مخفی‌کاری با ویروس کُشنده

درست در روزهایی که آمار مرگ‌ومیر ویروس کرونا در ایران به اوج خود نزدیک می‌شد، شیپور آغاز سالی تازه دمید و بهار از راه رسید. هم‌زمان با نوروز باستانی امسال، اما مرگ در یک‌قدمی بود و هر نافرمانی ساده می‌توانست منجر به مرگ و آغاز زنجیره‌ای از افراد مبتلا باشد. «ملیحه خانم» می‌گوید همه این حرف‌ها و توضیحات را بهتر از هرکسی بلد است، اما اجاره‌ مغازه، خریدهای روی‌دست‌مانده‌ و اصرار مشتریان همیشگی‌اش، او را به راه دیگری کشاند. او آرایشگری در شرق تهران است که امسال و پیش از عید مجبور شد مغازه چندین کوچه بالاتر از محل‌ زندگی‌اش را ببندد و دو روز هم بی‌کار بماند تا اینکه فکر تازه‌ای از راه رسید: «همون دو روز بی‌کاری کلی از مشتریام زنگ زدن یا پیام دادن که تو رو خدا کاری برامون بکن. خیلی‌ها شهرستانی‌ بودن و می‌خواستن بعد یه سال برن پیش خانواده‌شون و خیلی‌ها هم نمی‌خواستن شب اول عید رو مثل همیشه باشن. منم کلی فکر کردم و در نهایت توی گروه واتس‌اپی نوشتم اونایی که خیلی ضروری نیاز به اصلاح یا آرایش دارند، به من پیام بدن که کاری براشون بکنم».

همین پیام آغاز کاری شد که تا چند روز اول تا پاسی از شب هم ادامه داشت: «خلاصه همین‌جور از ۱۰، ۱۱ صبح تا یک و دو شب توی خونه مشتری داشتم. سعی کردم همه موارد بهداشتی را هم رعایت کنم، ولی بعدها فهمیدم چند نفر کرونا داشتند یا شایدم بعد از اون گرفتند». ملیحه یکی از ده‌ها آرایشگری است که در دوران ممنوعیت کار، اگرچه مغازه‌اش تعطیل بود، اما کار خود را به سبک‌ و سیاق دیگری ادامه داد. او اگرچه به ویروس کرونا مبتلا نشد، اما می‌گوید خطر از بیخ گوشش گذشته است؛ چون چندین مشتری در روزهای بعد، کارشان به بیمارستان و بستری‌شدن کشیده بود.

ارائه خدمات به «مشتریان خاص» در دوران کرونا

هرچه از روزهای ابتدایی اعلام قرنطینه در ایران گذشت، میزان مراقبت‌ها نیز تا اندازه‌ای کمتر شد. در این وضعیت، اگرچه برخی تصمیمات دولت بی‌اثر نبود و فشار اقتصادی نیز نقش عمده‌ای بازی می‌کرد، اما تعداد زیادی از صاحبان کسب‌و‌کار هم با نیت کسب سود از بازار کم‌رقیب، تأثیرگذاری فراوانی داشتند. اوایل فروردین امسال بود که چندین کافه در تهران برای مشتریان همیشگی خود پیامک‌هایی با این مضمون فرستادند: «ما با شرایط بهداشتی آماده پذیرایی از مشتریان خاص هستیم. در بسته است، اما نه برای همراهان همیشگی». مشابه این پیام را دیگر کافه‌بازهای حرفه‌ای تهران از چندین کافه در این مدت دریافت کردند، اما برای آنها که علاقه به قلیان دارند، شرایط به‌ گونه‌ای دیگر در جریان بود. منطقه ۱۲ تهران و همچنین خیابان‌های نزدیک به بازار پایتخت، پر از کافه‌هایی است که چند غذای ساده و قلیان به مشتریان خود ارائه می‌دهند و همواره کنار درِ وردی آنها ده‌ها موتورسیکلت به صف ایستاده است. «علی»، کارگر یکی از همین قهوه‌خانه‌ها در خیابان وحدت اسلامی است، او می‌گوید کارش در این مدت چند برابر شده ‌است: «صاحب‌ قهوه‌خانه ما زیرزمین خانه‌اش را همان قبل عید آماده کرد و قلیان‌ها و چند میز را هم از مغازه به خانه‌اش برد. دو، سه روز بعد هم بین مشتریان خبر پیچید. داخل حیاط قلیان بار می‌گذاشتیم و می‌بردیم زیرزمین. هر وقت هم خیلی شلوغ می‌شد، بعضی مشتری‌ها در حیاط می‌نشستند. ما هم حواسمان بود که همه جزئیات بهداشتی را رعایت کنیم و مدام قلیان‌ها را کامل ضدعفونی کنیم». آن‌طور که علی می‌گوید، این قهوه‌خانه در تمام فروردین کار خود را با مشتریان دستچین‌شده پیش برد و همچنان هم به کار خود به همین سبک ادامه می‌دهد. مشابه این سخنان را از صاحبان برخی کسب‌و‌کارهای دیگر نیز می‌توان شنید؛ مثلا مهرداد که حالا راننده یکی از تاکسی‌های اینترنتی است ، در یکی از سفرها سفره دل را باز می‌کند و از خاطره مانتوفروشی‌اش می‌گوید: «نه‌فقط من، بلکه خیلی‌ها چشم به بازار شب عید دارند. من یه ماشین ۲۰۶ داشتم که دی‌ماه فروختم و یه وام با بهره بالا هم گرفتم. خلاصه اوایل بهمن برای سه ماه قرارداد یه مغازه در میدان راه‌آهن را بستم؛ ۱۲۰ میلیون اجاره برای سه ماه که باید همون اول قرارداد پرداخت می‌کردم، پرداخت کردم و مانتوها را هم خریداری کردم که یک‌مرتبه خبر نحس کرونا از راه رسید. چند روز اول خوب بود و بعد که این خبرا رسید، روزی هفت، هشت مشتری بیشتر نداشتم. چند هفته هم که کلا کار را به اجبار باید تعطیل می‌کردیم». او در نهایت مانتوها را به خانه خودش منتقل کرد و نزدیکان، هم‌محله‌ای‌ها و فامیل مشتری‌اش شدند. آن‌طور که علی می‌گوید، این کار زیرزمینی بخشی از ضررش را جبران کرد، اما ضرر بیشتر از آن بود که با این تعداد مشتری جبران شود. او می‌گوید مانتوفروشی شغل حساسی از نظر بهداشتی نیست، اما هر روز نگران است که نکند فردی در این مسیر به ویروس کرونا مبتلا شود.

حدود ۵ درصد اصناف پرریسک با پلیس همکاری نکردند

مخفی‌کاری و ایجاد بازار زیرزمینی در دوران کرونا اگرچه به نظر شیوع پیدا کرده، اما آن‌طور که معاون نظارت بر اماکن عمومی پلیس امنیت عمومی پایتخت می‌گوید، این کارهای غیرمجاز تنها از طرف حدود پنج درصد اصناف پرریسک بوده است. «نادر مرادی» روز گذشته در‌این‌باره به ایلنا گفت: «در راستای دستور ستاد ملی مقابله با کرونا، مشاغل پرریسک مانند هتل‌ها، اماکن اقامتی، قهوه‌خانه‌ها، چای‌خانه‌ها، کافی‌شاپ‌ها، مراکز سونا و ماساژ، باشگاه‌های بدنسازی و سینماها همچنان بسته هستند. همکاری این اصناف با ما خوب بوده، البته نمی‌توان گفت به صورت صددرصدی و قطعی بوده است، اما بیش از ۹۵ درصد اصناف رعایت لازم را در این زمینه داشته‌اند». معاون نظارت بر اماکن عمومی پلیس امنیت عمومی پایتخت بخش عمده مشکل را به قهوه‌خانه‌ها نسبت داد و گفت: «بیشترین مشکلات و چالش‌های ما در خصوص قهوه‌خانه‌های سنتی است که به صورت زیرزمینی فعالیت دارند؛ یعنی بعضا این قهوه‌خانه‌ها از مراکز مجوزدار نیستند. قهوه‌‌خانه‌هایی که مجوز دارند، همکاری لازم را با ما داشته‌اند، اما همان‌طور که گفتم برخی از این قهوه‌خانه‌ها که به صورت غیرقانونی و بدون مجوز فعالیت می‌کنند، در این ایام نیز به فعالیت خود ادامه داده‌اند». بر اساس گفته‌های مرادی، در یک هفته حدود ۳۰ قهوه‌خانه غیرمجاز در تهران پلمب شد: «همکاران ما در تیم‌های نظارتی، این قهوه‌خانه‌ها را شناسایی و با آنها در این مدت برخورد کرده‌اند. در هفته گذشته حدود ۲۰ تا ۳۰ مورد از این قهوه‌خانه‌ها شناسایی و پلمب شده‌اند».

این قانون‌شکنی‌ها و بازی با جان خود و مردم، در حالی است که از همان روزهای ابتدایی ورود ویروس کرونا به ایران، مصوبه‌های مشخصی در این زمینه تصویب شد و پلیس هم بارها هشدار داد با متخلفان برخورد جدی خواهد کرد. علاوه‌ بر این، پیش از این مدیرکل پیشگیری‌های امنیتی و انتظامی قوه قضائیه از تحت تعقیب قرار‌گرفتن و حبس نقض‌کنندگان توصیه‌های پیشگیری از شیوع کرونا خبر داد که یک مورد آن حکم یک سال حبس برای پنهان‌کردن ابتلا به کرونا است. «رضا مسعودی‌فر» درباره مجازات تعیین‌شده گفته است: «رعایت‌نکردن توصیه‌های پیشگیری از شیوع ویروس کرونا، به‌عنوان تهدید علیه بهداشت عمومی قابل تعقیب کیفری است.

با توجه به امکان شیوع گسترده این ویروس در تجمعات انسانی، چنان چه برگزار‌کنندگان نمایشگاه‌ها، جشنواره‌های فروش و فروشگاه‌ها تدابیر لازم را برای پیشگیری از انتشار ویروس پیش‌بینی نکنند و به تذکرات وزارت بهداشت توجه نداشته باشند، با اعلام وزارت بهداشت یا دانشگاه‌های علوم‌پزشکی استان، به اتهام تهدید علیه بهداشت عمومی و مطابق ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی مجازات می‌شوند. مطابق قانون یادشده، اقدام علیه بهداشت عمومی تا یک سال حبس دارد». بر اساس گفته‌های مدیرکل پیشگیری‌های امنیتی و انتظامی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه، «افرادی که با علم و اطلاع از مبتلا‌بودن به کرونا، اقدامات پیشگیرانه مثل قرنطینه یا مراجعه به مراکز درمانی را انجام ندهند و موجب انتشار و ابتلای دیگران شوند هم ممکن است مشمول مجازات مقرر در قانون عنوان‌شده شوند».