شرایط درمان ناباروری در بحران کرونا
پرسش‌های زیادی در این زمینه در ذهن بسیاری از زوج‌ها وجود دارد؛ آیا بارداری در دوران پاندمی کرونا خطرناک است؟ آیا می‌توان در این دوران برای درمان ناباروری مراجعه کرد؟ آیا درمان ناباروری یا باردار شدن باعث افزایش خطر ابتلا به کووید-۱۹ می‌شود؟
در این راستا دکتر زهرا ثقه‌الاسلام_متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در پاسخ به این ابهامات، گفت: مهم‌ترین راه انتقال ویروس کرونای جدید ذرات تنفسی است. در اوایل شروع پاندمی، گفته می‌شد که این ویروس درابلت است و در فضا باقی نمی‌ماند، اما بعد مشخص شد این ویروس می‌تواند ساعت‌ها در محیط بسته باقی بماند. راه دیگر انتقال این ویروس، تماس دست با سطوح آلوده و زدن دست آلوده به دهان، بینی یا چشم است. اگرچه مطالعات اخیر نشان داده‌اند که احتمال انتقال این ویروس از طریق سطوح آلوده کمتر است، اما همچنان احتمال انتقال وجود دارد. بنابراین، مهم‌ترین راه انتقال این ویروس تماس با فرد آلوده است که ممکن است بدون علامت باشد. در واقع آنچه که مهار این ویروس و شکستن زنجیره انتقال آن را دشوار می‌کند، این است که ناقلان بی‌علامت دارد و اگر شهروندان شست‌وشوی مداوم و دقیق دست‌ها، ماسک زدن و رعایت فاصله اجتماعی، یعنی دست‌کم یک متر و نیم را جدی نگیرند، ممکن است مبتلا به این بیماری شوند. ذکر این نکته ضروری است که لازم نیست حتماً از ماسک N95 استفاده شود، همین ماسک‌های ساده جراحی برای پیشگیری از ابتلا کافی است و اگر در دسترس نبود، ماسک‌های پارچه‌ای نیز می‌توانند به عنوان یک مانع در برابر انتقال ویروس عمل کنند.
وی افزود: آنچه مسلم است بیشترین مدت ماندگاری این ویروس، روی سطوح صاف و صیقلی مانند فلزات است که ویروس کرونا می‌تواند تا یک هفته نیز روی این سطوح باقی بماند. اما ماندگاری این ویروس روی سطوح غیرصیقلی، مانند پارچه کمتر و حداکثر ۲۴ ساعت است. بنابراین، همچنان لازم است که خریدها ضدعفونی شوند و یا دو تا سه روز در گوشه‌ای بمانند و بعد از آنها استفاده شود.
وی درباره تغییر در علائم بیماری کرونا، اظهار کرد: سردرد، گلودرد، سرفه، تب، علائم گوارشی مثل تهوع و اسهال و در مراحل پیشرفته‌تر، عوارض ریوی و تنگی نفس علائم این بیماری هستند. توجه به این نکته ضروری است که تب شدید و تنگی نفس جزو علائم اولیه این بیماری نیست و فقط در صورت شدت یافتن بیماری و درگیر کردن ریه، بروز پیدا می‌کنند. البته، هیچ یک از این علائم اختصاصی نیستند و ابتلا به دیگر عفونت‌ها نیز ممکن است همین علائم را ایجاد کند. ولی در صورت بروز این علائم، فرد حتماً باید به پزشک مراجعه کند و از نظر عفونت ویروس کرونا بررسی شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا علائم این بیماری در خانم‌های باردار متفاوت است یا شدت بیشتری دارد؟، گفت: خوشبختانه بارداری جزو عوامل خطر ابتلا به ویروس کرونا یا تشدید علائم آن نیست. یعنی خانم‌های باردار معمولاً دچار علائم و عوارض شدید این بیماری نمی‌شوند. علائم ابتلا به این بیماری هم در خانم‌های باردار مشابه دیگر افراد سالم است. یعنی اگر بیماری یا مشکل زمینه‌ای، مثل دیابت یا فشار خون بالا نداشته باشند، همان علائم را دارند. همچنین، مطالعات نشان داده‌اند که بروز برخی علائم کووید-۱۹، مانند سرفه و گلودرد در خانم‌های باردار کمتر است. نکته‌ای که خانم‌های باردار باید به آن توجه کنند این است که در دوران بارداری برخی از علائم مانند ضعف و بی‌حالی، تهوع ( در اوایل بارداری) و تنگی نفس طبیعی‌اند و نباید دچار وسواس و اضطراب شوند، به‌ویژه اگر ضوابط بهداشتی را رعایت می‌کنند و در معرض آلودگی قرار ندارند.
وی درباره نحوه تشخیص ابتلا به ویروس کرونا، بیان کرد: تشخیص در ابتدا با بروز علائم بالینی و بررسی آنها مطرح می‌شود. برای افراد دارای علامت، تست PCR برای ژنوم ویروس درخواست می‌شود. برای بالا رفتن حساسیت تست، بهتر است این تست از طریق نمونه‌گیری با سواپ از بینی و در روز دوم بروز علائم انجام شود. ممکن است نتیجه تست منفی کاذب باشد و اگر علائم به نفع کووید-۱۹ بود، تست را تکرار می‌کنیم. اگر دو جواب منفی داشته باشیم، مطمئن می‌شویم که فرد مبتلا به این بیماری نیست. در صورت وجود علائم ریوی، وضعیت ریه را با استفاده از عکس یا سی‌تی‌اسکن ریه بررسی می‌کنیم.
این عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، ادامه داد: همان‌گونه که گفته شد، بروز بیماری در خانم‌های باردار اغلب خفیف است. در صورتی که افراد، چه باردار و چه غیرباردار علائم پیش‌گفته را داشتند، باید به مراکز درمانی مراجعه کنند. هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، به‌ویژه در مواردی که شدید، پیشرونده و همراه با درگیری ریه است. بنابراین درمان‌هایی که صورت می‌گیرد، حمایتی و علامتی است. اگر علائم در خانم باردار خفیف باشد، استراحت در منزل، مصرف مایعات زیاد و مصرف استامینوفن برای جلوگیری از افزایش تب درمان‌هایی است که برای موارد خفیف انجام می‌دهیم. در موارد شدید یا در صورت وجود بیماری زمینه‌ای، بیمار را بستری می‌کنیم تا علائم و سیر بیماری را تحت نظر داشته باشیم. هیچ درمان قطعی برای کووید-۱۹ وجود ندارد. اما در مواردی که بروز بیماری شدید باشد، تست PCR مثبت باشد و فرد علائم تنفسی حاد داشته باشد، داروهایی مثل رمدسیویر در بیمارستان‌های دولتی با قیمت کم برای بیماران در دسترس است. در موارد غیرشدید، مصرف این داروها فقط دوره بیماری را چند روز کوتاه‌تر می‌کند. بنابراین، بسیار مهم است که افراد خودسرانه به دنبال تهیه و مصرف داروها نباشند، زیرا حتی اگر این داروها اصل باشند و تقلبی نباشند، مصرف خودسرانه آنها ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد.
وی در پاسخ به این سوال که ابتلا به کرونا در دوران بارداری چه عوارضی برای مادر و جنین به دنبال دارد؟، تصربح کرد: به دلیل ناشناخته بودن این ویروس، هنوز اطلاعات کافی و جامع در این خصوص وجود ندارد، به‌ویژه از این جهت که فرزندان خانم‌هایی که در سه ماهه اول شیوع بیماری باردار شده‌اند، هنوز به دنیا نیامده‌اند. همان‌طور که گفته شد، بروز این بیماری در خانم‌های باردار معمولاً شدید نیست، اما اگر بیماری شدت یابد و با پنومونی کرونایی همراه شود، یعنی ریه درگیر شود، به دلیل بروز تب و کاهش سطح اکسیژن خون، ممکن است عوارضی همچون پارگی غشای اطراف جنین و زایمان زودرس به دنبال داشته باشد و یا به دلیل شرایط وخیم مادر، پزشک ناچار به سزارین زودهنگام شود. مطالعات فعلی نشان می‌دهند که ابتلا به کووید-۱۹ موجب سقط جنین نمی‌شوند. همان‌طور که گفتم تب بالا در این بیماری چندان شایع نیست، اما اگر خانم باردار در ماه‌های اول بارداری که اندام‌های جنین در حال شکل‌گیری است، دچار درگیری ریه و در نتیجه تب شدید شود، خطر بروز ناهنجاری‌های جنینی افزایش می‌یابد.
ثقه‌الاسلام تاکید کرد: تاکنون فقط موارد محدودی از انتقال بیماری به جنین از مادرانی که در سه ماهه سوم بارداری به این ویروس مبتلا شده بودند، گزارش شده است. مطالعات نشان داده‌اند که احتمال وجود این ویروس در خون زیر یک درصد است و از آنجا که تنها راه انتقال بیماری از مادر به جنین، وجود ویروس در خون و انتقال آن به جفت و جنین است، احتمال انتقال آن به جنین بسیار کم است.
وی درباره شروع و یا پیگیری درمان ناباروری در شرایط کرونایی، گفت: آنچه مسلم است این ویروس فعلا در زندگی ما حضور دارد و تا وقتی که یک واکسن مؤثر و بی‌خطر در دسترس قرار نگیرد، یعنی واکسنی که ایمنی پایدار ایجاد کند، نه موقت، باید یاد بگیریم که به‌رغم وجود این ویروس، زندگی معمول خود را داشته باشیم و تصمیمات و برنامه‌های خود را پیش ببریم. بنابراین، زوج‌های نابارور نمی‌توانند منتظر پایان یافتن شیوع این بیماری باشند. به‌ویژه از آن رو که با افزایش سن شانس موفقیت درمان کاهش پیدا می‌کند و درمان پیچیده‌تر و طولانی‌تر می‌شود. اما نکته مهم این است که زوج‌هایی که تصمیم به بارداری یا درمان ناباروری دارند، به‌طور جدی پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. جالب است بدانید که اغلب مبتلایان این ویروس را از اقوام و آشنایان گرفته‌اند، چون همان‌طور که گفتم، ناقلان بی‌علامت مهم‌ترین عامل انتقال این بیماری‌اند. بنابراین، این زوج‌ها باید از رفت‌وآمدهای غیرضروری و رفتن به خانه اقوام و دوستان، مهمانی و مسافرت خودداری کنند و فاصله اجتماعی را به‌دقت رعایت کنند.
وی درباره ابتلا به آنفولانزا در دوران بارداری، افزود: گفته شد که عفونت کرونایی در بارداری تشدید نمی‌شود و در واقع بارداری جزو عوامل خطر ابتلا به ویروس کرونا نیست، اما در آنفولانزا اینطور نیست. در مورد ویروس آنفولانزا، خانم‌های باردار جزو گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند. بیماری آنفولانزا باعث بروز تب شدید می‌شود، ممکن است با عفونت ریوی همراه باشد و موجب سقط جنین یا زایمان زودرس شود. متأسفانه در سال گذشته، ما تعدادی از مادران باردار را به علت ابتلا به آنفولانزای نوع A از دست دادیم. بنابراین، خانم‌های باردار حتماً باید واکسن آنفولانزا دریافت کنند و با دریافت این واکسن هم خودشان ایمن می‌شوند و هم نوزادشان تا شش ماه در برابر این بیماری مصون می‌شود. امسال خانم‌های باردار می‌توانند این واکسن را به صورت رایگان از مراکز بهداشت دریافت کنند.
بنابر اعلام مرکز درمان ناباروری ابن سینا، این‌متخصص بیماری‌های عفونی درباره مصرف برخی مکمل‌ها، گفت: کارکرد اصلی ویتامین‌ها و موادمعدنی، تقویت سیستم ایمنی بدن است. اما این مکمل‌ها معجزه نمی‌کنند. هر فرد باید در حد نیاز روزانه خود ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم، مثل ویتامینD و C، روی، سلنیوم و ... را دریافت کند تا سیستم ایمنی بدن به درستی عمل کند. دلیل اینکه تعداد افراد بستری نسبت به تعداد مبتلایان کمتر است، این است که سیستم ایمنی اغلب افراد قادر به مبارزه با این ویروس است. اما کودکان، افراد سالمند، افراد دچار بیماری‌های زمینه‌ای یا نقص و سرکوب سیستم ایمنی در معرض خطر بروز شدید این بیماری قرار دارند، زیرا سیستم ایمنی این افراد توان مقابله با این ویروس را ندارد.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروی ابن سینا با تاکید بر اینکه زوج‌ها می‌توانند برای درمان ناباروری اقدام و مراجعه کنند، ادامه داد: از ابتدای شیوع کرونا، در مرکز جلسات متعددی برگزار شد برای در نظر گرفتن اقدامات محافظتی و رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی، ما تلاش کردیم تا حد امکان مراجعه حضوری بیماران را کاهش دهیم. با نوبت‌دهی دقیق مانع ازدحام در مرکز شدیم. در حیاط و پشت بام مرکز فضاهای باز برای حضور همراهان در نظر گرفتیم تا فضاهای داخلی مرکز خلوت شود. همچنین، ماسک زدن برای مراجعان و پرسنل الزامی است و مواد ضدعفونی کننده در همه نقاط مرکز در دسترس مراجعان است. برای مراجعان در ابتدا مشاوره عفونی انجام می‌شود و توصیه‌های لازم به آنها گفته می‌شود. همچنین هم در شروع سیکل درمان و هم هنگام عمل تست PCR و سرولوژی کرونا انجام می‌شود. انجام تست کرونا هم در محیط کاملا ایزوله انجام می‌شود تا محیط آزمایشگاه برای افراد سالم ایمن باشد. سطوح و فضاهای داخلی نیز به‌طور منظم با پروکسید هیدروژن ضدعفونی می‌شوند. بنابراین، با رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی و حفاظتی، هم از سوی ما و هم از سوی مراجعان، زوج‌های عزیز می‌توانند با آسودگی خاطر برای درمان ناباروری به مرکز ما مراجعه کنند.
