احتمال ابتلای ۱۵ میلیون ایرانی به کرونا| چهره کرونا در پاییز و زمستان چگونه خواهد بود؟

دکتر احسان مصطفوی - رییس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتوپاستور ایران در نشست ویدئو کنفرانسی با خبرنگاران در رابطه با روند بیماری کووید۱۹ در ایران و مقایسه با دنیا، گفت: خوشبختانه در مقایسه با خیلی از کشورهای دنیا میزان کشندگی بیماری در کشور ایران به طور قابل توجهی کمتر از برخی کشورهای پیشرفته و آمریکایی است و این موضوع متاثر از عوامل مختلفی است.

وی گفت: یک فاکتور تعیین کننده بافت سنی نسبتا جوان کشور است؛ به طوری که میانه سنی جمعیت کشورمان ۳۱ سال است و این درحالیست که در کشوری مثل اسپانیا این شاخص ۴۵ و ایتالیا ۴۷ سال است. بنابراین وقتی سن بالاتر باشد انتظار داریم بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان، دیابت و چاقی و دیابت فراوانی بیشتری داشته باشد؛ چراکه ریسک فاکتورهای مرگ محسوب می شوند.

وی ادامه داد: موضوع دوم تاثیرگذار نیز مجاهدت‌های سیستم بهداشتی و درمانی در چند ماه اخیر است؛ هم در پروسه غربالگری و شناسایی زودتر بیماران و نهایتا هم ایزولاسیون و درمان زودتر. خوشبختانه در این مدت برخلاف برخی کشورهای اروپایی، چالش جدی در حوزه درمان نداشتیم.

علت افزایش موارد کرونا در ایران طی روزهای اخیر

مصطفوی افزود: همچنین در هفته‌های اخیر یک روند نسبتا تند صعودی گزارش موارد جدید بیماری را در کشور داریم که از عوامل مختلفی متاثر می‌شود؛ ابتدا اینکه در یک ماه اخیر میزان تست موارد مشکوک به کووید ۱۹ را به طور قابل توجهی افزایش دادیم و از تعداد ۱۰ هزار تست در یک ماه گذشته اکنون به بیش از۲۰ هزار تست روزانه رسیده است.

وی ادامه داد: همچنین برخی بازگشایی‌ها اتفاق افتاده و طبیعتا با برخی عدم رعایت‌ها انتظار داریم پیک اپیدمی و موج‌های دوم و سوم را شاهد باشیم. اکنون نیز استان‌های خوزستان، آذربایجان‌های شرقی و غربی، کردستان و هرمزگان استان‌هایی هستند که نسبت به سایر استان‌ها درگیری بیشتری را با بیماری دارند.

مصطفوی گفت: انتظار داریم کشورهایی که یک روند نزولی را در روزها و هفته‌های اخیر در موردشان شاهد بودیم و البته آزادسازی‌هایشان را با تاخیر چند هفته‌ای نسبت به ما شروع کردند، در روزها و هفته‌های آینده افزایش موارد بروز بیماری را داشته باشند.

عضو کمیته اپیدمیولوژی کووید۱۹ وزارت بهداشت، با بیان اینکه این بیماری ناشناخته است و با روشن‌تر شدن زوایای مختلف امیدواریم بتوانیم کنترل بهتری از آن داشته باشیم، افزود: چارجوبی که اکنون در این زمینه و به صورت هدفمند دنبال می‌شود، تست افراد پرخطر از جمله سالمندان جهت شناسایی زودهنگام آنها و انجام اقدامات مداخله‌ای موثر در آنها و پیشگیری از مرگ و میر در آنهاست.

ایران در مرحله تحقیقات تولید واکسن کرونا

رییس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتوپاستور ایران همچنین در پاسخ به سوال ایسنا درباره اقدامات انستیتوپاستور ایران برای دستیابی به واکسن کرونا هم‌راستا با اقدامات جامعه جهانی، گفت: چه انستیتو پاستور ایران و چه برخی از مجموعه‌های دولتی و شرکت‌های دانش بنیان اقداماتی را در این زمینه شروع کردند و پروپوزال‌هایی داده شده و در مرحله انقعاد قرارداد است. به نظر می‌رسد ایران هم همپای کشورهای دیگر حرفی برای گفتن خواهد داشت. البته زمان در این زمینه بسیار مهم که پروژه چه زمانی به نتیجه حاصل شود. امیدواریم ما هم بتوانیم همپای سایر کشورها تکنولوژی این موضوع را کسب کنیم. فعلا در مرحله تحقیقاتی تولید واکسن هستیم.

تاثیر بازگشایی‌ها در افزایش موارد جدید کرونا

وی در ادامه در پاسخ به سوالی درباره بازگشایی‌های صورت گرفته در کشور و تاثیر آن در افزایش موارد جدید بیماری، گفت: در بحث بازگشایی‌ها ملاحظات مخلتفی از جمله ملاحظات بهداشتی و اقتصادی و ... باید در نظر گرفته شود و با توجه به همه این جنبه‌ها تصمیم‌گیری می‌شود. همانطور که از سوی مسوولان هم اعلام شده، اگر مشخص شود که بازگشایی‌ها تاثیرات قابل توجهی در افزایش پیک اپیدمی داشته‌اند، محدودیت‌ها مجددا اعمال می‌شود. در مجموع انتظار نداریم که بخواهیم نسخه واحدی در مورد کل کشور نوشته شود و اعمال مجدد محدودیت‌ها در کل کشور اتفاق افتد. انتظار داریم در استان‌هایی که در روزها و ماه‌های آتی درگیر اپیدمی می‌شوند، محدودیت‌هایی اعمال شود.

چهره کرونا در پاییز و زمستان

عضو کمیته اپیدمیولوژی کووید۱۹ در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برای پاییز و زمستان چه سیمایی از بیماری را می‌توان ترسیم کرد و دانشگاه‌ها و مدارس به چه صورت فعالیت خواهند کرد، گفت: به نظر می‌رسد باید به زندگی با کرونا عادت کنیم و اینکه محدودیت‌های دو سه ماه گذشته و مجازی‌سازی‌ها در دانشگاه‌ها و مدارس همچنان ادامه یابد، قطعا دور از ذهن است. در مجموع انتظار داریم در پاییز و زمستان اگر هم افزایش مجدد بیماری را داشته باشیم، اما به شدت اسفند و فروردین نباشد. همچنین انتظار آن است که تا آن زمان درمانی موثرتر و راه‌های پیشگیری بهتری برای جامعه جهانی شناسایی شود. بنابراین وقتی ابعاد مختلف بیماری روشن شود انتظار است بتوانیم نسبت به ماه‌های اخیر، زندگی عادی‌تری داشته باشیم.

نتایج تست‌های سرواپیدمیولوژی در گیلان و میانگین کشوری

وی همچنین درباره تست‌های سِرواپیدمیولوژی کرونا نیز گفت: تاکید داریم که تست‌های سرولوژی اعم از رپید و الایزا هیچ کدام برای تشخیص بیماری مد نظر نیستند و بیشتر می‌توانند کاربرد تحقیقاتی داشته باشند. در همین راستا مطالعات خوبی در اقصی نقاط کشور شروع شده و برخی از نتایج مشخص شده و برخی از نتایج نیز نیازمند گذر زمان است. به طوری که اوایل اردیبهشت ماه یک مطالعه سرواپیدمیولوژی در جمعیت عمومی گیلان انجام شد که نتایج حاکی از آن بود حدود ۳۳ درصد جمعیت به کووید۱۹ آلوده بودند؛ البته تاکید می‌کنم که آلوده شدن با ابتلا به شکل‌های بالینی بیماری متفاوت است و گفته می‌شود حدود یک سوم جمعیت آلوده ممکن است فرم‌های بدون علامت بیماری را داشته باشند.

وی در این باره افزود: اگر بپذیریم که ۳۳ درصد افراد در گیلان درگیر بیماری بودند، بنابراین امروز با گذشت حدود یک ماه و نیم انتظار داریم این درصد افزایش قابل توجه‌تری داشته باشد. از طرفی هم در مورد تست‌های سرولوژی تاکید می‌کنم که میزان خطا قابل توجه است و عدم قطعیت بیشتری در مورد آنها وجود دارد.

مصطفوی همچنین به مطالعه سازمان انتقال خون در حدود یک ماه پیش در جمعیت محدودی از استان‌های مختلف کشور اشاره کرد و گفت: بر اساس نتایج این مطالعه نیز، میزان بروز تجمعی در استان‌های با بروز بالا حدود ۳۴ درصد، در استان‌های با بروز متوسط ۱۲ و در استان‌های با بروز کم حدود چهار درصد بود و بر اساس آن مطالعه سرولوژی در میانگین کشوری گفته شد که حدود ۱۶ درصد افراد بیماری را گرفته‌اند.

چند درصد تهرانی‌ها تا کنون کرونا گرفته‌اند؟

وی به مطالعه انجام شده در شهر تهران و نمونه‌گیری از کارمندان اداره‌های مختلف اشاره کرد و افزود: حدود ۲۰ درصد افراد سِرو مثبت کرونا بودند. این مطالعه در افرادی که برای آزمایش تشخیص طبی به آزمایشگاه‌ها مراجعه کرده بودند، حدود ۱۲ درصد موارد مثبت را نشان داده و یک نمونه نیز از جمعیت عمومی ساکنین تهران در حدود یک ماه گذشته انجام شد که حدود هشت درصد مثبت بودند. بنابراین باید بپذیریم که در شهر تهران شاید به میزان حدود ۱۰ درصد آلودگی اتفاق افتاده باشد.

احتمال آلودگی ۱۵ میلیون تن به کرونا در ایران تا کنون

مصطفوی افزود: البته شدت آلودگی از یک استان به استان دیگر متفاوت است. بر اساس این یافته‌ها شاید حدود ۱۵ میلیون نفر جمعیت کشور از اول اپیدمی تا کنون آلودگی را تجربه کرده‌اند. باز هم تاکید می‌کنم تست‌های سرولوژی خطاهایی دارد و تست‌های سرولوژی هنوز به طور کامل تاییدیه‌های مراجع مربوطه را کسب نکرده‌اند. در نتیجه در تحلیل نتایج باید احتیاط لازم را به عمل آورد. این نکته هم لازم به ذکر است که این یافته تا حدودی مشابه برخی مطالعات سایر نقاط دنیاست.

وی ادامه داد: این موضوع پیام خوبی دارد؛ یعنی اینکه اگر بپذیریم حدود ۱۵ میلیون نفر مبتلا به ویروس شدند، یعنی این که میزان کشندگی ویروس خیلی کمتر از چیزی است که تصور ما و جامعه جهانی بوده و با ویروس خوش خیم‌تری مواجه هستیم.

وی در این باره افزود: در استان‌هایی که "سِرومثبت بودن" کمتر است، انتظار داریم در روزها و هفته‌های آینده دچار پیک‌های بیشتری شوند. اما استان‌هایی مثل قم و گیلان و اصفهان و البرز شواهد می‌گوید درصد قابل توجهی از جمعیت شاید بیماری را گرفته باشند و انتقال در جمعیت عمومی آنها شاید کمتر خواهد شد. اما سیر انتقال بیماری قطعا در تابستان هم ادامه خواهد داشت و انتظار داریم درصد سرومثبت شدن جمعیت از حدود ۱۵ میلیون نفر بالاتر رود و این یعنی پیش آگاهی خوب برای پاییز خواهد داد که در فصل زمستان با مساعد شدن شرایط انتقال ویروس، اما سیکل انتقال کمتر شود.

ریسک کرونا در افراد پرخطر

وی ادامه داد: در کل به نظر می‌رسد با بیماری مواجه هستیم که سرایت پذیری نسبتا قابل توجهی دارد، اما فرم‌های شدید بیماری و مرگ و میر در سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای بیشتر است و این افراد در معرض ریسک بالاتری هستند و باید مراقبت بیشتری را انجام دهند.

مصطفوی همچنین درباره تست‌ کرونا از افراد مشکوک به بیماری، گفت: امروز قطعا در مورد تست بیماران در بیمارستان‌ها دغدغه‌ای نداریم و هر کسی مشکوک به بیماری باشد، تست گرفته می‌شود و انتظار نداریم اگر امروز شهری سفید باشد، در آن شهر تست کمتری گرفته شود. اگر در هر لحظه و هر نقطه بیمار با شک کووید ۱۹ مراجعه کند، تست انجام می‌شود.

ظرفیت افزایش ۲.۵ برابری انجام تست‌های کرونا در کشور

وی همچنین با اشاره به ظرفیت افزایش ۲.۵ برابری انجام تست‌های روزانه کرونا در کشور، گفت: در روزهای اول کرونا در کشور و روز ۳۰ بهمن ماه فقط چهار آزمایشگاه کشور و با محوریت انستیتوپاستور ظرفیت تست روزانه داشتند و بالطبع روزها و هفته‌های اول از اقصی نقاط کشور باید نمونه‌ها به این آزمایشگاه‌ها ارسال می‌شد. در این راستا باید پروتکل‌ها نوشته و نیروی انسانی آموزش‌های لازم را دریافت می‌کرد و تجهیزات مناسب در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار می‌گرفت. این خلاء امروز تا حدودی مرتفع شده و در توسعه آزمایشگاهی کشور امروز بیش از ۱۵۰ آزمایشگاه در سطح کشور تست را انجام می‌دهند و حدود یک سوم آزمایشگاه‌های بخش خصوصی هم تست کرونا را انجام می‌دهند.

مصطفوی افزود: با افزایش ظرفیت تست‌ توانستیم آزمایشگاه‌ها را نیز افزایش دهیم و آزمایشگاه‌ها متناسب با سیاست‌های وزارتخانه فعالیت می‌کنند و در حال حاضر نیز سیاست وزارت بهداشت تمرکز بر افراد در معرض ریسک مرگ است تا این افراد حتما شناسایی شوند و اقدامات مداخله‌ای لازم برایشان انجام شود.

کرونا با نیش حشرات منتقل نمی‌شود

وی همچنین در پاسخ به سوالی درباره احتمال انتقال کرونا از طریق نیش حشرات گفت: شواهدی مبنی بر انتقال این بیماری از طریق حشرات وجود ندارد.

ایران در موج چندم کروناست؟

مصطفوی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا همچنان در پیک اول کرونا هستیم یا خیر و پیش بینی‌ها درباره پیک‌های بعدی بیماری چگونه‌ است؟ واقعیت این است که شاید خیلی نتوان جواب روشنی به این موضوع داد. اگر در روزهای اول امکان افزایش ظرفیت تستینگ بود و بیماران سرپایی را با تست شناسایی می‌کردیم، شاید منحنی اپیدمی ما متفاوت از شکل امروز که به شکل دو کوهانه است، بود و انتظار داشتیم شاید امروز در یال نزولی اپیدمی بودیم.

وی افزود: تحلیل روند بیماری صرفا در بیماران بستری می‌گوید که پیک اول اپیدمی را رد کرده‌ایم و اکنون تقریبا در مرحله ثبوت هستیم؛ هم موارد بستری و مرگ نوسان نسبتا ثابتی دارد. گرچه که در روزهای اخیر در مورد موارد بستری هم افزایش نسبتا تدریجی بیماری مشاهده می‌شود و دور از ذهن نیست که پیک‌های بعدی بیماری را داشته باشیم، ولی انتظار نداریم پیک‌های بعدی به شدت اسفند و اواسط فروردین ماه باشد.

مصطفوی ادامه داد: تحلیل دوم که داده‌های متقن‌تری هم هستند، داده‌های بیمارانی است که مرگ در موردشان اتفاق افتاده است. در منحنی مرگ، پیک اپیدمی در اواسط فروردین ماه بوده است و در دو ماه اخیرنوسان ملایمی در موارد مرگ را شاهد بودیم که تعداد مرگ روزانه بین ۵۰ تا ۷۰ و ۸۰ مورد بوده و این موید آن است که پیک اول را قاعدتا رد کرده‌ایم و شاید اگر اتفاق غیرمترقبه‌ای افتد، پیک‌های بعدی را پیش رو داشته باشیم.

وی افزود: اگر بخواهیم تحلیل دقیق‌تری داشته باشیم، به دلیل وسعت کشور و شرایط آب و هوایی، تحلیل استانی تحلیل دقیق‌تری است. در تحلیل استانی، برخی از استان‌ها ممکن است پیک‌های دوم و سوم را داشته باشند و برخی‌ها پیک شدید را رد کرده و الان در شرایط تثبیت شده باشند.

مصطفوی گفت: در تحلیل کمیته اپیدمیولوژی منتهی به ۱۷ خردادماه، روند کشوری بیماری به نظر می‌رسد تغییر مختصر صعودی داشته باشد. اما در مورد برخی از استان‌ها که شامل ۱۳ استان آذربایجان شرقی، هرمزگان، کردستان، مرکزی، یزد، قم، بوشهر، فارس، خراسان جنوبی، همدان، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان و کرمان است یک روند صعودی و شروع پیک اپیدمی را داشتند. در مورد هفت استان تغییر مختصر صعودی مشاهده می‌شود که شامل خوزستان، اصفهان، زنجان، آذربایجان غربی، ایلام، خراسان رضوی و چهار محال و بختیاری است. در مورد استان‌هایی مثل کرمانشاه و تهران یک روند ثبات با تغییرات مختصر دیده شده و در مورد سه استان خراسان شمالی، البرز و سیستان و بلوچستان اخیرا پیک اپیدمی را تجربه کرده‌اند. استان‌های لرستان، اردبیل، سمنان، قزوین، مازندران و گیلان ناسازگاری داده‌ها اجازه تحلیل روند اپیدمی را نداده است.

مرگ و میر کرونا چند درصد است؟ چند درصد مبتلایان بدون علامت هستند؟

وی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به تغییر برخی شواهد علمی دنیا درباره کووید-۱۹ نسبت به شواهد روزهای ابتدایی این بیماری؛ گفت: در ابتدا جامعه جهانی با اطلاعاتی مواجه شد که متاثر از داده‌هایی بود که کشور چین داده بود. اما وقتی کشورهای مختلف درگیر بیماری شدند، متناسب با شواهد موجود، تغییراتی در توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت و دیگر سازمان‌ها نیز اتفاق افتاد. به عنوان مثال در روزهای اول اعلام شده بود که میزان کشندگی این ویروس، ۲ تا ۳ درصد است و حدود ۱۰ درصد نیز ممکن است بدون علایم مبتلا شوند. همچنین گفته شده بود که شاخص R۰ (عدد مولد نسلی) در مورد کرونا حدود ۲.۵ است؛ یعنی هر فرد آلوده، ۲.۵ نفر را آلوده می‌کند. بر اساس مدلسازی این داده‌ها، قاعدتا کووید-۱۹ بیماری است که مرگ و میر زیادی دارد و سرایت پذیری زیادی دارد.

مصطفوی افزود: اما هر چه جلوتر رفتیم شواهد علمی بیشتر شد و مقالات و متون علمی امروز حکایت از آن دارند که میزان کشندگی بیماری خیلی کمتر از ۲ تا ۳ درصد اعلامی روزهای اول است. در این زمینه مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا گزارشی را منتشر کرده که مرگ کمتر از سه دهم درصد را اعلام کرده است و این عدد در مقایسه با آن دو تا سه درصد و همچنین اعداد و ارقام مرگ و میر آنفلوآنزا (یک دهم درصد) تخفیف قابل ملاحظه‌ای یافته است. شواهدی هم هست که شاید کمتر از سه دهم درصد باشد. از طرفی هم امروز گفته می‌شود که شاید بیش از یک سوم جمعیت افراد بی‌علامت بیماری باشند.

وی در پایان گفت: امروز نیز گزارشی از سازمان جهانی بهداشت منتشر شده که اشاره می‌کند مبتلایان بدون علامت خیلی نقش جدی به عنوان ناقل کووید-۱۹ ندارند و این موضوع می‌تواند تغییر دهنده چارچوب‌های پیشگیری در روزهای آینده باشد. بنابراین هر چه زوایای این بیماری برای ما روشن‌تر می‌شود، می‌تواند در اقدامات مداخله‌ای پیشگیری و درمانی تاثیرگذار باشد. طبیعتا هر چه دانسته‌ها از بیماری بیشتر می‌شود گویای این خواهد بود که می‌توانیم بیماری را بهتر کنترل کنیم و امیدواریم تابو و ترس و وحشت ناشی از این بیماری در جامعه جهانی به زودی با شناخت بیشتر از بیماری کمتر و کمتر شود.