بررسی دو اقدام اخیر بانک مرکزی بر بازار ارز

در ماه‌های ابتدایی سال توقف صادرات نفتی، کاهش صادرات غیرنفتی در پی شیوع کرونا و تحریم‌ها بازار ارز را با مشکل عرضه مواجه کرد و از آنجا که در آن روزها بخش قابل توجهی از ارزهای صادراتی به چرخه اقتصادی کشور برنگشته بود، در آن زمان تسریع در بازگشت ارزها به کشور عامل موثری بر آرامش بازار ارز دانسته می‌شد تا اینکه بانک مرکزی برای تسهیل و تسریع در بازگشت ارزهای صادراتی اقداماتی چون برخورد قضایی با متخلفان ارزی، صحبت و توافق با صادرکنندگان خوش حساب، تعلیق موقت کارت‌های بازرگانی و... انجام داد.

همچنین، یک اقدام دیگر در این زمینه از سوی بانک مرکزی اعلام فروش مستقیم ارزهای حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی‌، فولادی‌ و معدنی‌ها در صرافی‌های بانکی مجاز برای واردات کالاهای دارای تخصیص ارز، بود. سرانجام با اقدامات انجام شده از ۲۷ میلیارد دلار ارز صادراتی برنگشته به کشور معادل ۱۹ میلیارد تومان همچنان بلاتکلیف باقی مانده و هشت میلیارد دلار از آن‌ها به چرخه اقتصادی کشور برگشته است.

در نهایت، طبق اعلام مسئولان بانک مرکزی کشور در پی اینگونه اقدامات، روند عرضه و معاملات حواله‌های ارزی در سامانه نیما به عنوان بازار ثانویه ارز در فصل تابستان بهتر از قبل شد اما با این حال، ترمز افزایش قیمت ارز کشیده نشد که درباره چرایی افزایش قیمت‌ها در بازار ارز رئیس کل بانک مرکزی در آخرین اظهارات خود در این زمینه تلاش‌های دولت آمریکا برای ایجاد التهاب در بازار ارز را با طرح لغو تمام معافیت‌های تحریمی و راه‌اندازی ماشین تبلیغاتی خود توسط رسانه‌های وابسته، عامل موثر بر وضعیت کنونی بازار دانسته است.

دو تصمیم جدید برای مدیریت بازار ارز

همچنین، طبق گفته همتی بعد از طرح مکانیزم ماشه، اخباری در مورد قطع کامل ارتباط نظام مالی ایران مطرح می‌شود که فارغ از قابلیت عملیاتی داشتن و میزان تأثیر عملی آن، تأثیر روانی آن در بازار ارز سایه افکنده است.

سرانجام، افزایش سقف خرید در بازار متشکل ارزی و عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار در بازار اسکناس ارز از جمله جدیدترین تصمیمات بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز مدنظر قرار گرفت.

براین اساس، از روز گذشته مقرر شد روزانه ۵۰ میلیون دلار به صورت اسکناس در بازار متشکل ارزی عرضه شود. علاوه براین، با افزایش سقف خرید کارگزاران در بازار متشکل ارزی از سمت بانک مرکزی، سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها ار دیروز در حالی به ۵۰۰ هزار دلار افزایش یافته که تا پیش از این ۵۰ هزار یورو یا معادل آن به سایر ارزها بوده است.

توافق ایران و عراق در آزادسازی منابع ارزی

از سوی دیگر، سفر روز گذشته همتی به عراق برای آزادسازی منابع ارزی کشور نیز از دیگر اقدامات بانک مرکزی برای ساماندهی بازار بود که دستاوردهای این سفر امیدوارکننده و مثبت بوده به‌گونه‌ای که رئیس کل بانک مرکزی کشورمان از به توافق رسیدن دو کشور برای آزادسازی منابع ارزی و رفع محدودیت‌ها خبر داده است و این منابع برای تامین ارز کالاهای اساسی و دارو تخصیص خواهد یافت.

این درحالی است که شنیده‌های حاکی از آن است که حدود ۳.۵ میلیارد دلار ارز کشور حاصل از صادرات گاز و برق به عراق، در پی توافقات صورت گرفته آزاد می‌شود که در این شرایط فعلی بازار ارز کمک شایان توجهی به تامین عرضه ارز در بازار می‌کند و می‌توان شاهد تحولاتی در قیمت ارز بود.

با این حال باید منتظر ماند و دید که این قبیل اقدامات و تدابیر بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز چه میزان می‌تواند کارساز باشد و به کاهش قیمت‌ها در این بازار کمک کند.

در این زمینه کامران ندری - تحلیلگر اقتصادی - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره تاثیر تصمیمات جدید بانک مرکزی بر کنترل بازار ارز، اظهار کرد: این قبیل اقدامات می‌تواند هیجان ایجاد شده در بازار را به صورت موقت کنترل کند اما نمی‌تواند برای حواله‌های ارزی موثر باشد. در حال حاضر روند تامین ارز با مشکل مواجه است که بانک مرکزی نمی‌تواند در این زمینه اقدام دیگری کند، زیرا توقف صادرات نفتی، کاهش صادرات غیرنفتی در پی شیوع ویروس کرونا، افزایش هزینه‌های نقل‌وانتقالات ارزی، تحریم‌های بانکی جزو عوامل موثر بر کاهش تامین ارز در کشور هستند که خارج از کنترل بانک مرکزی است.

افزایش نرخ بهره بانکی، آرامبخش التهابات بازار ارز

وی با اشاره به تحریم‌های مجدد بانک‌های ایرانی، گفت درست است که اینگونه تحریم‌های تاثیر آنچنانی در عملکرد بانک‌ها ندارند اما از نظر روانی تاثیرات مخربی دارد که این عامل در کنار موارد ذکر شده در بالا قیمت ارز را افزایش می‌دهند.

این کارشناس اقتصادی اقدام موثر برای مدیریت بازار ارز را افزایش نرخ بهره بانکی در ماه‌های گذشته دانست و افزود: در پی این امر تمایل نگهداری پول در مردم افزایش پیدا می‌کرد و می‌توانست قدرت خلق پول بانک‌ها را نیز مهار کند تا پول کمتری در آن‌ها خلق شود.

به گفته او، در مورد بازار ارز بیش از این کاری از دست بانک مرکزی ساخته نیست و تنها اقدامی که می‌توانست انجام دهد و عملی نشد، افزایش نرخ بهره بانکی به خصوص نرخ بهره بین بانکی در ماه‌های گذشته بود.

ندری در پایان خاطرنشان کرد: اگر بانک مرکزی نرخ بهره را بعد از عید متناسب با نرخ تورم افزایش می‌داد، اکنون بازار ارز با مشکلات کمتری دست‌و پنجه نرم می‌کرد و در کل تنها راه کنترل قیمت‌هادر بازار ارز افزایش نرخ بانکی است.