پافشاری بر تیک طلایی/ نامه گلایه‌آمیز همتی به رئیس‌جمهور
عبدالناصر همتی در نامه به رئیس‌جمهور سه نقد به این مصوبه وارد کرده است. مصوبه‌ای که همتی به آن اشاره می‌کند، برای حل مشکل روند کند ترخیص کالا از گمرکات با پیگیری وزارت صمت به تصویب رسیده است تا تنش‌های ایجاد‌شده در بازار کنترل شود، اما همتی می‌گوید که این مصوبه غیرعملیاتی است. البته بانک مرکزی در زمان تصویب این مصوبه در جلسه ستاد تنظیم بازار حضور نداشته و پیگیری‌ها از وزارت صمت برای کشف دلیل عدم حضور بانک مرکزی در جلسه نیز بدون پاسخ باقی می‌ماند.
با وجود هشدار‌های همتی درباره تبعات حذف کد رهگیری در زمان ترخیص کالاها، اما روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک، بر این باور است که رسوب کالا در گمرک اثری منفی در تأمین نیاز‌های مردم دارد و با مصوبه اخیر، تنها تیک نهایی ترخیص کالا که ازسوی بانک مرکزی زده می‌شد، حذف شده است. بازار کالا‌های اساسی مورد نیاز مردم به‌شدت آشفته است. قیمت کالا‌های اساسی روندی صعودی طی می‌کند، هر کیلوگرم گوشت مرغ در بازار خرده‌فروشی ۴۰ هزار تومان قیمت می‌خورد و گویا گوشت سفید هم تلاش می‌کند فاصله قیمتش با گوشت قرمز را به حداقل برساند. تخم مرغ شانه‌ای ۳۷ هزار تومان است. امسال لبنیات رسما دو بار افزایش قیمت داشته است و دلیل آن ناتوانی وزارت جهاد کشاورزی در تأمین نهاده یارانه‌ای مورد نیاز بخش تولید اعلام شده است. تولیدکنندگان محصولات دام و طیور نهاده‌های مورد نیاز خود را به‌دلیل کاهش واردات و به تبع آن عرضه نهاده به بازار، چندین برابر قیمت می‌خرند و نمی‌توانند با قیمت‌های مصوب غذای مردم را تولید کنند. این در حالی است که واردکنندگان بخش خصوصی هم فریاد می‌زنند، کالاهایشان صرفا به خاطر دریافت یک تیک ازسوی بانک مرکزی، ماه‌ها در انبار‌های گمرک رسوب می‌کند. آیا ترخیص یک کالا از گمرک باید شش ماه طول بکشد تا ذرت‌های وارداتی کپک زده و آفلاتوکسینی شوند و برای معدوم‌سازی آن به دردسر بیفتیم؟
گله همتی از مصوبه دولت
مجموعه شرایط حاکم بر بازار منجر شد که معاون‌اول رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان وارد گود شوند تا شاید سامانی به ترخیص کُند کالاها از گمرک بدهند. قرار شد در ترخیص کالا‌های اساسی رسوب‌کرده در گمرک کمی تعجیل شود، اما کمی پس از اجرای این مصوبه عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در نامه به رئیس‌جمهور نسبت به تبعات این مصوبه هشدار داد.
بر اساس گزارش تسنیم، همتی در نامه به رئیس‌جمهور مصوبه ستاد تنظیم بازار را غیرعملیاتی و خلاف قوانین و مقررات جاری دانسته و این تصمیمات را موجب تشدید و پیچیدگی بیشتر مشکلات تجاری و ارزی اعلام می‌کند. شاید هم حق با همتی باشد در شرایطی که تأمین منابع ارزی کشور به حداقل رسیده است، شاید هیچ راهی جز سیاست‌های انقباضی برای بانک مرکزی باقی نمانده باشد. او در نامه به رئیس‌جمهور از عدم حضور نماینده بانک مرکزی در جلسه یازدهم آبان ستاد تنظیم بازار خبر می‌دهد. همتی تأکید می‌کند: در این مصوبه بانک مرکزی مکلف شده است با قید فوریت نسبت به تأمین ارز کالا‌های اساسی موجود در گمرک اقدام کند درحالی‌که ارز اختصاص‌یافته برای کالا‌های اساسی در بودجه مصوب می‌شود و به‌صورت دستوری قابل تغییر نیست و تأمین آن هم منوط به تحقق درآمدهاست که این مسئله از کنترل و اراده بانک مرکزی خارج است. او یادآور می‌شود: در‌نظر‌گرفتن وجود کالا در گمرک به‌عنوان معیار اولویت تأمین ارز موجب خواهد شد که بعضی از واردکنندگان به‌منظور تسهیل در دریافت ارز بدون توجه به رویه‌های جاری اقدام به ارسال کالا به گمرک کنند و واردکنندگانی که رویه‌های واردات را مطابق معمول طی کرده و درخواست تأمین ارز خود را مطابق روال قانونی ثبت کرده‌اند، متضرر شوند. همچنین منجر به هرج‌ومرج در تخصیص ارز با نرخ ترجیحی به کالاها خواهد شد. رئیس‌کل بانک مرکزی اضافه می‌کند: صدور اعلامیه تأمین ارز به‌صورت اعتباری در چارچوب ظرفیت‌های موجود قابل‌انجام است و تکلیف ذکر‌شده در صورت‌جلسه فوق که بدون توجه به ظرفیت‌های موجود و لزوم استفاده هدفمند و تدریجی آن‌ها بر عهده بانک مرکزی قرار داده شده، قابل‌اجرا نیست. او یادآور می‌شود: مکلف‌کردن بانک مرکزی به صدور کد رهگیری در مدت ۲۴ ساعت به‌دلایل مختلف غیرعملیاتی است و راهگشا نخواهد بود.
همتی کد رهگیری را یکی از ابزار‌های کنترلی بانک مرکزی معرفی می‌کند و بر این باور است که صدور کد رهگیری به‌خودی‌خود باعث ترخیص کالا از گمرک نمی‌شود؛ زیرا درحال‌حاضر موارد زیادی کد رهگیری صادر شده است، اما کالا‌های موضوع کماکان در گمرک موجود است.
هشدار در زمینه معضلات ناشی از دریافت کد رهگیری
در مقابل اظهارات رئیس کل بانک مرکزی که کد رهگیری را عامل کندی ترخیص کالاها نمی‌داند، اما روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک، نظر دیگری دارد. او می‌گوید: گمرک به غیر از جنبه اجرای قانون، جنبه هشداری هم دارد. گمرک در تیرماه با دولت مکاتبه و اعلام کرد یکی از دلایلی که کالای اساسی و نهاده‌های تولید نمی‌تواند ترخیص شود، بحث کد رهگیری بانک مرکزی است که تأمین و تخصیص ارز را نیاز دارد و اگر راجع به آن فکری نشود هم باعث توقف کالا در بنادر و گمرکات می‌شود و هم کالا‌های اساسی و نهاده‌های تولید در سال جهش تولید، ممکن است به دست مردم نرسد.
لطیفی با اشاره به اینکه هر‌ماه به‌طور متوسط دو میلیون تن کالا از گمرک ترخیص شده است، بیان می‌کند: بعد از این هشدارها، چندین تصمیم در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت پیگیری شد و منجر به این شد که دستگاه‌ها کنار هم قرار بگیرند و راهکاری برای ترخیص کالا پیدا کنند. او اضافه می‌کند: بعد از این مصوبات، مسئله دیگری پیش آمد. صاحبان کالا‌هایی که ارز ترجیحی می‌گرفتند، به‌دلیل نگرانی‌هایی که از تأمین ارز داشتند -که بعضا گفته می‌شود بی‌اعتمادی به تأمین ارز است- اقدام به ترخیص کالای خود نکردند و از سه‌و‌نیم میلیون تن کالای اساسی متوقف در بنادر و گمرکات که دو‌میلیون و ۷۱۰ هزار تن آن با این مصوبه قابل ترخیص بود، در گمرک ماند و فقط ۲۳ هزار تن ترخیص شد. لطیفی می‌گوید: بعد از تأکیدی که معاون‌اول داشت و بعد هم در آبان‌ماه با مصوبه دیگری که ستاد اقتصادی دولت داشت، هم‌زمان با فرمایشات مقام معظم رهبری در روز میلاد حضرت رسول مبنی‌بر هماهنگی دستگاه‌ها برای تأمین نیاز‌های اساسی مردم، جلسه ستاد تنظیم بازار تشکیل شد. او اضافه می‌کند: وزارت صمت باید بگوید که نماینده بانک مرکزی به جلسه دعوت شده است یا نه، زیرا میزبان این وزارتخانه بوده است. اما ستاد تنظیم بازار تشکیل جلسه می‌دهد و این جلسه مصوباتی دارد که سخنان رئیس کل بانک مرکزی مربوط به این جلسه است. سخنگوی گمرک بیان می‌کند: بخشی از مصوبات این جلسه راجع به نهاده‌های تولید، لوازم یدکی، مواد اولیه تولید و ماشین‌آلات تولید بود. ترخیص این کالاها متوقف بود، زیرا بخش ارزی تأمین نشده بود و کارخانه‌ها به این مواد نیاز داشتند. به گفته او در جلسه ستاد تنظیم بازار تصمیم گرفته می‌شود این کالاها با ارز متقاضی به‌صورت تهاتری تأمین ارز شود تا مواد مورد نیاز در جریان تولید قرار بگیرند. لطیفی می‌گوید: احتمالا بحث رئیس‌کل بانک مرکزی درباره این موضوع است. این مصوبه می‌تواند کمک زیادی به چرخیدن چرخ تولید و رسیدن مواد اولیه به کارخانه‌ها کند. او ادامه می‌دهد: رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید که، چون بر‌اساس این مصوبه کد رهگیری برای کالا‌های ترخیص‌شده از گمرک نمی‌خواهید، ما نمی‌توانیم شرایط را رصد کنیم. در‌صورتی‌که از ثبت سفارش تا ترخیص کالا و تشریفات ترخیص اطلاعاتش به بانک مرکزی منتقل می‌شود و با این مصوبه، صرفا امضای نهایی بانک مرکزی حذف شده است. سخنگوی گمرک تأکید می‌کند: این تصمیمات، تصمیمات کلی نظام است. ضمن آنکه این مصوبه صرفا برای کالای اساسی و کالای ضروری مرتبط با تولید است و برای هیچ کالای دیگری نیست که بگوییم کشور دچار هیجانات ارزی و... می‌شود. او یادآور می‌شود: اگر تولید کاهش یابد، بهای تمام‌شده کالا افزایش می‌یابد یا نظام عرضه و تقاضا در کشور و در بازار دچار هیجانات می‌شود. با کاهش عرضه شاهد تورم هستیم که این تورم در موضوعات مرتبط با مرغ، تخم‌مرغ، گوشت و مسائل دیگر خود را نشان داد، زیرا عرضه به اندازه نیاز نبود و بخشی از کاهش عرضه به‌دلیل سرعت و آهنگ کُند ترخیص کالا است. او بیان می‌کند: کالا‌هایی داریم، اما به تولید نرسیده است و بحث‌های دیگری که مرتبط با معیشت مردم است، دچار اخلال شده است. البته مسئول این مسائل بانک مرکزی است و ما اجازه اظهار‌نظر نداریم، ولی بحث تورم و بحث‌های دیگر خیلی جدی است. لطیفی با تأکید بر اینکه درباره دلیل عدم حضور بانک مرکزی در جلسه ستاد تنظیم بازار اطلاعی ندارد، عنوان می‌کند: مصوبات ستاد تنظیم بازار اگر مغایر با قوانین بالادستی نباشد، لازم‌الاجراست. امیدوارم آقای همتی با رایزنی‌هایی که دارند، راهکار‌های بیشتری برای کنترل پیدا کنند، اما این کالاها را، چون ضروری و اساسی است، باید کمک کنیم به دست مردم برسد. همه کارگزاران نظام موظف‌اند راه‌های قانونی را برای تحقق این مسئله دنبال کنند.
