پیام قیام عاشورا چه بود؟
محمد جعفری قنواتی، نویسنده و پژوهشگر در نشست «بازتاب عاشورا در فرهنگ و ادب عامه» که در اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی از طریق صفحه اینستاگرامی این نهاد برگزار شد، اظهار کرد: حادثه کربلا و به شهادت رسیدن امام حسین(ع) و فرزندانش در سال ۶۱ هجرت، نه یک اتفاق و جریان زودگذر و نه یک فاجعه انسانی فراموش‌شدنی و نه یک جنگ میان دو نفر بر سر قدرت و رسیدن به سلطنت بود بلکه این حادثه رویارویی حق و باطل بود. این قیام نه یک درگیری و جنگ نظامی میان دو نیروی نابرابر بود و نه پیکار در یک صحنه معین و در یک زمان مشخص بلکه قیامی بود در راستای قیام رسولان الهی و پیامبران آسمانی و مصلحان جهانی و به هدف تزکیه بشر از آلودگی‌های گریزناپذیر این جهان و برداشتن موانع رشد و بالندگی انسانی و راه نشانه‌هایی برای رفتن به سوی کمال انسانی و رسیدن به مقام قرب خداوندی.
او افزود: قیام امام حسین(ع) مدرسه‌ای است با درس‌های تربیتی والا و آموزش‌هایی انسان‌ساز و پیام‌هایی برانگیزاننده و امیدآفرین برای حیات طیبه بر روی زمین، یکی از این درس‌ها درس آزادگی و اصلاح‌گری است. انسان ناچار است به طبیعت مادی خود زندگی کند و در این زندگی مسئولیت‌هایی در برابر خانواده، اجتماع و محیط دارد. در این زندگی پیمان‌هایی بر او تحمیل می‌شود و تعهداتی را می‌پذیرد، اگر انسان تعهدات را نپذیرد شخصی خودخواه می‌شود. اگر فرد پیمان اجتماعی را می‌پذیرد چاره‌ای نیست که تعهدات خود را عمل می‌کند. البته انسان آگاه و هدفدار در عین پذیرش مسئولیت اجتماعی زیر بار چیزی که مانع حرکت بالنده و رشد یابنده او به سوی خدا باشد، نمی‌رود. او مسئولیت‌های خود را به عنوان وظیفه اجتماعی تلقی می‌کند و از جایگاه اجتماعی خود در برابر خداوند و خلق آگاه است و گرفتار خودبزرگ‌بینی نمی‌شود. چنین انسانی آزاده است و آزادگی در سرشت اوست، بهنگام انتخاب می‌کند و درک و شناخت از زمان دارد و شایسته‌ترین زمان را برمی‌گزیند و بدون هیچ تردیدی آن را به اجرا می‌گذارد.
قنواتی در ادامه بیان کرد: امام حسین (ع) بعد از شهادت برادرش مسئولیت سنگین امامت را بر عهده گرفت اما چون در برابر معاویه خود را به پیمان‌هایی پایبند می‌دید شیوه‌ای را برگزید که هم بر تعهدات و مسئولیت اجتماعی خود عمل کرده باشد و هم از عهد و پیمان بیرون نرفته باشد. این گزینش بر پایه شناخت طرف مقابل، شناخت شرایط اجتماعی و مردم بود. اما همین که معاویه درگذشت و فرد بی‌بند و باری مانند یزید جای پدرش را گرفت، امام حسین(ع) شیوه عملش را تغییر داد. بنابر مسئولیتی که داشت از مدینه خارج شد و برای این‌که هر شبهه‌ای را از خود دور کند، هدف و راهبرد و شیوه عمل خود را از قیام خود چنین اعلام کرد: من نه خودخواهانه قیام کرده‌ام و نه تبهکارانه و ستم‌گرانه. (بسیاری از قیام‌ها برای خودخواهی و رسیدن به قدرت است و امام حسین (ع) این مفاسد را از خود دفع می‌کند). من تنها و تنها قیام کرده‌ام برای اصلاح در میان امت جدم محمد(ص).برنامه من برای رسیدن به این هدف این است که می‌خواهم امر به معروف کنم و دیگران را از منکر بازدارم.» منظور امام از معروف کاری است که عقل اجتماعی و خرد جمعی آن را می‌پذیرند و منکر کارهای جزئی نیست که مردم آن را انجام می‌دهند بلکه بزرگ‌ترین منکر ظالمی است که بر سر قدرت رسیده و دیگران را می‌خواهد تابع خود کند. اما چگونه می‌خواهد امر به معروف و نهی از منکر را به اجرا درآورد؟ به گفته امام حسین علیه السلام به همان روش و سیره جدم رسول خداوند(ص) و پدرم علی مرتضی(ع) رفتار می‌کنم.
این پژوهشگر سپس با بیان راه و روش حضرت رسول الله (ص) و امام علی(ع) در گسترش اسلام و اجرای امر به معروف و نهی از منکر از طریق دعوت به توحید و نفی هرگونه طاغوت و حاکم کردن عدالت در جامعه اظهار کرد: امام حسین (ع) دید ۵۰ سال پس از رحلت رسول خدا، برنامه دوران جاهلیت به نام اسلام و خلافت اسلامی بازگشته است بنابراین به دنبال به اصلاح در میان امت رفت، هدف او اصلاح دین بود که توسط دیگران به فساد و انحراف کشیده شده بود. امام حسین(ع) زیر بار ظلم نرفته و با هر توانی که داشت به دفاع از حق برمی‌خیزد و از کشته شدن و اسیری خانواده‌اش و به ظاهر شکست، هیچ بیم و هراسی به خود راه نمی‌دهد. با سپاه دشمن روبه‌رو می‌شود، آنان را به حق فرامی‌خواند، آنان که حق را نمی‌شناسند مأموریت دارند او را تسلیم باطل کنند، اما امام حسین علیه السلام زیر بار ذلت و بیعت کردن با یزید نمی‌رود. بیعت با یزید یعنی کنار گذاشتن دین اسلام و مردم با خود می‌گویند حالا که پسر رسول خدا بیعت با یزید را پذیرفته یعنی یزید جانشین رسول خداست و عمل او مساوی با رضایت رسول خدا (ص) است.
قنواتی خاطرنشان کرد: پیام قیام امام حسین (ع) به همه ما و مردم روزگاران چنین است که آزاده باشید و خود را از بندگی هرکسی جز خداوند رها سازید، از هیچ قدرت و شخصیت بیم و هراس به دل راه ندهید، دشمن ستمگر و یاور ستم‌دیده باشید. با آگاهی و شناخت زمان و مکان اقدام کنید زیرا بسیاری از افراد بدون شناخت شرایط و زمان و مکان و بدون شناخت خود و دشمن اقدام می‌کنند و شکستشان باعث ناپدیدشدن برنامه و هدف و در نهایت حق می‌شود. امام حسین (ع) با هوشیاری تمام و با شناخت زمان و مکان به سرانجامی که در انتظار است، اقدام می‌کند و در برابر هرگونه ستمگری و خودکامگی پایداری می‌ورزد و کشته شدن در راه خداوند را انتخاب می‌کند. خداوند می‌گوید: کشته شدن در راه خداوند را نابودی به شمار نیاورید. نباید شکست جبهه حق را ظاهری بدانیم و باید یقین داشته باشیم که پیروزی حق و نابودی باطل به مشیت الهی حتمی است اگر چه به درازا بکشد و صدها سال به طول بیانجامد. حق را بشناسید و پیوسته طرفدار حق باشید زیرا آینده از آن حق و حق‌خواه آن است.
