علیه ایران یا ... ؟
«دولت ایالات متحده در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ نظم حقوق بین‌الملل را با اختلالات جدی مواجه کرده است. ایالات متحده ترامپ حقوق بین‌الملل را برای رسیدن به رویای رهبری واحد جهان منطبق با اهداف خود نمی‌بیند. حقوق بین‌الملل همیشه تحت تاثیر نظام قدرت بین‌الملل است اما همین حقوق بین‌الملل را نیز مقهور قدرت، دولت ترامپ برنمی‌تابد. آنها همه‌اش را می‌خواهند. آمریکا در طول چهار سال گذشته از چندین معاهده بین‌المللی خارج شده یا رفتارهای عجیب غیر حقوقی یا غیر دیپلماتیک داشته است. دولت ترامپ در چهار سال گذشته از پیمان تجاری اقیانوس آرام، توافق اقلیمی پاریس، قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا)، پیمان مهاجرتی سازمان ملل (پیمان نیویورک) و ... خارج شده و حتی تهدید کرد که از سازمان بهداشت جهانی نیز خارج می‌شود. آنها حتی دادستان دیوان کیفری بین‌المللی را تحریم کردند.
خروج آمریکا از برجام هم یکی از همین نمونه‌هاست که یک رویارویی تمام‌عیار با حقوق بین‌الملل بود. هر قرارداد و معاهده‌ای لاجرم به معنای محدود شدن اراده طرف‌های معاهده با اراده‌های دیگر است. وقتی از اراده مشترک حرف می‌زنیم به این معناست اراده طرف‌های قرارداد یا معاهده به اراده طرف‌های دیگر است. اعضای معاهده نمی‌توانند هر کاری که دل‌شان خواست انجام دهند. آنها فقط مجاز به عملی هستند که همه بر سر آن توافق دارند. خروج ایالات متحده ترامپ از این معاهدات و برجام به این معناست که آمریکا نمی‌خواهد اراده خود را محدود به اراده دیگر دولت‌ها کند و می‌خواهد مطلق‌العنان عمل کند. اگر آمریکا به دلیل ساختار سازمان ملل و تاثیر قدرت‌های جهانی در حقوق بین‌الملل همیشه توانسته است بیشترین نقش را در سازمان ملل داشته باشد ولی در دوران ترامپ نمی‌خواهد؛ به هیچ قاعده‌ای. و بیش از هر زمانی خواهان تحمیل اراده یکجانبه خود به نظم جهانی، سازمان ملل و حقوق بین‌الملل است.
این سیاست آمریکا چیزی است که طبعا خوشایند دولت‌های اروپایی، چین و روسیه نیست. آنها نمی‌خواهند کره زمین را در دستمال با دسته گل به آمریکا اهدا کنند و فرمانبردار آمریکا باشند. اما قدرت اقتصادی و نظامی و سیاسی آمریکا رقابتی سخت و مخاطره‌آمیز را به اروپا و چین و روسیه تحمیل می‌کند. خروج آمریکا از برجام و اینک اعلام فعال شدن مکانیزم ماشه توسط آمریکا را هم باید در همین چارچوب تحلیل کرد. این کاملا روشن است و دولت‌های عضو برجام نیز گفته‌اند که آمریکا با خروج از برجام نمی‌تواند از مکانیزم ماشه استفاده کند اما ترامپ می‌خواهد آمریکا یک‌تنه به جای همه اعضای برجام و شورای امنیت واضع و مجری حقوق بین‌الملل باشد. سخن ساده آمریکا در اعلام فعال شدن مکانیزم ماشه این است که حقوق بین‌الملل یعنی خواسته‌های دولت آمریکا. این آمریکاست که برای جهان تصمیم می‌گیرد. همه قواعد حقوق بین‌الملل در یک قاعده مختصر می‌شود؛ قاعده‌ای به نام ایالات متحده آمریکا و همه اراده‌های دولت‌های مختلف جهان باید محدود به یک اراده شوند؛ اراده دولت آمریکا.
آنها درست همان چیزهایی هستند که در قرن بیست‌ویکم کانون آشکار و پنهان رقابت اروپا و آمریکا را تشکیل داده‌اند.
اینک ایران در این مسیر پرمخاطره دو راه پیش رو دارد:
یک راه این است که ایران نیز خود را اراده‌ای مستقل از سایر اراده‌های جهانی بداند و صرفا با اراده خود، به‌تنهایی بخواهد در برابر سیاست‌های آمریکا قرار بگیرد. چنین سیاستی به معنای آن است که ایران نیز مانند دولت آمریکا حقوق بین‌الملل و قواعد حاکم بر آن را به کنار بگذارد. دولت‌های اروپایی و اعضای برجام همان‌گونه که از آمریکا چنین سیاستی را نمی‌پذیرند، به طریق اولی از ایران نیز نخواهند پذیرفت... .
اما راه دوم نرفتن به مسیری است که آمریکا می‌رود. آمریکا در مسیری مغایر با حقوق بین‌الملل و مشارکت بین‌المللی، حرکت ایران در مسیر حقوق بین‌الملل و مشارکت جهانی، فی‌نفسه، مهم‌ترین مقابله آمریکاست.
ایران باید بسیار بیش از گذشته زبان و رفتار دیپلماتیک و حقوقی در گفت‌وگو با اعضای برجام و شورای امنیت سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن را دنبال کند. در عمل اراده مشترک با اعضای برجام تولید کند.
وقتی سیاست آمریکا مبتنی بر مقابله با اراده‌های مشترک و تحمیل اراده دولت آمریکاست، تاکید ایران بر اراده‌های مشترک دولت‌ها، بهترین راه مقابله با آمریکا می‌تواند باشد.
گردنکشی آمریکا از اصول برجام در موضوع اعلام فعال شدن مکانیزم ماشه، بهترین فرصت است که ایران با همراهی عملی بیشتر با جامعه بین‌الملل و اعضای برجام مانع از پیشبرد اهداف آمریکای ترامپ بشود.
حرکت در چارچوب نظم حقوق بین‌الملل و پرنسپ‌های بین‌المللی و به کارگیری ابزارها و زبان دیپلماتیک در همه عرصه‌های روابط بین‌الملل، می‌تواند دیواره دفاعی مناسبی برای مقابله با سیاست‌های آمریکای ترامپ علیه ایران باشد و فراموش نکنیم که خصوصا پرهیز از اقداماتی در داخل کشور که می‌تواند موجب تحریک و بدبینی دولت‌ها علیه ایران باشد نیز ضروری است. فرصت‌ها را از دست ندهیم.»
