موریانه‌ها، آفت جان و مال انسان‌ها

وحید درخش احمدی روز جمعه در گفت وگو با ایرنا درباره راهکارهای مقابله با این حشره، با بیان اینکه موریانه ها از هر ساختار چوبی با ارزشی برای انسان تغذیه و از مکان هایی که انسان ها در آنجا حضور دارند به عنوان پناهگاه برای تشکیل خانه استفاده می کنند، اظهار داشت: موریانه ها بر اساس توزیع، تغذیه و نیاز رطوبتی به سهگروه موریانه های چوب خشک، چوب مرطوب و زیر زمینی تقسیم می­ شوند.

وی ادامه داد: دو گروه از معمول ترین موریانه ها که صاحبان خانه ها با آنها روبرو می شوند، موریانه های چوب خشک و زیر زمینی هستند که از طریق مدفوع خشک گلوله مانندی که از خود بر جای می گذارند قابل تشخیص هستند. این گونه یکی از فراوان ترین گونه ها موریانه های زیر زمینی در ایران است که به عنوان حریص ترین و مخرب ترین موریانه شناخته شده و توانایی ایجاد اجتماعات ثانویه در دیوارها و سقف ساختمان ها و نیز درختان را دارد. همچنین با ایجاد تونل و مصرف کربوهیدرات باعث فروپاشی درختان می شود.

این حشره شناس با بیان اینکه نوع دیگر موریانه های چوب مرطوب هستند، توضیح داد: این نوع موریانه چوب های مرطوب و پوسیده را آلوده می کند؛ در درخت ها و درخچه های خشک یا درختان مرده هم یافت می­ شوند اما معمولا به سازه هایی که در معرض رطوبت قرار دارند حمله می کنند به همین دلیل این موریانه ها به عنوان آفات مخرب اقتصادی شناخته می ­شوند.

چگونه می توان موریانه را از مورچه تشخیص داد؟

درخش احمدی با تاکید بر اینکه مهم ترین قسمت کنترل موریانه شناخت و شناسایی صحیح گونه های مختلف آنها است، درباره نحوه تشخیص درست آن از مورچه توضیح داد: بدن موریانه ها نسبتا نرم و اغلب به رنگ سفید تا شیری و قهوه ای روشن است ضمن اینکه شکم موریانه ها ۱۰ بندی بوده و در همه عرض خود به قفسه سینه متصل شده است اما در مورچه ها شکم توسط ساقه ای باریک به نام پتیول(Petiole) به قفسه سینه متصل می­ شود.

وی افزود: دو جفت بال در موریانه ها هم اندازه و هم شکل بوده و در زمان استراحت، به صورت مسطح روی بدن قرار می گیرد. در حالی که بال عقب در مورچه ها، به وضوح کوچکتر از بال جلو است و بال ها در حالت استراحت به صورت عمودی روی بدن قرار می گیرند. در نهایت، شاخک در موریانه ها تسبیحی ولی در مورچه ها زانویی است.

موریانه ها چه خسارت هایی به مال و جان انسان ها می زنند؟

این آفت شناس با بیان اینکه موریانه به خانه ها به عنوان یک سرمایه بزرگ نگاه می کنند، تصریح کرد: موریانه ها حشراتی نیستند که مستقیما به انسان ها حمله کنند و آنها را نیش بزنند اما همانطور که گفته شد موریانه ها توانایی منحصر به فردی در هضم سلولز که یکی از فراوان ترین مواد روی زمین است دارند. سلولز در محصولات چوبی و کاغذی به وفور یافت می شود. بنابراین، موریانه ها می توانند به الوارهای چوبی، تخته ها و قاب های چوبی حمله کنند.

وی یادآور شد: موریانه ها به مواد غیر سلولزی مانند فوم های سخت از طریق تونل هایی که ایجاد می کنند هم خسارت می زنند. همچنین می توانند به درختان در باغچه یا حیاط حمله و از چوب آنها تغذیه کنند و باعث خم شدن و یا خشکاندن آنها شوند یا با جویدن سیم کشی های برق هم موجب اتصال کوتاهی در خانه و منجر به آتش سوزی خطرناک شوند.

درخش احمدی درباره خسارت های جسمی و روحی روانی که موریانه بر انسان ها می گذارند هم توضیح داد: موریانه ها می توانند وضعیت افرادی که از آلرژی رنج می برند را بدتر کنند. آسم خفیف در مواجهه با هاگ های قارچ می تواند به سرعت در وضعیت مزمن با علائم شدیدتر قرار گیرد. انواع مختلفی از بیماری های پوستی و عفونت های قارچی نیز می تواند با حضور کپک های تولید شده از موریانه ها ایجاد شود. پس از ورود هاگ های قارچ ها به گلو و ریه می توانند در ریه انسان رشد کرده و باعث بیماری بنام Aspergilloma شود. همچنین این عوامل باعث عفونت چشم و خارش می شوند.

علائم حضور موریانه ها در خانه چیست؟

این حشره شناس با تاکید بر اینکه موریانه به دلیل اینکه فعالیت پنهان دارد و از درون همه چیز را خراب می کند، قبل از این که وجودش شناسایی شود می تواند مدت طولانی در ملک یا خانه زندگی نفوذ کند، تصریح کرد: بزرگترین تفاوت آنها در نوع کلنی است که در آن زندگی می کنند. موریانه های چوب خشک لانه خود را داخل چوب و موریانه زیر زمینی در زمین ساکن هستند.

وی ادامه داد: به عبارتی دیگر، موریانه های چوب خشک به زمین وصل نمی شوند بنابراین در گالری های آنها(تونل ها) گل و لایی وجود ندارد. کلنی ها اغلب در یک تکه چوب قرار داشته و درون آنها آثار فعالیت و مدفوع به صورت خشک و گلوله مانند(ساچمه ای) است. آنها مدفوع خود را گاهی اوقات از سوراخ هایی که به اندازه نوک قلم ایجاد می کنند به بیرون می ­اندازند. اما موریانه های زیر زمینی از طریق لوله های گلی که توسط خاک، چوب های هضم شده و مدفوع خود ایجاد می کنند قابل تشخیص هستند. این تونل ها از موریانه ها در برابر خشکی و شکارچیان محافظت می کنند.

چگونه می توان این مهمانان پنهان را کنترل کرد؟

درخش احمدی درباره نحوه کنترل و پیشگیری از حضور این موجودات پنهان در خانه توصیه کرد: در مورد قرار دادن گیاهان و آب راهه ها در بیرون خانه باید دقت شود. باغچه ها یا گیاهان در حیاط باید با ساختمان اصلی خانه فاصله داشته باشند و شاخه های گیاهانی که در باغچه ها کاشته شده با دیواره های خانه تماس نداشته باشند.

وی ادامه داد: برای جلوگیری از فعالیت موریانه ها باید رطوبت و دسترسی به منابع غذایی را برای آنها به حداقل برسانیم به همین خاطر باید کلیه مواد چوبی را از اطراف ساختمان حتی تا عمق ۵۰ سانتی متری خاک پاکسازی کرد.

به گفته این حشره شناس، مدیریت مبارزه با موریانه های زیر زمینی بیشتر بر استفاده از روش های شیمیایی مانند تیمار خـاک، طعمـه گـذاری و گـرد پاشـی متمرکز است. تیمار خاک با حشره کش ها روشی موثر برای کنترل موریانه ها است.

وی با یادآوری اینکه برای سمپاشی ساختمان هایی که بر روی بتون پیش ساخته روی خاک بنا شده باید برای وارد نمودن حشره کش به خاک سوراخ هایی با فاصله ۴۵ - ۳۰ سانتیمتر که ۱۵ سانتیمتر از سطح داخلی دیوار فاصله داشته باشند ایجاد نمود، افزود: برای کنترل موریانه های چوب خشک باید مبلمان یا وسایلی که آلوده شده اند را دور بریزید. سم پاشی تحت فشار در سوراخ هایی که ایجاد شده است بسیار موثر بوده و می تواند موریانه ها را در هر ساختاری که باشند بکشد! در این روش خانه ای که مورد حمله موریانه های چوب خشک قرار گرفته، توسط چادرهای محکم احاطه می شود و از موادی مانند سولفوریل فلوراید برای سم پاشی و یا گازدهی استفاده می شود.

درخش احمدی تاکید کرد: شناسایی محصولات چوبی مقاوم در برابر موریانه ها می تواند راه بسیار خوبی برای مقابله با موریانه ها باشد. نتایج نشان داد که ترکیبات مواد استخراجی بدست آمده از گیاه لاوسون تاثیر قابل توجهی در برابر هر دو حمله موریانه و پوسیدگی قارچ ها دارد و می تواند به عنوان عامل حفاظتی برای چوب مورد استفاده قرار بگیرد. علاوه بر موارد ذکر شده یکی دیگر از فاکتورهایی که روی مطلوبیت چوب تاثیر دارد چگالی چوب است. معمولا چوب هایی که دارای چگالی بالاتر هستند مقاومت بیشتری نسبت به حمله موریانه ها دارند.