیران استانی در سطح استانی و مدیران ستادی در سطح مدیران ستادی و کشور تصمیم گیری کنند.
در سال‌جاری شاید بتوان سیل را مهم‌ترین حادثه‌ای دانست که مسئولان مختلف را درگیر حضور در مناطق سیل‌زده کرده است؛ هر چند در میان حضور برخی ممسئولان و سلبریتی‌ها حتی منجر به واکنش برخی از شهروندان نیز شد اما متاسفانه بازهم شاهد آن بودیم که در سیل سیستان و بلوچستان رویه غلط این صف و بازدید تکرار شد و در این میان مسئولی که در ستاد مانده و کمک و تجهیزات فرستاد، حتی مورد انتقاد قرار گرفت غافل از اینکه مناطق بحران زده نیازمند تجهزات و نیروهای امدادی هستند و تنها حضور مسئولان دستگاه‌های ذیربط کارگشاست.
