۱۸ تا ۲۵ سالگی، اوج مصرف مواد در جوانان
فرزانه سهرابی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره چرایی لزوم نگاه خاص به حوزه اعتیاد جوانان می‌گوید: روند مصرف انواع مواد از مصرف تفننی تا اعتیاد میان جوانان معمولاً تحت تاثیر عواملی است که عموماً از حیطه کنترل افراد خارج است؛ از علل شخصیتی (مانند، سلامت رفتاری و روحی، رشد عصبی و تفاوت‌های ژنتیکی که از تاثیرات اجتماعی حاصل می‌شود) تا عوامل میانی (مانند، شرایط خانوادگی، مدرسه و تاثیر گروه‌های همسالان) و عوامل گسترده‌تر (مانند شرایط اقتصادی و اجتماعی و محیط فیزیکی اطراف) را می‌توان برای ارزیابی آسیب‌پذیری جوانان در برابر مصرف مواد برشمرد که مجموع این عوامل از فردی به فرد دیگر متفاوت است و نمی‌توان تصور کرد که همه افراد در گروه سنی جوان به یکسان در برابر مصرف مواد آسیب‌پذیر هستند.
عوامل اصلی گرایش جوانان به اعتیاد
وی معتقد است که به طور کلی ترکیب عوامل آسیب‌پذیر و پرخطر و فقدان عوامل محیطی و حفاظتی در شرایط و وضعیت خاص زندگی جوانان سبب می‌شود، حساسیت‌های متفاوتی در برابر مصرف مواد مخدر در آنها ایجاد شود اما مشکلات روحی و رفتاری اولیه، فقر، نبود فرصت‌ها، تنهایی و انزوا، فقدان حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی و تاثیر منفی گروه‌های همسال از علل اصلی است که فرد را به سمت مصرف مواد سوق می‌دهد. حال آنکه استفاده پرخطر از مواد تاثیرات گوناگون مستقیمی بر جوانان دارد، احتمال بیکاری، مشکلات مربوط به سلامت جسمانی، روابط اجتماعی ناکارآمد، تمایل به خودکشی، بیماری‌های روانی و حتی امید به زندگی پایین در جوانانی که مصرف مواد دارند، افزایش می‌یابد.
۱۸ تا ۲۵ سالگی؛ اوج مصرف مواد در بین جوانان
معاون اجتماعی موسسه کادراس درباره پیامدهای مصرف مواد بر سلامت روان و جسم جوانان می‌افزاید: پیامدهای مصرف مواد بر سلامت روان و جسم جوانان بسیار بالاست؛ چراکه بیشتر تحقیقات نشان می‌دهند که شروع دوره نوجوانی از ۱۲ تا ۱۴ سالگی تا اواخر ۱۵ تا ۱۷ سالگی دوره‌ای خطرناک برای آغاز مصرف مواد است و اوج مصرف مواد در بین جوانان بین سنین ۱۸ تا ۲۵ سالگی است و این وضعیت در بسیاری از کشورهای جهان و در ارتباط با انواع مواد مشاهده شده است.
سهرابی ادامه می‌دهد: بررسی‌های مربوط به مصرف مواد در بین عموم مردم نیز نشان می‌دهد که میزان مصرف مواد بین جوانان نسبت به افراد مسن بیشتر است، اگر چه استثنائاتی در مورد مصرف سنتی اوپیوئیدها وجود دارد.
الگوی مصرف مواد میان جوانان؛ از فقر تا ثروت
اگرچه براساس مطالعات انجام شده میزان مصرف مواد بین جوانان بیشتر است اما الگوی مصرف مواد میان گروه‌های سنی جوان، از کشوری به کشور دیگر و با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی هر یک از کشورها متفاوت است، به طوریکه این پژوهشگر حوزه اعتیاد دراین باره می‌گوید که از یک سو مصرف تفریحی مواد باعث افزایش هیجانات روحی و تجربه‌های جدید می‌شود و از سوی دیگر جوانانی که در شرایط زندگی دشواری قرار دارند، اغلب تلاش دارند با مصرف انواع مواد بر وضعیت سخت زندگی خود غلبه کنند و در نتیجه الگوی مصرف در هر یکی از این شرایط متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، موادی مانند اکستازی، کوکائین، مت‌آمفتامین و ال‌اس‌دی که در کلوپ‌های شبانه مصرف می‌شوند، معمولا در بین جوانانی شایع است که در کشوری با درآمد بالا زندگی می‌کنند؛ معمولاً مصرف این مواد به صورت مخفیانه و انفرادی صورت می‌گیرد.
کانابیس و تصوراتی که بین جوانان رایج است
معاون اجتماعی موسسه کادراس ادامه می‌دهد: شواهد به دست آمده در کشورهای غربی نیز حکایت از این دارد که دسترسی آسان به کانابیس و تصوری که در خصوص کم‌خطر بودن این ماده وجود دارد، سبب شده تا این ماده به معمول‌ترین ماده در دسترس میان کسانی که از نوجوانی خود به مصرف مواد روی آورده‌اند، تبدیل شود.
انواع مواد به ویژه «کانابیس»ها در بدن چطور عمل می‌کنند؟
این استاد دانشگاه در ادامه درباره مصرف انواع مواد مخدر میان جوانان و عوارض جسمانی آن نیز اینطور توضیح می‌دهد: مصرف مزمن و بلندمدت مواد به ویژه مصرف کانابیس به همراه انواع مواد دیگر و حتی به تنهایی می‌تواند پیامدهای منفی بر سلامت انسان‌ها در حوزه‌های سلامت جسم (اختلال در هماهنگی حرکتی)، سلامت روان (اختلال در حافظه کوتاه‌مدت)، عملکردهای شناختی و پیشرفت تحصیلی و شغلی و همچنین روابط اجتماعی (مانند قضاوت نادرست و افزایش خطر در رفتار جنسی) به همراه داشته باشد.
به گفته وی مصرف‌کنندگان جوان کانابیس همچنین ممکن است با اختلال در عملکرد مانند عملکرد آموزشی ضعیف و احتمال اخراج شدن از مدرسه یا دانشگاه و اختلال روانی همچون خودکشی نیز مواجه شوند. در مطالعه ملی که بر روی ۸۵۶ هزار و ۳۸۵ نفر از افراد دارای اختلال مصرف کانابیس در ایالات متحده آمریکا انجام شده، ۲۸ درصد پاسخ‌دهندگان از چند اختلالی روانپزشکی رنج می‌برند، به این معنا که فرد در نتیجه مصرف کانابیس همزمان دچار چند اختلال و بیماری مانند اختلال شناختی و اختلال رشد مغزی شده است. باید گفت مصرف کانابیس در دوزهای پایین در دوره نوجوانی نیز می‌تواند به عملکرد تحصیلی و روان‌شناختی فرد آسیب جدی بزند، به گونه‌ای که فرد با ادامه مصرف به ویژه در جوانی با پیامدهای بلندمدت مصرف کانابیس مانند اختلال در عملکرد در حوزه‌های اجتماعی و شغلی مواجه شود.
معاون اجتماعی موسسه کادراس معتقد است که کانابیس از جمله مواد مصرفی رایج میان جوانان به شمار می‌رود به طوریکه شواهدی از کشورهای غربی وجود دارد که دسترسی آسان به کانابیس همراه با این برداشت عمومی که مصرف آن آسیب کمتری دارد، باعث شده کانابیس رایج‌ترین ماده مصرفی میان جوانان باشد.
شیوع مصرف روان‌گردان‌ها میان جوانان
سهرابی در ادامه همچنین درباره روان‌گردان‌های جدید نیز بیان می‌کند: مصرف روان‌گردان‌هایی که به تازگی وارد بازار شده‌اند یا در ارتباط با سبک خاصی از زندگی است، میان جوانان بسیار بالاتر است. به عنوان مثال مصرف اکستازی و مواد روان‌گردان به ندرت توسط افراد مسن و کهنسال گزارش شده، در حالی‌که میان جمعیت جوان شیوع بسیار بالایی دارد.
بنابر اظهارات وی و براساس داده‌های مربوط به ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا، نروژ و ترکیه، مصرف آمفتامین‌ها و اکستازی در این کشورها، میان سنین زیر ۳۵ سال، دو تا سه برابر بیشتر از افراد مسن است؛ در واقع مصرف اکستازی برای گروه‌های سنی ۱۵ تا ۲۴ سال، تا ۲۰ برابر بیشتر از گروه سنی افراد ۴۵ تا ۵۴ سال است. در مقابل مصرف کوکائین در اروپا، برای جمعیت سنی ۱۵ تا ۲۴ سال و نیز جمعیت سنی ۴۵ تا ۵۴ سال تقریباً برابر است، اما مصرف کانابیس میان جوانان زیر ۳۵ سال به مراتب بیشتر است. علاوه بر تفاوت‌های تاریخی در سطح مصرف مواد میان جمعیت جوان کشورهای اروپایی، این موضوع می‌تواند منعکس‌کننده تفاوت سنی در شروع به مصرف انواع مواد باشد. قابل ذکر است، کانابیس از جمله مواد مصرفی رایج بین جوانان به شمار می‌رود؛ شواهدی از کشورهای غربی وجود دارد که دسترسی آسان به کانابیس همراه با این برداشت عمومی که مصرف آن آسیب کمتری دارد، باعث شده کانابیس رایج‌ترین ماده مصرفی در بین جوانان باشد. کانابیس اغلب در کنار سایر مواد مصرف می‌شود و و معمولاً استفاده از سایر مواد مقدم بر مصرف کانابیس است.
آسیب‌شناسی مصرف مواد میان جوانان
این پژوهشگر حوزه اعتیاد در ادامه با بیان اینکه مصرف انواع مواد، زندگی جوانان را در تمامی بخش‌ها و مناطق جهان تحت تاثیر قرار داده است، می‌افزاید: جوانان ممکن است به مصرف انواع مواد روی آورند، بدون اینکه درگیر کشت، تولید و یا توزیع و قاچاق مواد شوند. عوامل بسیاری در سطوح فردی، خرد (مانند خانواده، مدارس و گروه‌های همسال) و کلان (محیط اجتماعی، اقتصادی و پیرامونی) سبب آسیب‌پذیری بیشتر جوانان در برابر مصرف مواد مخدر می‌شوند. بر اساس تحقیقات، مراحل ابتدایی (۱۲ تا ۱۴ سال) و انتهایی (۱۵ تا ۱۷ سال) دوره نوجوانی، مرحله بسیار حیاتی در خصوص آغاز مصرف مواد محسوب می‌شود.
وی معتقد است: اینکه جوانان به یک میزان در برابر مصرف مواد آسیب‌پذیرند، تصوری غلط است، چرا که حساسیت افراد به‌ویژه در آغاز مصرف مواد متفاوت است. در حالی که عوامل اثرگذار در افراد مختلف، متفاوت است و هیچ عاملی به تنهایی سبب مصرف مواد نمی‌شود؛ وجود مجموع عوامل تحریک‌کننده در مصرف مواد و فقدان عوامل پیشگیرانه موثر، سبب بروز تفاوت در میزان تحریک ذهن جوانانی می‌َشود که برخی از آنان روی به مصرف مواد آورده و برخی دیگر تمایلی به مصرف نداشته باشند. در نتیجه، از منظر رویکرد پیشگیری مهم است که درک درستی از بافت و زمینه‌های مصرف انواع مواد و نیز عوامل تاثیرگذار شخصی، اجتماعی و محیطی داشته تا بتوان اختلالاتی که منجر به آغاز مصرف مواد میان جوانان می‌شوند را شناسایی کرد.
معاون اجتماعی موسسه کادراس ادامه می‌دهد: بسیاری از جوانان به دلیل فقر و فقدان فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی درگیر زنجیره تامین مواد می‌شوند؛ به ویژه جوانانی که در زمینه کاشت، تولید و فرآوری و قاچاق مواد فعالیت می‌کنند، به دلیل عدم وجود فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی کافی و مناسب، ممکن است جوانان برای کسب درآمد یا افزایش درآمد ناچیز خود به سوی مصرف مواد و در ادامه به زنجیره تولید و قاچاق آن جذب شوند. در برخی از کشورها، جوانان درگیر شبکه‌های تامین مواد می‌شوند، زیرا به دنبال هیجان و کسب هویت و شهرت به واسطه گروه‌های محلی درگیر در قاچاق و تهیه مواد هستند.
به گفته سهرابی، گروه‌های جرم و جنایت سازمان‌یافته برای قاچاق مواد به دو دلیل از جوانان استفاده می‌کنند: اول، بی‌باکی و بی‌پروایی در ارتباط با جوانان؛ دوم اطاعت و فرمانبری آنها. جوانان درگیر در تجارت غیرقانونی مواد اغلب جزئی از گروهای بزرگ جرائم سازمان‌یافته در بازارهای بین‌المللی هستند که از آنها به صورت حمل‌کننده غیرقانونی قاچاق مواد در مرزها استفاده می‌شود.
