ابهام یک مرگ؛ رهبر کره‌شمالی کجاست؟

اولین بار شبکه «سی‌ان‌ان» بود که 21 آوریل درباره سلامتی کیم جونگ اون، رهبر 36‌ساله کره شمالی، ابراز تردید کرد. گزارش سی‌ان‌ان با اشاره به حضور‌نیافتن کیم جونگ اون در انظار عمومی در 10 روز گذشته، حاکی از آن بود که رهبر کره شمالی احتمالا در پی عمل جراحی در وضعیت وخیم جسمی به سر می‌برد و با مرگ دست‌وپنجه نرم می‌کند. این خبر یادآور مشکلی بود که جهان درباره کره شمالی با آن مواجه است: نبود منابع خبری شفاف و قابل اعتماد در این کشور.

ابهام و بی‌خبری‌ای که همواره درباره کره شمالی وجود دارد، حتی رهبران ایالات متحده را بارها مجبور به استناد به شایعات و اخبار غیرموثق درباره این کشور و برنامه‌های پیونگ‌یانگ برای افزایش یا کاهش تنش کرده است.

این وضعیت نمی‌تواند ادامه پیدا کند. اگرچه در دو سال اخیر رهبران ایالات متحده و کره شمالی با انجام دیدارهایی بی‌سابقه تلاش کردند تا سطح تنش را میان دو کشور و در منطقه کاهش دهند؛ اما هنوز هم ریسک اشتباه محاسباتی درباره کره شمالی بسیار بالا است. واشنگتن و پیونگ‌یانگ ممکن است نتوانند تمام اختلافات خود را حل کنند؛ اما توافق‌نامه‌‌ای گسترده‌تر که اجازه تأسیس سفارتخانه‌ به دو کشور را می‌دهد، گامی بلند در راستای کاهش خطر محاسبات غلط و تصمیم‌گیری بر‌اساس شایعات خواهد بود. اگر آمریکا زمانی توانست آرایش جنگی خود با شوروی را پایان دهد و دو کشور در خاک یکدیگر سفارتخانه داشته باشند؛ پس با کره شمالی هم می‌توان این کار را انجام داد.

گزارشگران بدون‌مرز، کره شمالی را به‌عنوان بدترین کشور جهان در زمینه آزادی مطبوعات رتبه‌بندی می‌کنند. «آژانس خبری مرکزی کره» تنها منبع مجاز اخبار رسمی در امور کره ‌شمالی محسوب می‌شود و این محدودیت شدید در منابع خبری کره شمالی باعث ایجاد شکاف و تردید در تحلیل بیرونی می‌شود. بررسی سیاست‌ها، تفسیر و تحلیل‌های بی‌طرفانه و مستقل از طرف جامعه جهانی به‌ندرت درباره کره شمالی اتفاق می‌افتد. اخبار آژانس خبری مرکزی کره از سوی متخصصان خارجی با دستور و وسواس زیاد بررسی می‌شوند تا شاید از بین سطور این خبرها بتوان نشانه‌هایی از تحولی خاص در کره شمالی یافت. «دنی روی» پژوهشگر تحولات کره شمالی اعتقاد دارد که تصویری که از کره شمالی در جهان وجود دارد بیشتر حاصل ««سوءتفاهم و تبلیغات» است و رسانه‌ها و کارشناسان درباره این کشور اشتباهات زیادی مرتکب شده‌اند. یکی از فاحش‌ترین این اشتباهات زمانی بود که یک متخصص امور کره ‌شمالی اعلام کرد کیم جونگ ایل رهبر سابق کره شمالی در سال 2003 بر اثر ابتلا به دیابت درگذشته است (کیم جونگ ایل در سال 2011 درگذشت).

گزارش اخیر سی‌ان‌ان درباره کیم جونگ اون یک بار دیگر نشان می‌دهد که دیپلماسی ترامپ درباره کره شمالی جواب نداده است و هیچ‌کدام از مقام‌های رسمی واشنگتن قادر نیستند اطلاعاتی درباره وضعیت رهبر کره شمالی ارائه کنند. ایالات متحده و کره شمالی هر دو بارها تاوان برقرار‌نکردن رابطه دیپلماتیک را داده‌اند.

واشنگتن رفتارها و مقاصد کره شمالی را با حدس و گمان می‌سنجد و پیونگ‌یانگ هم نمی‌تواند چرایی و چگونگی اتخاذ یک تصمیم در واشنگتن را درک کند.

خبر اخیر مبنی بر مرگ قریب‌الوقوع کیم جونگ اون جدا از صحت‌و‌سقم آن باید برای تصمیم‌گیران در واشنگتن هشداری جدی باشد. شایعه بعدی ممکن است این ادعا باشد که کره شمالی می‌خواهد یک حمله هسته‌ای را آغاز کند و تصمیم‌گیران آمریکایی را در واکنش خود به اشتباه بیندازد.

چیزهای زیادی درباره پیونگ‌یانگ وجود دارد که واشنگتن نمی‌تواند تغییر دهد؛ اما می‌تواند برای پایان‌بخشیدن به بی‌خبری محض و غیرضروری از کره شمالی که بر خود تحمیل کرده ‌است، اقدامی مؤثر انجام دهد.

زنی در سرزمین مردان

بیش از 10 روز است که کیم جونگ اون در ملأ‌عام ظاهر نشده و هیچ خبری نیز از او منتشر نشده است. آخرین بار خبر پاسخ‌دادن به نامه بشار اسد بود. حالا خبر رسیده که گروهی از پزشکان چینی برای بررسی وضعیت سلامت کیم جونگ اون راهی کره شمالی شده‌اند.

کیم ایل سونگ بنیان‌گذار کره شمالی را معمار موفق‌ترین کیش شخصیت تاریخ مدرن می‌دانند، کسی که با استفاده از پروپاگاندا نه‌فقط رقیبانش را کنار زد؛ بلکه برای اولین‌بار در اردوگاه کمونیستی، قدرت را موروثی و به پسرش، کیم جونگ ایل منتقل کرد. کیم جونگ ایل هم که خودش کارش را از زمین خاکی‌های سازمان پروپاگاندای کره شمالی شروع کرده بود، با کنترل کامل همه محصولات فرهنگی، ملتش را شست‌وشوی مغزی داد و با موفقیت توانست قدرت را به پسرش، کیم جونگ اون، برساند که با تواضع تمام و برخلاف اجدادش از پذیرش هرگونه لقب و عنوانی سر باز زده است.

کیش شخصیت خاندان کیم شاید فقط یک نقص داشته باشد، آن‌هم این است که بسیار شخصی است. کیم جونگ ایل حتی زمانی گفته بود که انسان هم مانند درخت است و برای رشد شاخه اصلی (خودش)، شاخه‌های اضافی را باید قطع کرد.

اکنون که احتمال مرگ کیم جونگ اون در روزهای اخیر مطرح شده، این سؤال مطرح می‌شود که در صورت مرگ رهبر جوان کره شمالی چه اتفاقی خواهد افتاد. گزینه‌های زیادی برای جانشینی او به نظر نمی‌رسد. در فوریه 2017 کیم جونگ اون دستور داد برادرش کیم جونگ نام را در فرودگاه کوالالامپور ترور کنند. پس با توجه به مرگ برادرش، او نمی‌تواند رهبر بشود. پسر برادر به قتل رسیده هم سال‌هاست در یکی از کشورهای غربی پناهنده است و طبیعتا او هم از فهرست جانشینان احتمالی خط می‌خورد. «کیم جو آئه»، پسر خود کیم جونگ اون، هم با وجود تمام مدال‌های نظامی که دارد، هنوز بالغ نیست و باز هم بعید است که قدرت به او برسد.

اما کیم جونگ اون برادر دیگری هم دارد. کیم جونگ چول دو سال از رهبر فعلی کره شمالی بزرگ‌تر است. او علاقه چندانی به سیاست ندارد. نوازنده گیتار است و عاشق اریک کلپتون. احتمالا عالم سیاست کره شمالی اندکی برای روح لطیف او خشن باشد.

اما گزینه آخر خواهر کوچک کیم جونگ اون است. کیم یو جونگ پس از ظهور در عالم سیاست کره شمالی به‌سرعت پله‌های ترقی را طی کرد؛ اما پس از شکست‌خوردن مذاکرات با ایالات متحده از صحنه محو شد تا اینکه مدتی پیش دوباره به عضویت کمیته مرکزی حزب کمونیست کره شمالی درآمد و بیانیه شدید‌اللحنی هم علیه کره جنوبی صادر کرد که باعث شد بسیاری بگویند کیم جونگ اون حرف‌های خودش را از زبان خواهرش می‌گوید. با‌این‌حال کیم یو جونگ یک مشکل دیگر هم دارد. کره شمالی جامعه‌ای کاملا مرد‌سالار است و بعید است که ژنرال‌های سنتی کره بپذیرند که از یک زن جوان دستور بگیرند.

فرایند تغییر رهبر در کره شمالی مقدمات بسیاری لازم دارد. کیم جونگ ایل به آن سادگی که بسیاری فکر می‌کنند به قدرت نرسید و کیم جونگ اون هم که از حمایت کامل پدرش برخوردار بود، هم به‌سادگی به رهبری نرسید. ماه‌ها پیش از به‌قدرت‌رسیدنش، بخش‌های جدیدی در اردوگاه‌های کار ساختند که به مخالفان رهبری او اختصاص داشت؛ اما حالا هیچ‌کدام از این اتفاقات نیفتاده است، حتی خبری از جا‌به‌جایی نیروها هم نیست و این قدری عجیب است. چیزی که روشن است، این است که اگر خبر مرگ کیم جونگ اون برسد، اوضاع شبه‌جزیره کره عادی نخواهد بود و باید منتظر واکنش‌های چین از یک طرف و کره جنوبی و آمریکا از طرف دیگر باشیم. حتی رسانه‌ها احتمال می‌دهند که نزدیک به سه میلیون نفر از ساکنان کره شمالی پس از تأیید مرگ رهبر این کشور برای فرار به سمت کره جنوبی یا چین هجوم ببرند.

در روزهایی که دیپلمات سابق کره شمالی که به جنوب پناهنده شده بود، در انتخابات مجلس کره جنوبی رأی آورد، بعید نیست که بعضی دیگر از مقامات کره شمالی هم بخواهند شانس‌شان را در جهان آزاد امتحان کنند.