نگاهی به ساعات مطالعه در کشورهای جهان
جایگاه و اهمیت کتاب در چند دهه گذشته بین مردم به قدری بالا بوده که سازمان جهانی یونسکو در سال ۱۹۹۱ روز ۲۳ آوریل را به عنوان روز جهانی «کتاب و حق مولف» نام‌گذاری کرد و به ثبت رساند. هدف این سازمان از نام‌گذاری ۲۳ آوریل با این عنوان، جلب توجه سازمانها و انجمنهای دولتی بود تا این نهادها از ارزان‌ترین و راحت‌ترین روش کسب اطلاعات و کهن‌ترین وسیله ارتباط معنوی بشر غافل نمانند.
از آن‌جا که کشور ایران تمدن کهنی را با خود همراه دارد و از گذشته میزبان علما، دانشمندان، مراکز متعدد علمی، فرهنگی و کتابخانه‌هایی بزرگ بوده است و در عرصه فرهنگ و تمدن جایگاه قابل توجهی در جهان داشته و دارد، نیز روز ۲۴ آبان را به نام « روز کتاب و کتابخوانی» نام‌گذاری کرده است.
با توجه به ظهور و گسترش رسانه‌های مدرن اما در برخی از کشورها مطالعه کتاب جایگزینی پیدا نکرده و هنوز هم به عنوان وسیله‌ای برای پیشرفت، گسترش دانش، فرهنگ و... عاملی مورد توجه است و دولت‌ها بسیار تلاش می‌کنند تا با روش‌های مختلف فضا را برای مطالعه بهتر و بیشتر فراهم کنند.
البته قبل از معرفی برخی از کشورها که در چند سال اخیر در زمینه مطالعات و کتابخوانی گوی سبقت را از کشورهای زیادی ربوده‌اند، باید گفت که در تمام کشورهای دنیا عده‌ای نگران کاهش سطح مطالعه کتاب‌های چاپی در رقابت با کتاب‌های الکترونیک و فضای مجازی هستند اما آن چیزی که مردم این کشورها را به سمت مطالعه می‌کشاند، میل به دانستن و نهادینه شدن فرهنگ مطالعه است.
برای بررسی جهانی میزان مطالعه جهانی شاخص‌هایی کلی وجود دارد که در بطن خود مواردی خاص را گنجانده و به صورت‌های هفتگی، ماهانه و سالانه اندازه‌گیری می‌شود. در این بررسی مطالعه اخبار آنلاین، مجلات، کتاب‌های الکترونیکی و کتاب‌های چاپی در گروه‌ها سنی با جنسیت و تحصیلات متفاوت در نظر گرفته می‌شود.
در آخرین آمارگیری‌های انجام شده در سال ۲۰۱۸ کشورهایی از جمله هندوستان، تایلند، چین، فیلیپین، مصر، چک، سوئد، فرانسه، مجارستان و عربستان سعودی به واسطه ساعات مطالعه مردمشان در لیست کتابخوان‌ترین کشورها قرار گرفتند. نکته قابل توجه در این لیست، اسامی کشورهای آسیایی است که همه در صدر قرار گرفته‌اند.
اما با توجه به آمارهای ضد و نقیضی که در خصوص مطالعه توسط مسئولین اعلام می‌شود، ناامید کننده است و باید گفت در واقعیت وضعیت مطالعه با نگاه به تیراژ کتاب‌ها در ایران بسیار بحرانی است.
همانطور که گفته شد کشور «هندوستان» در آمار اعلام شده بالاترین سرانه مطالعه را داشته است و به طور متوسط مردم این کشور ۱۰ ساعت ۴۲ دقیقه در هفته مطالعه می‌کنند که این زمان تنها محدود به خواندن کتاب‌های چاپی نمی‌شود و هم‌چنین ممکن است صرف وقت برای خواندن آنلاین یا کتاب‌های الکترونیکی شود.
کشور «تایلند» دومین کشور با بالاترین میزان مطالعه است. در این کشور مردم به طور میانگین ۹ ساعت و ۲۴ دقیقه برای مطالعه زمان می‌گذارند که از زمان تنها ۲۸ دقیقه صرف خواندن کتاب‌های چاپی می‌شود.
کشور «چین» با هشت ساعت مطالعه در هفته در سومین جایگاه بالاترین سرانه مطالعه کشورها قرار گرفته است. گفته می‌شود بیشتر دانشجویان در این کشور مطالعه آزاد را نوعی سرگرمی می‌دانند.
با توجه به کشورهای صدر لیست در آمارهای سال ۲۰۱۸ متوجه این امر خواهیم شد که کشورهای غربی و اروپایی دیگر مانند گذشته علاقه‌مند به مطالعه نیستند و کمتر از ۶ ساعت در هفته برای مطالعه زمان می‌گذارند.
در همین راستا باید به چند نکته که توجه به آن‌ها احتمالا می‌تواند علاقه به کتاب و سرانه مطالعه را در کشورهایی مانند کشور ما افزایش دهد، اشاره کنیم.
یکی از ابتدیی‌ترین نکته‌هایی که باید حتما به آن توجه شود مطالعه در دوران کودکی است؛ آشنایی کودکان با کتاب می‌تواند تاثیر به سزایی در رشد آن‌ها و هم‌چنین علاقه آن‌ها به مطالعه هر چه بیشتر داشته باشد.
از دیگر دلایل پایین بودن سرانه مطالعه در ایران باید به این نکته اشاره کرد که استفاده و ترویج محصولات فرهنگی در کشور ما نهادینه نشده است و نبود کتابخانه در تمامی مناطق شهری، محلی و البته روستاها، نبود کتاب مناسب، افزایش قیمت سرانه کتاب و استفاده نکردن از زمان و اوقات فراغت از جمله عوامل پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ماست.
رسانه‌های داخلی برای کمک به افزایش سرانه مطالعه در کشور باید در صدر قرار گیرند و با ایفای نقش‌های اطلاع‌رسانی، تحلیلی و تبیینی در حوزه‌های مربوط به کتاب و نشر می‌توانند گامی موثر برای ارتقای کمیت و کیفیت این موارد بردارند.
بنابراین می‌توان برای رفع چالش‌های این حوزه و کمک به افزایش سرانه مطالعه سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی صحیحی اتخاذ شود تا هم سیاست‌های اقتصادی باعث خروج صنعت نشر از رکود شوند و سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی بر توسعه فرهنگ کتابخوانی تاکید کنند.
البته در زمینه فعالیت‌های افزایش ساعات مطالعه می‌توان از کشورهایی که در این زمینه در صدر قرار دارند الگو گرفت، برای مثال می‌توان از راهکار توسعه شبکه‌های اجتماعی کتابخوانی استفاده کرد. با توجه به اینکه در سال‌های گذشته استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی گسترش پیدا کرده است با راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی کتابخوانی می‌توان کاربران را به مطالعه بیشتر کتاب تشویق کرد.
