پیام امیر حاتمی به آمریکا از مسکو؛ گرم‌کردن ایران و روسیه برای اکتبر؟
وزیر دفاع ایران دیروز را در مسکو در دیدار با مقامات نظامی و بازدید از محصولات نظامی این کشور گذراند تا به نظر برسد دو کشور در حال آماده‌شدن برای پاییز و لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران هستند تا مبادلات تسلیحاتی را کلید بزنند.
در این سفر سرتیپ امیر حاتمی با سرگئی شایگو، همتای روس خود دیدار و گفت‌وگو کرد. او همچنین از ششمین نمایشگاه و همایش بین‌المللی نظامی - فنی روسیه موسوم به ارتش ۲۰ بازدید کرد.
این دیدار و این گفت‌وگو بین مقامات ارشد نظامی ایران و روسیه در‌حالی‌که ایالات متحده به‌شدت پیگیر جلوگیری از لغو تحریم‌های ایران طبق قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است، انجام شده و وزیر دفاع ایران به دیدار مقامات نظامی کشوری رفته است که جدی‌ترین مخالف رویکرد آمریکا در این زمینه بوده، در رأی‌گیری شورای امنیت به قطع‌نامه آمریکا علیه ایران رأی مخالف داده و گزینه وتو را نیز برای جلوگیری از پیگیری خواست آمریکا در این شورا مطرح کرده است.
حاتمی خود نیز در دیدار با شایگو به این مسئله اشاره کرد و از آن به‌عنوان «واکنش واقع‌گرایانه شورای امنیت سازمان امنیت ملل» یاد کرد که «شکست بزرگی» برای «آمریکا و متحدان منطقه‌ای این کشور رقم زد» و «مخالفت جهانیان با سیاست‌های خصمانه و غلط را نشان داد». او همچنین به واکنش منفی اعضای برجام شامل روسیه به تلاش آمریکا در استفاده از مکانیسم ماشه نیز پرداخت: «این اقدام کشورهای عضو برجام ضربه محکم دیگری بر زیاده‌خواهی‌های آمریکا بوده است».
وزیر دفاع روسیه نیز در این دیدار گفت: «ایران و روسیه اهداف و منافع مشترکی در عرصه معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی دارند». او با اشاره به «چشم‌انداز رو به توسعه» در همکاری‌های «دفاعی و امنیتی ایران» بر ضرورت تداوم همکاری‌های منطقه‌ای تأکید کرد.
به گزارش ایسنا، در پایان این دیدار حاتمی برای تقویت همکاری‌های دوجانبه از شایگو برای حضور در ایران دعوت به عمل آورد. این سفر البته در حالی انجام می‌شود که چندی پیش ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پیشنهاد داده بود نشستی مجازی با حضور اعضای شورای امنیت سازمان ملل به همراه دو امضاکننده برجام که عضو شورا نیستند؛ یعنی ایران و آلمان برگزار شود. این نشست اگرچه با مخالفت آمریکا عملا از دستور کار خارج شده؛ اما به گفته مقامات آگاه در پیشنهاد رئیس‌جمهور روسیه، صحبتی از مذاکره درباره مسائل منطقه‌ای به میان آمده بود که تا پیش از این ایران بدون احراز پیشرفت در برجام به آن روی خوشی نشان نداده است و گمان می‌رود در سفر حاتمی این مسئله نیز مطرح شده باشد.
شعیب بهمن: به‌زودی دومین مانور مشترک ایران، روسیه و چین هم برگزار می‌شود
در موقعیتی که در آن هستیم، سفر وزیر دفاع ایران به روسیه با چه هدفی انجام شده است؟
این سفر در واقع دو هدف کلی و مهم دارد. در شرایط فعلی یک بخش این اهداف به روابط نظامی و همکاری‌های فنی و نظامی بین ایران و روسیه برمی‌گردد که در طول سالها وجود داشته و با توجه به پایان محدودیت‌های تسلیحاتی ایران که در قطع‌نامه ۲۲۳۱ بود، قطعا با شدت و حدت بیشتری ادامه پیدا خواهد کرد. یک بخش همکاری‌های دوجانبه بین تهران و مسکو در حوزه‌های دفاعی و امنیتی و نظامی است. در کنارش یک پیام مهم این سفر هم این است که تهران و مسکو هیچ‌کدام حاضر به عقب‌نشینی از مواضع خودشان یا تغییر رویکردهای‌شان در برابر فشارهای آمریکا نیستند و همکاری‌های فی‌مابین در این شرایط ادامه پیدا می‌کند. روسها با این سفر این پیام را به آمریکا می‌دهند که به‌هیچ‌وجه در سطح بین‌المللی با مسئله تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران همراهی نخواهند کرد؛ همان‌طور که قبلا هم این موضوع را با رأی منفی در رأی‌گیری شورای امنیت نشان داده‌اند؛ یعنی در بعد بین‌المللی هم این سفر حائز اهمیت است و حامل پیام‌های مهم به‌ویژه برای آمریکاست.
به بحث مذاکره درباره تبادل تسلیحاتی بعد از لغو تحریم‌های تسلیحاتی اشاره کردید. چند ماه پیش وقتی از مقامات روس در‌این‌باره سؤال شده بود، گفتند امکانش هست؛ اما هنوز گفت‌وگویی در‌این‌باره نداشته‌ایم. آیا این سفر به منزله شروع گفت‌وگو درباره تبادلات تسلیحاتی بعد از لغو تحریم‌هاست؟
مذاکره درباره انجام معاملات تسلیحاتی از گذشته بین ایران و روسیه وجود داشته است؛ ولی هر دو بنا به ملاحظاتی خیلی مذاکرات را علنی نکرده‌اند و درباره‌اش اطلاع‌رسانی نشده است. یک دلیل این موضوع هم وجود همین تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است؛ ولی در شرایط فعلی که زمان اندکی تا لغو این تحریم‌ها مانده، اساسا شرایط در مقایسه با گذشته تغییر کرده است. سفر فعلی و اینکه بازدید از نمایشگاه نظامی فنی روسیه هم‌زمان در این سفر گنجانده شده است، می‌تواند دریچه جدیدی در حوزه تعاملات نظامی و تسلیحاتی ایران و روسیه باشد. هرچند همکاری‌های دفاعی امنیتی و نظامی روسیه و ایران را نباید صرفا به خریدها تقلیل داد و محدود دانست. دو طرف در زمینه‌های مختلف همکاری دارند که خریدهای تسلیحاتی یکی از آن مسائل به شمار می‌آید. در کنارش همکاری فنی بین دو کشور می‌تواند ادامه پیدا کند؛ به‌ویژه در حوزه انتقال فناوری‌های به‌روز طرح‌های مشترک دفاعی نظامی یا همکاری‌های دیگر. در بحث امنیت منطقه در سال‌های اخیر دو کشور همکاری‌های بسیاری داشته‌اند. اینها را هم باید در راستای تعاملات دفاعی امنیتی و نظامی دو کشور به شمار آورد؛ بنابراین صرفا مسئله محدود به خریدهای تسلیحاتی و نظامی نیست.
زمزمه‌ها و گمانه‌زنی‌هایی هست که ممکن است ترامپ در مدت کوتاه مانده تا انتخابات بخواهد علیه ایران اقدام نظامی کند؛ اقدامی مثلا مانند آنچه در مسئله سردار سلیمانی اتفاق افتاد و خارج از مرزهای ایران بود یا اقدامی دیگر. آیا ممکن است انجام این سفر از سوی روسیه با انگیزه‌هایی مربوط به این احتمالات مطرح شده باشد؟
نه، ببینید اینکه احتمالی وجود دارد که ترامپ تا انتخابات دست به اقدامی بزند، حالا خارج از مرزهای ایران یا داخل مرزها، بله، این هست. به این علت که ترامپ با وجود تمام فشارها و محدودیت‌ها و تحریم‌هایی که اعمال کرده، دستاورد درخور توجه و بزرگی در این زمینه نداشته است؛ بنابراین نیاز دارد که در آستانه انتخابات برگ برنده‌ای درباره ایران رو کند؛ به‌ویژه بعد از اینکه بحث تمدید تحریم‌ها راه به جایی نبرد و آمریکا ناگزیر شد سراغ آخرین گزینه یعنی همان مکانیسم ماشه برود. آن‌هم که با مخالفت مواجه شده، نه‌فقط از سمت روسیه و چین بلکه حتی از سوی شرکای خودش؛ بنابراین در این مورد که احتمال داشته باشد آمریکایی‌ها دست به اقدام خصمانه‌ای علیه ایران بزنند، محتمل است؛ ولی در اینکه روسیه بخواهد در‌این‌میان وارد شود و نقش میانجی و واسط را ایفا کند، به نظر خیلی محلی از اعراب ندارد. قاعدتا اگر آمریکا بخواهد اقدامی بکند، محرمانه طراحی و اجرا می‌کند و هیچ‌کس از‌جمله روسها باخبر و مطلع نخواهند شد. ضمن اینکه آمریکایی‌ها طرح پوتین برای نشست در سازمان ملل متحد با حضور ایران و آلمان را هم رد کردند. دست‌کم در شرایط فعلی خیلی تمایل ندارند رابطه با روسیه را برجسته کنند؛ به‌ویژه آنکه در دور گذشته ترامپ متهم شد روسها از او حمایت کرده‌اند یا به نفع او وارد شده‌اند و در شرایط فعلی ترامپ و تیمش متوجه‌اند که نباید حرکتی در این زمینه کنند و باید گرایش ضد‌روسی از خود نشان دهند تا در انتخابات، آرای بخشی از رأی‌دهندگان را جلب کنند، به‌همین‌دلیل روسیه نمی‌تواند واسطه خوبی باشد؛ ولی روسها مانند نمونه‌های پیشین قاعدتا اگر اتفاق دیگری بیفتد، محکوم خواهند کرد و مخالفت می‌کنند.
شاید روسیه خواسته این پیام را بدهد که اگر آمریکا بخواهد اقدامی نظامی علیه ایران کند، روسیه در این منطقه حضور و با ایران تعامل دارد.
بله، این پیام را روسها در گذشته هم داده‌اند؛ برای مثال مشارکت روسیه یا چین در مانور نظامی مشترک در اقیانوس هند که قرار هست دومین مانور از این گونه نیز در دریای عمان یا خلیج فارس برگزار شود. اینها همه ارسال پیام‌هایی به غرب و آمریکا هم از طرف ایران بود و هم از طرف روسها و هم چینی‌ها. در نتیجه این خیلی دور از ذهن نیست؛ ضمن اینکه به‌خوبی می‌دانند که ایران و روسیه سال‌هاست همکاری منطقه‌ای دارند و تجربه موفقی هم در سوریه داشته‌اند. در نتیجه آمریکایی‌ها هر نوع اقدامی در این زمینه بخواهند بکنند، محتاطانه خواهد بود؛ چون باید مراقب واکنش‌های طرف روس هم باشند؛ هرچند باز هم خیلی بعید است در صورت حمله نظامی محدود به ایران، روسیه بخواهد وارد شود. با‌این‌حال در شرایط فعلی اینکه وزیر دفاع ایران به مسکو سفر کند و با مقامات ارشد نظامی دیدار کند، خودش پیام مهمی به طرف‌های غربی و آمریکا به حساب می‌آید.
نمی دونم اینقدر لازمه که نشون بدیم می خواهیم سلاح بخریم و بفروشیم
همه کشورها مخفی می کنن و ما دادار دودور
ملت مان را نجات دهد