من را نکش؛ چرا قتل‌های خانوادگی در ایران افزایش یافته؟
خواندن برخی خبر‌ها در صفحه حوادث روزنامه‌ها یا فضای مجازی با تیتر‌هایی از جمله پدری، گلوی فرزندش را برید، مادر، فرزندش را خفه کرد، فرزندی، پدرش را برای تصاحب اموالش، حلق آویز کرد و هزاران قتل خانوادگی بسیار آزار دهنده و تاسف آور است. بار‌ها از خودت می‌پرسی، چگونه می‌شود که دستت آلوده به خون عزیزت شود؟ اینکه طناب مرگ را بر گردن عزیزت گره کنی و آن قدر بفشاری تا به زندگی اش خاتمه دهی، این بی رحمی و سنگدلی به یک باره از کجا آمده و چگونه جان عزیزانت را می‌گیری و دم نمی‌زنی؟
قصه‌های تلخ پدرکشی، همسرکشی، برادر یا خواهر کشی، همه تلخ و دردناک است. گاه جزئیات برخی قتل‌های خانوادگی آنچنان دردآور و غیرقابل تصور است که دیگر توان شنیدن خبرهای این چنینی را نداردی. از خود می‌پرسی، مگر می‌شود اجازه دهیم خون از بینی فرزندم بیاید چه برسد به اینکه سر از تنش جدا کنی یا به هر نحوی جانش را بستانی. سخت است که با دستان خودت عزیزترین فرد زندگیت را نابود کنی و با چشمانت نظاره گر پایان زندگی اش باشی. بسیاری از آن‌هایی که اکنون قاتل اعضای خانواده خوده شده اند، هرگز فکرش را نمی‌کردند که قاتل شوند، چه رسد به اینکه قاتل عزیزان خود شوند و دستشان به خون آن‌ها آلوده شود.
قتل‌های خانواگی از جمله دردناکترین پرونده‌های جنایی دنیا است زیزا در این گونه قتل ها، قاتلان اعضای خانواده خود را هدف قرار می‌دهند. بسیاری از آن‌ها بعد از کشتن اعضای خانواده خود به شدت اعلام پشیمانی می‌کنند و در صورت رضایت اولیای دم، دچار بیماری‌های روحی و روانی شده و بار‌ها و بار‌ها آرزوی مرگ می‌کنند.
آخرین قتل خانوادگی که همچون بمب در فضای رسانه‌ای صدا کرد و دل‌ها را آزرد، قتل دختر ۱۴ سالهای گیلانی بود به نام «رومینا»، دخترکی که به دست پدر و با داس به قتل رسید و همه را در شوک فرو برد.
در اغلب روزنامه‌های هفتم خرداد امسال، مهم‌ترین سوژه خبری، تصویر رومینا اشرفی بود که به دست پدرش به قتل رسید.
قتل رومینا به حدی در فضای رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفت که هر یک از مسئولان به نوبه خود به آن پرداختند به عنوان مثال عباسعلی کدخدایی در نشست خبری درباره قتل رومینا گفت: این جنایت نابخشودنی است و خلاف شرع و قانون اساسی و خلاف قوانین مقررات جاری ما اتفاق افتاده است و یک امر در واقع غیر انسانی بوده و ما هم انزجار خودمان را مثل بقیه اقشار از این گونه جنایت‌هایی که اتفاق افتاده است، اعلام می‌کنیم.
معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده نیز با وقوع این قتل بار دیگر به لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت اشاره کرد که هنوز بلاتکلیف است، اما امیدوار است که به زودی به سرانجام برسد. ابتکار در توئیتی نیز از مطرح شدن ماجرای قتل رومینا در هیات دولت خبر داد و تصریح کرد که خواستار بررسی لایحه تامین امنیت زنان خارج از نوبت شد.
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری در یکی از جلسات هیات دولت با ابراز تاسف از خشونت خانگی در تالش، دستور تسریع در رسیدگی به لوایح منع خشونت را صادر کرد.
بعد از انتشار خبر قتل رومینا به دست پدر، زهره الهیان منتخب مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز از دولت خواست لایحه صیانت از امنیت زنان را به مجلس ارسال کند و هر چه سریعتر به روند قانونی وضعیت پرونده رومینا اشرفی در قوه قضاییه رسیدگی و این پرونده تعیین تکلیف شود.
لایحه «صیانت، کرامت و تامین امنیت بانوان در برابر خشونت» در قالب ٧٧ ماده شهریور سال گذشته از قوه قضاییه به دولت ارائه شده است.
قتل رومینا یکی از قتل‌های خانوادگی بود که در زمره خشونت علیه زنان مطرح شد، اما قتل‌های خانوادگی محدود به جنسیت خاصی نمی‌شود و چه بسیار زنان، کودکان و مردانی که از سوی عزیزان خود مورد خشونت قرار گرفته و به قتل رسیده اند.
قتل شوهر به دست زن جوان
چندی پیش سرهنگ محمدرضا آموزیی معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان کرمانشاه، از دستگیری زن جوانی در شهرستان جوانرود خبر داد که دست به قتل همسر خود زده بود.
مقتول که مردی ۴۵ ساله بود به علت اصابت ضربه چاقو از پشت دچار جراحت و خونریزی شدید شده و به مراکز درمانی منتقل شد، اما در نهایت این فرد درگذشت.
پلیس در تحقیقات ابتدایی به همسر فرد مقتول مشکوک شده و خیلی زود طی بازجویی‌های فنی و تخصصی نهایتا وی به قتل شوهر خود اعتراف کرد. متهم به قتل انگیزه اش را از این کار اختلافات خانوادگی ناشی از اعتیاد همسرش عنوان کرد.
قاتل مادرکش در کولر دستگیر شد
سرهنگ علی بابایی فرمانده نیروی انتظامی شهرستان کوار گفت: فرزندی که مادر خود را در این شهرستان به قتل رسانده بود در ساعت‌های اولیه پس از ارتکاب جرم، دستگیر شد. در بررسی‌های اولیه مشاهده کردند، مقتول که زنی میانسال بود به وسیله اصابت جسم سخت از ناحیه سر، به قتل رسیده است.
ماموران انتظامی پس از تحقیقات فنی و تخصصی در همات لحظات اولیه موفق به شناسایی قاتل که فرزند مقتول است، شدند و متعاقب آن قاتل را دستگیر کرده و تحویل مرجع قضایی دادند. متهم در بازجویی فنی و تخصصی اقرار کرد که به دلیل اختلاف خانوادگی با مادر خود درگیر شده و به وسیله یک میله آهنی وی را به قتل رسانده است.
قتلی شوک آور
در یک پرونده قتل خانوادگی که اذهان عمومی از آن بسیار متاثر شدند، مردی بود که در یک اقدام جنون آمیز چهار عضو خانواده خود را به قتل رساند.
قاتل با تهیه شیر موز مسموم به مواد خواب آور دو دختر ۱۹و ۱۷ ساله اش را به همراه پدر و مادر همسرش مسموم کرد و سپس با استفاده از چاقوی ۴۰ سانتیمتری هر چهار نفر را به طرز وحشتناکی به قتل رساند. متهم به قتل که بعد از این جنایت ۲۴ ساعت بالای سر اجساد دخترانش منتظر مانده بود به همراه برادرش به کلانتری آمده و خود را معرفی کرد.
بنا بر اظهارات متهم وی به خاطر اختلافات شدید خانوادگی با همسرش به این جنایت اقدام کرده است. در زمان قتل همسرش در خانه نبوده است. متهم با دستور بازپرس کشیک قتل در اداره دهم آگاهی تهران بزرگ بازداشت است و تحقیقات درباره وی همچنان ادامه دارد.
قتل عامل در خیابان یخچال تهران
یک جنایت خانوادگی مبهم دیگر نیز شهریور سال ۹۷ رخ داد. پنج جسد در یک قتل عام جمعی مرموز. پرونده‌ای که نخستین اجساد خون آلود آن در شامگاه ١٣ شهریور سال ۹۶ در خانه‌ای مسکونی در خیابان یخچال تهران کشف شد. یک زن جوان ٣٦ ساله همراه با پسر ١٢ ساله‌اش قربانی حمله پدری شده بودند که ظاهرا پس از ارتکاب به این دو جنایت با همان چاقو به زندگی خودش پایان داده بود. اما این پایان این پرونده تکان دهنده نبود. فردای آن روز تیم جنایی در مسیر تحقیقاتشان به جسد غرق در خون یک زن و مرد سالخورده نیز برخوردند.
پدر قاتل در تهرانپارس
خشم و درماندگی، جنایت خانوادگی دیگری در پایتخت رقم زد. این بار اهالی محله تهرانپارس بودند که با صحنه هولناکی مواجه شدند.
دو جسد غرق در خون و پیکر بی جان قاتلی که بعد از ارتکاب به دو جنایت اقدام به خودکشی کرده بود.
پدری جنایتکار در شامگاه آخرین ماه تابستان دو دخترش را به قتل رساند و در نهایت با قرص سیانور به زندگی خود پایان داد. در بررسی‌های تیم جنایی مشخص شد که پدر این خانواده هم با همسرش اختلاف شدیدی داشته است. زن او بیش از ٤٠ روز بوده که به همین دلیل خانه را ترک کرده بود.
تسلیم حیوان درون می‌شوند
دانشیار گروه روانشناسی بالینی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در مورد علل وقوع قتل‌های خانوادگی گفت: به گفته روانشناسان چنین افرادی در این شرایط به بخش حیوانی درون خود واکنش نشان می‌دهند. در این شرایط توانایی کنترل هیجانات منفی را نداشته، فاجعه‌ای خونبار را رقم می‌زنند. وقتی از خشم و ناتوانی در کنترل احساسات منفی صحبت می‌شود، عوامل دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد که به آن دامن بزند، اما این عوامل تسهیل گر هستند. برای اینکه اتفاقی بد رقم بخورد. به عنوان مثال در بروز قتل‌های خانوادگی، عواملی از جمله اینکه فرد در چه محیطی قرار دارد، محیط پر سر و صدا، گرم، یا اینکه اخیرا تجربه‌ای منفی را پشت سر گذاشته است یا به لحاظ جسمی در چه وضعیتی است یا شرایط اقتصادی، همه و همه جزو عوامل تسهیل گر در بروز قتل به شمار می‌روند نه از جمله عوامل اصلی، چرا که بسیاری از افراد ممکن است درگیر این شرایط باشند، اما پاسخ همه به این فشار‌ها یکسان نیست.
«حمید پورشریفی» افزود: ارتکاب قتل به ویژه قتل‌های خانوادگی به ویژگی‌های فردی افراد بر می‌گردد اینکه فرد تا چه میزان تاب آوری داشته و چقدر قادر به کنترل هیجانات منفی خود است. این مساله، مساله‌ای آموزشی است که باید در درون خانواده‌ها و مدارس آموزش داده شود تا افراد وقتی وارد زندگی مستقل و جامعه شدند در برابر هر گونه مساله منفی، واکنش منفی از خود نشان ندهند بلکه احساسات منفی خود را کنترل کرده، تصمیمی درست و منطقی اتخاذ کنند.
آیشمن مخفی در انسان‌ها
مجید صفاری نیا استاد روانشناسی اجتماعی نیز در رابطه با علل قتل‌های خانوادگی به ویژه در مورد افرادی که سابقه کیفری نداشته، مواد روانگردان یا مخدر استفاده نکرده اند و از شهروندان عادی جامعه به شمار می‌روند، گفت: یک نظریه‌ای در روانشناسی اجتماعی وجود دارد که در سالهای ۱۹۶۴ تا ۲۰۱۰ طی انجام آزمایش‌هایی به تایید رسید، این نظریه می‌گوید، در وجود همه انسان «آیشمن مخفی» وجود دارد که هر فرد سالمی را به مباشر قتل تبدیل می‌کند، نمونه آن در بسیاری از پرونده‌های جنایی دیده شده است.
وی اضافه کرد: «استنلی میلگرام» یک روانشناس اجتماعی اهل ایالات متحده آمریکا بود که به خاطر آزمایش میلگرم مشهور است. آزمایش میلگرم، آزمایشی برای سنجش میزان اطاعت اشخاص از اتوریته در انجام کار‌هایی مغایر با وجدان شخصی افراد بود که نتایج این آزمایش برای اولین بار در سال۱۹۶۳در یک مجله روان شناسی چاپ شد و بعد‌ها با جزئیات بیشتر در کتابی با عنوان اطاعت از اتوریته، مشاهده‌ای تجربی در سال ۱۹۷۷ به چاپ رسید.
صفاری نیا گفت: اقتدار یا اتوریته به فرد یا مقامی نسبت داده می‌شود که می‌تواند به فرد تحت اقتدار دستوری بدهد و فرد تحت اقتدار از او پیروی می‌کند. اطاعت به معنای عمل کردن بی‌چون و چرا به فرمان یا دستور است. برای مثال در آزمایش میلگرم افراد با وجود اینکه نمی‌خواستند به شکنجه فرد دیگری بپردازند به خاطر وجود اقتدار نمی‌توانستند از این عمل سرباز زنند.
وی افزود: این آزمایش در ژوئیه سال ۱۹۶۱ و درست سه ماه بعد از شروع دادگاه «آدولف آیشمن» سرهنگ نازی، به انجام رسید. میلگرم آزمایش خود را برای پاسخ به این سؤال بغرنج طراحی کرده بود که آیا آیشمان و میلیون‌ها آلمانی دیگر که مسبب هولوکاست بودند همگی گناهکار بوده‌اند یا اینکه شهروندان عادی فقط از دستور‌ها پیروی می‌کردند.
این استاد روانشناسی اجتماعی تاکید کرد: برخی مسائل از جمله فقر، بیکاری، ناکامی اجتماعی منجر به بروز این «آیشمن مخفی» می‌شود. بر این اساس باید محیط را قانونمند طراحی کرد به سمت ترویج رفتار‌های جامعه پسند پیش رویم و در این زمینه آموزش و پرورش باید مهارت‌های خویشتنداری و کنترل خشم را به کودکان آموزش دهد.
رفتار‌های خطرناک اعضای خانواده را شناسایی کنیم
امین رفیعی پور متخصص روانشناسی نیز گفت: در وقوع قتل‌های خانوادگی فقط یک عامل تاثیرگذار نیست بلکه چندین عامل اعم از اختلال شخصیتی، افکار خودکشی یا دیگر کشی، مشکلات مالی و اقتصادی، عواملی که ریشه در خشونت یا خیانت دارد، وجود شخصیت بدبینانه و شکاک نقش دارد.
وی به گستردگی دنیای مجازی و تاثیر آن در بروز جرایم اشاره کرد و افزود: دنیای مجازی سبب شده که روابط بین اعضای خانواده دچار اختلال شده، روابط فرا زناشویی افزایش یافته و به خیانت و در نهایت قتل‌های خانوادگی منجر شود.
رفیعی پور با بیان اینکه باید همزمان و هماهنگ با تکنولوژی رشد کنیم، گفت: باید راهکار‌های مقابله با هجمه‌های فرهنگی، اجتماعی و روانی را بیاموزیم. در این راستا آموزش نقش بسزایی دارد، به همین دلیل آموزش‌های لازم از طریق رسانه‌ها باید انجام شود و مهارت‌های زندگی نیز از طریق رسانه‌ها و آموزش و پرورش باید آموزش داده شود تا شاهد جرایمی از جمله قتل‌های خانوادگی نباشیم.
این روانشناس به آموزش مهارت‌های زندگی قبل از ازدواج اشاره کرد و گفت: در صورتی که خانواده‌ای احساس می‌کند که همسر یا یکی از اعضای خانواده دچار مشکل روحی یا روانی است باید به مددکاران اجتماعی یا روانشناسان مراجعه کنند تا از اتفاقات بد جلوگیری شود.
رفیعی پور اضافه کرد: باید رفتار‌های خطرناک شناسایی شوند. این رفتار‌ها دارای نشانه‌هایی هستند که البتهبا جنون آنی متفاوت است و باید این دو از یکدیگر تفکیک شوند. قطعا افرادی که دست به قتل یا خشونت می‌زنند یا دارای اختلال شخصیتی هستند یا تنش‌های حل نشده، دارند. مسئولان باید قتل‌های خانوادگی را جدی بگیرند و در راستای پیشگیری از آن آموزش و مهارت‌های زندگی را به مردم ارائه کنند. در این راستا آموزش و پرورش باید استرس فرزندان و خانواده‌ها را کاهش دهد، به جای آموزش صرف دانش در مدارس، مهارت‌های زندگی را به فرزندان بیاموزند، به جای آموزش تست زنی و محفوظات که البته لازم است، باید به مهارت آموزی دانش آموزان هم توجه کنند.
