چرا اوباما سفید و دوباره سیاه شد؟!
سردبیر خبر 14 سیما (بخش خبری ساعت 2 بعداز ظهر شبکه اول تلویزیون) به خاطر عبارت « رییس جمهوری پیشین و به ظاهر سیاه‌پوست آمریکا» در توصیف باراک اوباما در روز دهم مرداد 1399عذرخواهی کرد.
او گفته «منظور این بود که آقای اوباما فقط در ظاهر سیاه پوست است اما مدافع حقوق سیاهان آمریکا نیست. اما به علت سهو در نگارش خبر، دچار کژتابی عبارت شد و برخی مخاطبان به گونه ای دیگر برداشت کردند. لذا بابت این سهو قلم عذرخواهی می‌شود.»
به این بهانه چند نکته سیاسی و رسانه‌ای وشاید فنی را می‌توان یادآور شد:
1. همین که صدا و سیما گاهی و فقط گاهی عذرخواهی کند هم خوب است چون اگر هیچ وقت عذرخواهی نکند به این رویه عادت می کند و این نه برای صدا وسیما خوب است نه برای فرهنگ عمومی جامعه. خصوصا این که واژۀ «عذرخواهی» را نیز به کار برده اند و به توجیه با اصطلاح «کژتابی» بسنده نکرده‌اند.
2. جدای این که کژتابی بوده یا نه، رسانۀ حرفه ای در خبر «صفت» جهت دار نمی آورد بلکه تفسیر را به تحلیل گر می سپارد. گوینده می‌توانست خبر را بخواند و بگوید « باراک اوباما رییس جمهوری پیشین آمریکا در فلان مراسم شرکت کرد» ولی بعد یک مفسر بیاورند که هزار بار بگوید «به ظاهر سیاه‌پوست». هر چند مخاطب از خود می‌پرسید یعنی سفید پوست بود و ما هشت سال خیال می‌کردیم سیاه‌پوست یا حداقل رنگین‌پوست است؟! یعنی ظاهر او سیاه یا رنگین بود و باطن به رنگ دیگر؟
3. هر چند در توضیح و توجیه آورده‌اند که «کژتابی» بوده اما کژتابی چیز دیگری است. ابهامی است که سبب می‌شود برداشت‌های مختلف صورت پذیرد. مثلا این جمله: «رضا به دوستش گفت کتابش منتشر شده است» و ما متوجه نمی شویم کتابِ رضا منتشر شده یا کتابِ دوستِ رضا. حال آن که در این جمله می‌خواستند این گونه القا کنند که رییس جمهوری سابق آمریکا واقعا سیاه‌پوست نبوده است!
4. اگر قرار باشد وقتی یک رییس جمهور به هر دلیل از حقوق هم‌صنف یا هم‌رنگ یا هم‌لباس خود دفاع نمی‌کند تعبیر «به ظاهر» را بیاوریم این توصیف را به خیلی‌ها می‌توان سرایت داد. مثلا وقتی رییس جمهور ما که خود روحانی است از روحانیون حامی خود موقع گرفتاری دفاع نکند یکی بگوید به ظاهر روحانی!
5. این ماجرا یادآور خبر «ارّه برگزیت» هم بود که قرائت آن از زبان محمد‌رضا حیاتی با اخلاق و ادبی که از گویندۀ پرسابقه سراغ داشتیم ناسازگار بود و خود توضیح داد گوینده تنها متن را می خواند و در تنظیم وادبیات آن هیچ دخالت ندارد.
این گونه خبر‌خوانی به وجهۀ گوینده کنونی اخبار ساعت 14 که استاندارد، مؤدب و مسلط است نیز آسیب می‌رساند و عذرخواهی سردبیر نیاز به توضیح حیاتی‌وار از جانب او را منتفی کرد.
شاید هم نگران بودند او نیز چندی بعد در اعتراض به رفتار و تحمیل های رییسان خود به ابراهیم حامدیِ خواننده ابراز ارادت کند!
6. اگر بخواهیم قدری عمیق‌تر بنگریم اما می‌توان حدس زد تفکر «پایداری» که به اخبار سیاسی صدا وسیما جهت می دهد از حالا علیه پیروزی احتمالی جو بایدن بر دونالد ترامپ جبهه گیری می‌کند. ربط اینها چیست؟
اوباما رییس بایدن بوده و اگر بایدن پیروز شود و احتمال بازگشت به برجام را مطرح کند شاید باب مذاکره دوباره گشوده شود ولی بر اساس استراتژی «سگ زرد، برادر شغال است» برخی در داخل مایل‌اند مخاطب ایرانی هیچ تفکیکی بین رییس جمهوری سیاه‌پوست با سفید‌پوست یا دموکرات با جمهوری‌خواه قایل نشود و بگویند«همه‌شان مثل هم‌اند» و مذاکره فی نفسه بد است چه معاون اوباما سر کار بیاید و چه ترامپ ابقا شود. این برخی البته نمایندۀ اکثریت جامعۀ ایران نیست ولی در صدا و سیما خود را صدای اکثریت معرفی می‌کند.
در این صورت احتمالا گفته خواهد شد اگر چنین است پس چرا به سرعت عذرخواهی کردند؟ نکته همین جاست.
دریافتند یا هشدار شنیدند که سیاست رسمی این نیست و اگرچه ابراز نمی‌شود و نباید هم مقامات ارشد و رسمی نسبت به پیروزی احتمالی بایدن در مقابل ترامپ اظهار علاقه کنند اما می توان حدس زد ازشکست ترامپ استقبال خواهد شد چرا که قاتل سردار سلیمانی است و هیچ یک از اسلاف او این گونه صریح شعار براندازی و تغییر رژیم سر نداده و پایشان را روی گلوی اقتصاد ایران نگذاشته بودند تا جایی که کُره جنوبی هم 7 میلیارد دلار پول ما را نگاه دارد در حالی که می توان تصور کرد تزریق بخشی از این پول تا چه حد می تواند بر بازار دلار تأثیر گذارد.
عذرخواهی کردند نه به خاطر احترام به مخاطب که اگر چنین بود در قضیۀ «ارّۀ برگزیت» چنین می‌کردند. چون دانستند سیاست رسمی سگ زرد برادر شغال دانستن یا دست کم ابراز آن و حمله به دموکرات‌ها -عجالتا تا اطلاع ثانوی- نیست و البته به مواضع پسینی آنان در صورت پیروزی بستگی دارد.
تأکید رهبری نیز این است که چشم ندوزیم و امید نبندیم و همۀ تخم مرغ هایمان را در سبد تحولات خارجی نچینیم نه این که قدر فرصت ها را ندانیم و از روزنه ها بهره نبریم.
