اختلال دوقطبی و باورهای غلط در رابطه با آن
لیلا لطیفی با اشاره به اینکه یکی‌از اختلالات روانی که بیشتر در سنین نوجوانی و بزرگسالی دیده می‌شود، اختلال روانی دو قطبی یا «افسردگی- شیدایی» است، اظهار کرد: عموماً افراد مبتلا به این اختلال از نشانه‌های آن بی‌اطلاع هستند.
وی با بیان اینکه افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییرات شدید خُلق می‌شوند، عنوان کرد: این بیماری انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین انواع آن اختلال دوقطبی نوع یک و دو است که تفاوت آن‌ها در وجود دوره شیدایی است، در نوع اول این حالت اتفاق می‌افتد و ولی در نوع دوم فرم خفیف‌تری از آن که نیمه‌شیدایی است، بروز می‌کند، شروع بیماری معمولاً با دوره‌ای از افسردگی و پس از یک یا چند دوره از افسردگی، دوره شیدایی ظاهر می‌شود، در تعداد کمتری از بیماران شروع بیماری با دوره شیدایی یا نیمه شیدایی است.
لطیفی ادامه داد: اغلب افرادی که دچار اختلال دوقطبی هستند دو وضعیت و حال مختلف و متناوب را تجربه می کنند، تصریح کرد: یکی دوران پُرانرژی شیدایی و دیگری دوران غم و نااُمیدی و از دست دادن علایق به فعالیت‌های مختلف که نوعی افسردگی، این مسأله در مورد کودکانی که دچار اختلال دوقطبی هستند نیز صادق است.
این روانشناس با اشاره به اینکه علل دقیق اختلال دو قطبی ناشناخته است، اما عوامل متعددی در ایجاد و شکل‌گیری این بیماری نقش دارند، اظهار کرد: ازجمله این عوامل می‌توان به تفاوت‌های بیولوژیکی، انتقال دهنده‌های عصبی، هورمون‌ها، وراثت و عوامل محیطی مانند استرس اشاره کرد.
وی با اشاره به اینکه شیدایی نیز دارای علائمی است که باید مورد توجه قرار بگیرند، عنوان کرد: سرخوشی، اعتماد به نفس کاذب، قدرت قضاوت ضعیف، گفتار سریع، رفتار پرخاشگرانه، تحریک‌پذیری، افزایش فعالیت بدنی، رفتارهای پُرخطر، هزینه‌های مالی غیرمعقول، افزایش تمایل جهت انجام یا رسیدن به اهداف، افزایش میل جنسی، نیاز به خواب اندک، پریشانی زودهنگام، استفاده بی‌دقت و خطرناک مواد مخدر یا الکل، غیبت مکرر در مدرسه یا محل کار، توهمات و یا فرار از واقعیت و عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه اشاره کرد.
لطیفی در رابطه با نشانه‌ها و علائم افسردگی در اختلال دوقطبی، گفت: غمگینی، نااُمیدی، افکار یا رفتار خودکشی، اضطراب، احساس گناه، مشکلات در خوابیدن، کم اشتهایی و یا افزایش اشتها، خستگی، علاقه اندک به انجام فعالیت‌های لذت‌بخش، مشکلات در تمرکز، کج خُلقی، درد مزمن بدون علت، غیبت مکرر در مدرسه یا محل کار و عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه ازجمله علائم افسردگی در این اختلال است.
این روانشناس با اشاره به اینکه باورهای اشتباهی در رابطه با اختلال دوقطبی وجود دارد، تصریح کرد: به‌عنوان مثال می‌گویند افراد مبتلا به اختلال دوقطبی درمان نمی‌شوند و زندگی عادی ندارند این درحالی است که افراد زیادی با اختلال دوقطبی دارای مشاغل عالی و موفقیت‌های متعدد هستند، ممکن است زندگی با این افراد کمی چالش برانگیز باشد اما کنترل و درمان آن، اوضاع را تا حد زیادی به شکل طبیعی و عادی تبدیل می‌کند.
وی ادامه داد: در باور عموم مردم اینگونه جا اُفتاده که سرعت تغییر حالات شیدایی ـ افسردگی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بسیار سریع است، درحالی‌که اطلاعات محدودی درباره این اختلال در میان عوام وجود دارد که موجب شکل‌گیری تفکرات این‌چنینی است، اختلال دوقطبی معمولاً در حالت افسردگی خود را نشان می‌دهد و افرادِ درگیر، بیشتر مواقع کم انرژی هستند و در افسردگی ناشی از آن به سر می‌برند. تغییر حالت در زمان شیدایی نیز مانند حرکات محیرالعقول دیوانه‌های زنجیری فیلم‌ها غیرقابل کنترل نیست.
لطیفی افزود: برخی بر این باورند که اختلال دوقطبی صرفاً بر خُلق و خو تأثیر می‌گذارد، درحالی که این اختلال بر سطح انرژی، قضاوت‌ها، حافظه، تمرکز، اشتها، الگوی خواب، توانایی جنسی و اعتماد به نفس افراد تأثیر می‌گذارد، ضمن اینکه موجب تشویش و مشکلات فیزیکی و درگیر شدن فرد با بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون، میگرن و ناراحتی‌های قلبی می‌شود.
این روانشناس بیان کرد: یک باور اشتباه دیگر این است که تنها راه درمان اختلال دوقطبی دارو درمانی است، عنوان کرد: اگرچه دارو درمانی از پایه‌های اصلی درمان این اختلال محسوب می‌شود، اما درمان‌های شخصی و راهبردهای فردی مانند ورزش کردن، خواب کافی، تغذیه مناسب و تلاش برای کنترل خُلق و خو، دوری از استرس و وجود همراهانی دلسوز، تا حد زیادی این مشکل را کم و به روند درمان کمک می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اختلال دوقطبی نشانه‌های بیرونی دارد، عنوان کرد: این اختلال در افراد مختلف علایم متفاوتی دارد، شدت، نوسان و الگوهای متفاوتی برای عوارض و علایم اختلال دوقطبی دیده شده است، به‌عنوان مثال سرعت تغییر وضعیت از حالت افسردگی به شیدایی در برخی بسیار سریع است و سایر افراد این مشکلات را به شدت‌های متفاوت تجربه می‌کنند.
لطیفی با اشاره به اینکه شیدایی یکی‌از نشانه‌های بیرونی اختلال دوقطبی است، افزود: در مرحله شیدایی افزایش انرژی، بروز خلاقیت و نشاط شدید دیده می‌شود، در این مرحله فردِ دچار اختلال دوقطبی، زیاد صحبت می‌کند و به شدت فعال است، کم‌خوابی و استراحت نکردن از نشانه‌های دیگر این حالت است.
این روانشناس افزود: فرد اعتقاداتی غیر واقعی در مورد توانایی‌ها و قدرت فردی خود پیدا می‌کند، یعنی خود را به شدت توانمند و ویژه احساس می‌کند، شاید این احساسات خوب و جالب به نظر برسند، اما وقتی پای تصمیمات احساسی، هیجانی و غیرمنطقی به میان می‌آید باید در مورد جالب بودن آن تردید کرد.
وی افزود: در این مرحله افراد پرخاشگر می‌شوند و نسبت به عقاید مخالف، تغییرات ناگهانی در برنامه‌های از پیش تعیین شده و… واکنش‌های شدید نشان می‌دهند.
لطیفی با اشاره به اینکه شیدایی ضعیف یکی دیگر از نشانه‌های بیرونی اختلال دوقطبی است، افزود: در این حالت شدت شیدایی نسبت به حالت قبلی کمتر است، افراد همچنان احساس نشاط غیرعادی و تمایل به فعالیت دارند اما روند زندگی روزانه تا حد زیادی طبیعی است، شاید بتوان گفت که افراد در حالت شیدایی خفیف دارای خُلق و خویی بانشاط هستند که البته این نشاط کاذب و غیرعادی است، در واقع در این مرحله شرایط روحی فرد دچار تغییرات غیرعادی می‌شود.
این روانشناس افسردگی را دیگر نشانه‌های بیرونی این اختلال دانست و عنوان کرد: در گذشته افسردگی عادی با افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی اشتباه گرفته می‌شد اما تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که این دو نوع افسردگی تفاوت زیادی با هم دارند و درمان‌های پیشنهادی هر یک بسیار متفاوت است.
وی با اشاره به حالات ترکیبی در نشانه‌های بیرونی این اختلال افزود: در این مرحله از اختلال دوقطبی علایم و نشانه‌های حالات مختلف اختلال دوقطبی یعنی افسردگی، شیدایی و شیدایی خفیف با هم آمیخته می‌شوند، افسردگی توأم با تشویش، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، حواس‌پرتی و افکار ضد و نقیض که این مرحله بسیار خطرناک است زیرا ترکیب احساسات متناقض و انرژی متفاوت و خُلق و خوی متغیر، نهایتاً می‌تواند موجب خودکشی شود.
لطیفی بیان کرد: میزان شیوع اختلالات روانی شدید در ایران با آمارهای جهانی تفاوتی ندارد اما اختلالات روانی همچون افسردگی و اضطراب که در حال حاضر مهم‌ترین و شایع‌ترین اختلالات روانی در کشور بوده، نسبت به برخی جوامع در صدر است که در بین زنان شایع‌تر است اما درمورد اختلالات شدید، اختلال دوقطبی شایع‌ترین اختلال در حال حاضر در جامعه کنونی ماست.
