دانستنی‌هایی درباره انواع مختلف عوامل بیماری‌زا
پاتوژن ها به روش های مختلفی از جمله هوا، رابطه جنسی، خون و دیگر مایعات بدن یا مدفوع منتقل می شوند.
انواع پاتوژن ها
به طور معمول پاتوژن ها در یکی از چهار دسته ویروس، باکتری، قارچ و انگل قرار می گیرند. باید به این نکته اشاره داشت که تمام ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها و انگل ها موجب بیماری نمی شوند.
ویروس ها: این عوامل عفونی میکروسکوپی نیازمند یک میزبان زنده برای تکثیر و رشد هستند. پاتوژن های ویروسی این هدف را با ورود به بدن انسان و حمله به یک سلول، مکانی که تکثیر ویروسی رخ می دهد و سپس به سلول های دیگر گسترش می یابد، محقق می کنند. ویروس ها فاقد غشا سلولی و متابولیسم هستند. نمونه های ویروس از بیماری های خفیف، مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزای معده تا موارد شدید، مانند ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) و هپاتیت C را شامل می شوند.
باکتری ها: بسیاری از باکتری ها موجب بیماری نمی شوند و از این رو، پاتوژن محسوب نمی شود، اما برخی دیگر در این دسته قرار می گیرند. این ارگانیسم های میکروسکوپی معمولا در اشکال میله ای، مارپیچی یا کروی دیده می شوند. باکتری ها معمولا از نظر اندازه بزرگ‌تر از ویروس ها هستند. آنها دارای هسته هستند اما بر خلاف یک سلول یوکاریوتی، غشا سلولی اطراف آن را فرا نگرفته است. از نمونه های عفونت های باکتریایی می توان به گلودرد استرپتوکوکی، عفونت های دستگاه ادراری و بیشتر ذات الریه ها اشاره کرد.
برخی عفونت های ویروسی، مانند آنفلوآنزا و HIV می توانند موجب مشکلات ایمنی شده و ممکن است فرد را هرچه بیشتر مستعد ابتلا به عفونت های باکتریایی سازند.
قارچ ها: مخمر و کپک از انواع قارچ هایی هستند که می توانند موجب بیماری در انسان شوند. قارچ ها یوکاریوت هستند، به این معنی که سلول های آنها حاوی هسته همراه با ترکیبات دیگر است که درون غشاهایی محصور شده اند. قارچ هایی که موجب بیماری می شوند، یوکاریوتی هستند اما اغلب دارای دیواره های سلولی ساخته شده از کیتین هستند. عفونت های قارچی می توانند از موارد خفیف مانند پای ورزشکار و عفونت ناخن تا موارد شدید مانند هیستوپلاسموزیس، آسپرژیلوز، موکورمایکوز را شامل شوند. عفونت های قارچی که زندگی فرد را در معرض خطر قرار می دهند احتمال بیشتری دارد در بیمارانی با سیستم ایمنی ضعیف، به عنوان مثال، در نتیجه سرطان، پیوند عضو، یا بیماری های شدید دیگر، رخ داده و ممکن است برای درمان به دریافت داروهای ضد قارچ مانند آمفوتریسین نیاز داشته باشند.
انگل ها: همانند انواع دیگر پاتوژن ها، این ارگانیسم ها به یک میزبان نیاز دارند و انرژی (غذا) مورد نیاز خود را از آن دریافت می کنند که اغلب طی این فرآیند موجب بیماری می شوند. انگل ها گروهی از ارگانیزم ها هستند که شامل پروتوزوا (تک سلولی) و چندسلولی (هلمینت ها، اکتوپارازیت ها) می شوند. از انگل های بیماری‌زا در انسان می توان به کرم نواری که موجب انسداد گوارشی، کم خونی یا اختلال در سیستم عصبی و مغز می شود، پلاسمودیوم که موجب مالاریا می شود، و اکتوپارازیت ها، مانند جرب و شپش، که روی پوست زندگی می کنند، اشاره کرد. برخلاف پاتوژن های دیگر، بسیاری از اکتوپارازیت ها با چشم غیر مسلح نیز قابل مشاهده هستند.
دفاع در برابر پاتوژن ها
پزشکی مدرن روش های بسیاری برای مقابله با پاتوژن ها را ارائه می کند که از آن جمله می توان به واکسن ها، آنتی بیوتیک ها، و قارچ کش ها اشاره کرد، اما بدن انسان نیز به مکانیزم های بسیاری برای دفاع در برابر پاتوژن ها و بیماری های ناشی از آنها مجهز شده است. به عنوان مثال، سیستم ایمنی و انواع مختلفی از سلول ها مانند لکوسیت ها، نوتروفیل ها و پادتن ها که توسط بدن تولید می شوند، امکان مقابله با پاتوژن ها را فراهم می کنند.
افزون بر این، برخی از نشانه های بیماری مانند عطسه و سرفه، در واقع تلاش بدن برای دفع پاتوژن ها از خود است. همچنین، تب در شرایطی که به عنوان یک نشانه بیماری تصور می شود، در واقع یکی از روش های بدن برای افزایش دمای خود به سطحی غیر قابل تحمل برای برخی از پاتوژن ها است. این یک مکانیزم دفاعی واکنشی است که می تواند به نابودی پاتوژن ها و بازیابی سلامت بدن کمک کند.
