زیبای پرخطر
«جاده چالوس، از مهم‌ترین مسیرهای دسترسی به شمال ایران برای مردم استان‌های تهران و البرز است که به‌تنهایی یکی از محورهای گردشگری کشور به شمار می‌رود. این مسیر که از شهر کرج در استان البرز شروع و به چالوس در مازندران ختم می‌شود، یکی از زیباترین جاده‌های دنیاست که چشم‌اندازهای بکر و طبیعی آن گردشگران و طبیعت‌دوستان زیادی را به خود جلب می‌کند. روستاها و بناها و کاخ‌های تاریخی، آبشارهای زیبا، دره‌ها، کوه‌ها، وجود دو پیست اسکی دیزین و خور و رودخانه خروشان کرج از جمله جاذبه‌های حاشیه این محور مواصلاتی است که موجب می‌شود هموطنان بسیاری در طول هفته و ماه یا برای رسیدن به شمال کشور از این محور استفاده کنند یا حاشیه‌های آن را برای اتراق و استراحت و تفریح انتخاب کنند. اتراق در مناطق اطراف جاده چالوس یعنی اسکان کنار رودخانه مواج و پرآب کرج؛ یعنی همنشینی توامان با زیبایی و خطر؛ یعنی هشدار یعنی گاهی پایان تلخ برای یک زندگی؛ پیوندخوردن با داغی که نتیجه جدی‌نگرفتن هشدارها بوده‌است؛ حاصل اعتماد به رودخانه‌ای که به اندازه زیبایی‌اش، پرفریب و خطرناک است.
شناسایی ۲۵ نقطه حادثه‌خیز
هر سال به تابستان که می‌رسیم، به گرمی هوا؛ بار ترافیکی جاده چالوس هم سنگین‌تر می‌شود و هر روز به تعداد اتومبیل‌هایی که با شتاب می‌خواهند خود را به شمال کشور برسانند یا اطراف جاده و رودخانه زیبای کرج اتراق و استراحت کنند اضافه می‌شود؛ رویه‌ای که در نهایت فهرست تلخی از اسامی غرق‌شدگان در رودخانه را بر جای می‌گذارد و آن طور که شواهد نشان می‌دهد، حتی شیوع ویروس کرونا در سال جاری هم از این آمار نکاسته؛ چراکه سفرها همچنان به قوت خود باقی است.
برای این که از نزدیک پای صحبت افرادی بنشینیم که در این ایام حاشیه رودخانه کرج را برای تفریحی چند ساعته انتخاب کرده‌اند، به حریم این رودخانه رفتیم و با سه خانواده گفت‌وگو کردیم. خانواده‌هایی که متفق‌القول می‌گویند که با مخاطرات اسکان در حاشیه رودخانه آشنایی ندارند و تنها دلخوشی‌شان در این روزها حضور در این گونه اماکن و فضاهاست. نکته جالب البته اینجا بود که آنها برای دسترسی نزدیک‌تر به رودخانه به مالکان باغ‌های خانگی، هزینه ورودی پرداخته بودند و خودشان هم می‌دانستند که اگر اتفاقی بیفتد اینجا کسی مسؤول جان‌شان نیست.
محمدرضا فلاح‌نژاد، مدیر کل بحران استانداری البرز از عدم بسترسازی مناسب در حاشیه این رودخانه می‌گوید. او معتقد است این محور مسیر مناسبی برای گردشگران نیست و با این حال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گفته مدیرکل بحران استانداری البرز تاکنون ۲۵ نقطه حادثه‌خیز در مسیر رودخانه کرج شناسایی و تکالیف دستگاه‌ها نیز در این ارتباط مشخص شده‌است به این ترتیب که شرکت‌های آب منطقه‌ای تهران و البرز موظفند نقاط آسیب‌دیده و معیوب دیواره‌های سد و حریم‌های ممنوعه را مرمت یا بازسازی کرده و علائم هشداردهنده را نیز به تعداد لازم در این محور نصب نمایند. فرمانداری‌ها هم موظفند ایستگاه‌هایی برای استقرار یگان‌های امدادی از قبیل: آتش‌نشانی، اورژانس، هلال احمر و غواصان تعیین نموده و با قراردادن گشت‌های منظم روزانه، نظارت کافی بر عملکرد دستگاه‌های مذکور داشته‌باشند.
فلاح‌نژاد ادامه می‌دهد: مدیران باغ‌های خانوادگی، اماکن تفریحی و رستوران‌ها هم موظفند با نصب علائم هشداردهنده، حفاظ و به‌کارگیری محیط‌بان، شرایط امن را برای استفاده از مواهب طبیعی در اختیار مسافران و گردشگران قرار بدهند و اگر شخصی یا دستگاهی در این زمینه کوتاهی و قصوری انجام داد که موجب آلودگی بستر رودخانه یا خدای ناکرده غرق‌شدن فردی شوند، باید از طریق مراجع قضایی و بازخواست شوند.
رودخانه‌ای با ۳ اقلیم
در بخش آسارا که در ۸۰ کیلومتری جاده کرج- چالوس قرار گرفته و یکی از محورهای مواصلاتی استان‌های تهران و مازندران و چند استان دیگر به شمار می‌آید غواصان بومی و پیشکسوت خاطرات زیادی دارند از انبوه ماموریت‌های داوطلبانه برای پایش و نگهبانی از حریم رودخانه؛ نیروهایی که همیشه عاشقانه پای کار بوده و حضوری موثر در حفظ جان گردشگران داشته‌اند، همین بهانه کافی است تا در جمع شان حاضر شویم و بشنویم که بیش از ۶۳ روستا در مجاورت آب رودخانه کرج وجود دارد با جمعیت میانگین۳۰ هزار نفری.
جمشید مهرنور مسئولیت یکی از همین گروه‌های غریق‌نجات در البرز را بر عهده دارد؛ گروهی که تحت لوای یک شرکت تعاونی، غواصان حرفه‌ای را دور هم جمع کرده است.
او حضور نیروهای غیرمتخصص برای امدادرسانی را یکی از عوامل افزایش آمار غرق شدگان می‌داند؛ نیروهایی که برای کمک به آنها داخل آب می‌روند و خودشان هم گرفتار شده و غرق می‌شوند!
به گفته مهرنور، در سال حدود ۳۰نفر در این رودخانه غرق می‌شوند و از ابتدای سال گذشته تا به امروز هم بیش از ۲۷ لاشه حیوان به علت غرق‌شدگی از رودخانه خارج شده‌است. همین است که او تاکید می‌کند همواره پیشگیری، پایش و صیانت از آب، مفیدترین و عاقلانه‌ترین کار بوده و امیدوار است که با توجه به این نکات، افراد کمتری قربانی شوند.
مهرنور با اشاره به متفاوت بودن شرایط رودخانه کرج به ما می‌گوید: حتی در تابستان داغ، دمای آب از منفی ۵ درجه گاهی پایین‌تر رفته و اگر جانداری داخل آب بیفتد، به دلیل سرمای آب و ترس، ابتدا شوک شدیدی در وی ایجاد می‌شود که بعضا این شوک به سکته هم منتهی می‌شود؛ چراکه در کمتر از چند دقیقه بدن کرخت، سست و در آب معلق شده و به دلیل برخورد شدید با سنگ‌ها و اشیای تیز، دیگر رمقی برای حیات نمی‌ماند و تمام.
او در توضیح بیشتر می‌گوید: رودخانه کرج سه اقلیم مختلف دارد؛ جریان آب کند با عرض معبر زیاد که اصطلاحا به آن گدار گفته می‌شود. جریان آب متوسط با عرض معبر متوسط که اصطلاحا به آن خروشان می‌گویند و بیشترین حوادث رودخانه، مربوط به این نقاط است و جریان آب تند با عرض معبر کم، که اصطلاحا وحشی اطلاق می‌شود. همچنین اشتباه بیشتر افراد غرق‌شده این است که روی توانایی و مهارت فردی‌شان در شنا حساب می‌کنند.
تحقق یک شعار
با تمام این تفاسیر، تا زمانی که طرح‌های جامع ساماندهی، گردشگری و اشتغال‌زایی در جاده کرج - چالوس، متناسب با زیست بوم منطقه تهیه و اجرا نشود، مشکلات این محور زیبای گردشگری، رفع نمی‌شود و لاینحل باقی خواهد ماند. این محور گردشگری با ملاحظات‌زیست‌محیطی، قابلیت و شرایط بسیار مطلوبی برای ایجاد پیست‌های قایقرانی و سایرتفریحات آبی در پشت دریاچه سد، برگزاری مسابقات قایقرانی در بخش‌های وحشی و خروشان رودخانه، مراکز پرورش ماهی و ... را دارد و می‌تواند علاوه بر اشتغال‌زایی، گردشگر جذب کند. همین است که برای مسؤولان نهادهای مختلف، یک شعار ثابت ، زیبا و جالب توجه وجود دارد: «این مسیر باید به یک مقصد گردشگری تبدیل شود.» اما پشت پرده این شعار، واقعیتی نهفته‌است که یادآوری می‌کند فقط شعار کافی نیست و برای تحقق این آرزو، به همت عالی مسئولان استانی و همدلی اهالی بومی نیاز است؛ اتفاقی که جای خالی‌اش در این منطقه احساس می‌شود.»
