قاتل نامرئی چگونه جان آدم‌ها را می‌گیرد؟
در این حالت اعضای بدن گِزگِز کرده و اگر بدن شخص حساس باشد، دچار خونریزی بینی می‌شود. اگر شخص سعی کند سرپا بایستد، دچار سرگیجه به همراه حالت تهوع شده و چشم‌ها در این حالت اغلب سیاهی می‌رود. در ادامه ممکن است شخص دچار بیهوشی شود.
افرادی که در یک فضای سربسته در معرض استنشاق این گاز قرار می‌گیرند، ابتدا احساس کرختی و خواب‌آلودگی می‌کنند و در صورتی که هر چه سریع‌تر مکان را ترک نکنند و یا هوای تازه تنفس نکنند دچار بیهوشی و در نهایت خفگی می‌شوند.
کودکان، سالمندان، افراد با سابقه بیماری‌های قلبی - ریوی و افراد مبتلا به بیماری‌های خونی بیشتر از سایرین دچار عوارض ناشی از مسمومیت با گاز CO می‌شوند.
کوچک‌ترین غفلت، مساوی با یک فاجعه
جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران ضمن اشاره به گازگرفتگی دو خانم در منزل مسکونی واقع در محله گلابدره توضیح می‌دهد: «این ساختمان سه طبقه بوده که یکی از همسایگان طبقه بالایی متوجه حادثه گازگرفتگی در این ساختمان شده است. متاسفانه دو نفر از ساکنین طبقه همکف این ساختمان به دلیل استفاده طولانی‌مدت از آبگرمکن، استفاده همزمان از شومینه همچنین نامناسب بودن دودکش‌ها دچار حادثه گازگرفتگی شده و جان خود را از دست داده‌اند. این دو شهروند به دلیل استفاده همزمان دو وسیله گرمایشی و بسته‌بودن پنجره‌ها جان خود را از دست دادند.»
وی تاکید می‌کند: «هموطنان دقت داشته باشند که دودکش وسایل گرمایشی باید ورق سفید گالوانیزه باشد و هر وسیله گرمایشی نیاز به یک دودکش مجزا دارد.»
صیدنور علیمرادی رئیس‌مرکز فوریت‌های پزشکی ایلام ضمن هشدار نسبت به افزایش مرگ و میر به وسیله قاتل خاموش در ایام سرد سال براثر برخی سهل‌انگاری‌های شهروندان و تخطی از موارد استاندارد وسایل گرمایشی می‌گوید: «به رغم هشدارهای فراوان و تاکید بر نصب استاندارد بخاری و دودکش در فصل سرما، متاسفانه در طول ۲۴ ساعت گذشته سه نفر از همشهریان ایلامی در فواصل زمانی مختلف دچار مسمومیت با گاز CO شدند که توسط عوامل اورژانس ۱۱۵ تحت مراقبت و درمان قرار گرفته شده و برای بهبود و ادامه درمان به بیمارستان‌های ایلام انتقال داده شدند که خوشبختانه حال عمومی افراد مذکور مساعد است.»
علیمرادی با اشاره به اینکه امسال و از ابتدای فصل سرما تاکنون تعداد ۱۰ نفر مسمومیت با گاز مونوکسید کربن توسط اورژانس ۱۱۵ در استان به مراکز درمانی انتقال داده شده است، تاکید می‌کند: «سردرد، سر گیجه، سبکی و منگی، پرخاشگری، تهوع و استفراغ، کاهش سطح هوشیاری، تنفس سخت و تند از علایم مسمومیت با مونوکسید کربن است.»
در مورد دیگری از گازگرفتگی که در هادیشهر آذربایجان شرقی رخ داده، نقص فنی آبگرمکن دیواری منزل یک مرد ۴۵ ساله، باعث خاموش شدن آبگرمکن و انتشار مونوکسیدکربن به داخل حمام و در نتیجه مرگ این مرد شده است.
توان کم مالی و بی‌توجهی به استانداردسازی وسایل گرمایشی
همه موارد بالا یک تلنگر به ذهن شهروندان است که در این ایام سرد سال که همزمان از چند وسیله گاز سوز در خانه استفاده می‌شود، خود را ملزم به رعایت استانداردهای مربوط به وسایل گرمایشی بدانند و با جان خود و عزیزانشان بازی نکنند. بهانه‌هایی چون نداشتن استطاعت مالی در تجهیز وسایل گرمایشی منزل و یا استفاده از افراد غیرمتخصص در راه‌اندازی و تعمیر وسایل گرمایشی در صدر دلایل گاز گرفتگی‌ها قرار دارند.
مرضیه ساغری که به همراه همسرش برای خرید یک بخاری گازی مدل شومینه‌ای به بازار امین‌حضور سری زده‌اند، می‌گوید: «واقعا قیمت‌ها نسبت به سال گذشته سر به فلک گذاشته‌اند. شاید از خرید بخاری نو منصرف شویم و سری به سایت‌های فروش اجناس دست دوم بزنیم.»
ماکان مرادی شهروند دیگری است که با لبخند که بیشتر به یک تلخند می‌ماند، می‌گوید: «من خودم تعمیرات بلدم و بخاری را تعمیر کرده‌ام! هزینه ویزیت یک تعمیرکار دست کم ۱۰۰ هزار تومان است.»
فرهاد منصورزاده نیز با گلایه از قیمت بالای وسایل گرمایشی در بازار امسال می‌گوید: «قرار بود پارسال بخاری مغازه را عوض کنم، چون نواقصی دارد و یک کارگر هم شب‌ها در مغازه می‌خوابد. خرید بخاری را از پارسال به امسال انداختیم. امسال هم با این هزینه‌های بالا باید یک و خرده‌ای هزینه کنم.»
علیرغم شرایط بد مالی بویژه در ایام کرونایی، شهروندان باید توجه داشته باشند که با توجه به بسته‌بودن در و پنجره‌ها در ایام سرد سال و اغلب کیپ‌بودن درزها، توجه به رعایت استانداردهای وسایل گرمایشی از نان شب برای خانواده ضروری‌تر است و باید حتما برای رعایت استانداردها هزینه کنند. استفاده از افراد غیرمتخصص در راه‌اندازی یا تعمیر وسایل گرمایشی یکی دیگر از اشتباهات رایج این ایام و دامن‌زدن به بروز فجایع مرگ خاموش است.
افزایش ۱۸ درصدی مرگ ناشی از گازگرفتگی
با سردتر شدن هوا و نزدیک‌شدن به فصل زمستان، سازمان پزشکی قانونی کشور در خصوص افزایش آمار تلفات مسمومیت با گاز در این ایام هشدار داد و بر لزوم استفاده درست از سیستم‌های گرمایشی تأکید کرد.
اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پزشکی قانونی کشور هشدار می‌دهد، از آنجا که بیشتر مرگ‌های ناشی از مسمومیت با گاز منوکسید کربن در نیمه دوم سال و بویژه در فصل زمستان اتفاق می‌افتد، پزشکی قانونی از هموطنان درخواست دارد با رعایت نکات ایمنی و دقت در نصب و به کارگیری سیستم‌های گرمایشی، از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کنند.
بر اساس آمارهای موجود در هفت ماهه سال جاری ۲۹۱ نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور جان خود را از دست داده‌اند. این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار تلفات ۲۴۵ نفر بود، ۱۸.۸ درصد افزایش یافته است. از کل تلفات مسمومیت با گاز در هفت ماهه امسال، ۲۱۹ نفر مرد و ۷۲ نفر زن بوده‌اند.
همچنین در این مدت استان‌های تهران با ۵۰ فوتی، آذربایجان شرقی با ۲۲ فوتی و فارس با ۱۹ فوتی بیشترین آمار تلفات مسمومیت با گاز را داشته‌اند. استان‌های البرز، خراسان رضوی و مرکزی نیز هر کدام با ۱۸ فوتی در رتبه بعدی آمار مسمومیت با گاز قرار می‌گیرند.
این در حالی است که بر اساس آمارهای موجود، تلفات گازگرفتگی در سایر استان‌ها کمتر از ۱۵ نفر و در تعدادی از استان‌ها نیز صفر گزارش شده است.
با توجه به افزایش آمار مسمومیت با گاز منوکسید کربن در نیمه دوم سال، در مهر ماه نیز شاهد افزایش این آمار در کشور بوده‌ایم. در این ماه ۳۷ نفر بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست داده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۴ نفر بیشتر شده است.
چگونه از تولید گاز منوکسید کربن پیشگیری کنیم؟
مهم‌ترین نکته در جلوگیری از تولید گاز منواکسید کربن، رساندن هوای کافی (اکسیژن کافی) به ماده سوختنی است. اگر به ماده سوختی هوای کافی برسد، گاز منواکسید کربن تولید نخواهد کرد. بنابراین تهویه هوا مهم‌ترین نکته در پیشگیری از تولید گاز منواکسید کربن است.
رضا بیگی یک تعمیر کار و متخصص وسایل گرمایشی، برایمان درباره بایدها و نبایدهای ایمنی در استفاده از وسایل گرمایشی توضیح می‌دهد: «برای فرستادن هوای داغ به بیرون از فضای مسکونی باید جهت عمودی در مسیر حرکت هوای داغ ایجاد کنیم. اگر در مسیر هوای داغ قسمتی از مسیر افقی بود، ضروری است سه برابر طول آن مسیر افقی، مسیری عمودی وجود داشته باشد. به عبارتی اگر در مجموع در مسیر لوله دودکش یک متر مسیر افقی وجود داشت، باید سه متر مسیر عمودی وجود نیز داشته باشد. اگر مسیر عمودی کافی در دودکش وجود نداشته باشد، تمایل مثبتی به خروج هوا از آن فضا وجود نخواهد داشت. نکته مهم دیگر اینکه اگر در مسیر حرکت هوای داغ حتی یک مسیر کوتاه در جهت پایین وجود داشته باشد، هوای گرم به بیرون نخواهد رفت. اگر در انتهای مسیر خروج هوای داغ، فشار مثبت ناشی از وزش باد ایجاد گردد هوای داغ به بیرون نخواهد رفت و به همین دلیل است که باید در انتهای دودکش کلاهک‌های مخصوص وجود داشته باشد تا جریان باد از خروج هوای داغ پیشگیری نکند.»
وی در ادامه می‌گوید: «همان قدر که وجود دودکش برای وسیله حرارتی لازم است وجود دریچه‌ای برای ورود هوا به فضای مسکونی که وسیله حرارتی در آن قرار دارد، لازم است. اگر هوا نتواند داخل شود، واضح است که به بیرون هم نخواهد رفت و این یعنی اختلال در تهویه و اختلال در تهویه یعنی شرایط برای تولید منواکسید کربن فراهم شده است.»
از این متخصص وسایل گرمایشی سؤال می‌کنم «چگونه از خروج هوای داغ از دودکش یک وسیله حرارتی مطمئن شویم؟» وی پاسخ می‌دهد: «داغ‌بودن لوله دودکش در فاصله قابل توجهی دورتر از خود وسیله حرارتی، نشان‌دهنده جریان هوای داغ در آن خواهد بود.»
نحوه احیای شخص مسموم با گاز منواکسید کربن
استفاده از آبگرمکن یا بخاری‌های مستعمل یا دارای نقص فنی یا فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل، بیشترین موارد ابتلا به مسمومیت را رقم می‌زند. از آنجا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون ما ۲۵۰ برابر بیش از اکسیژن است، لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن‌رسانی به بافت‌های مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می‌کند که به علت بی‌رنگ و بی‌بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود.
رسول خرسندی یک آموزش‌دیده امداد و نجات برایمان درباره نحوه کمک‌رسانی ابتدایی به اشخاص دچار مسمومیت با گاز منو اکسید کربن توضیح می‌دهد: «ابتدایی‌ترین و بهترین اقدام در برخورد با شخص دچار گازگرفتگی، خارج‌کردن او از محیطی است که در آن مسمومیت رخ داده است و سپس انتقال سریع و بلافاصله وی به مراکز درمانی برای تجویز اکسیژن و سایر اقدامات لازم اما بسیار مهم است که به هنگام ورود به فضایی که در آن منواکسید کربن وجود دارد و شخصی مسموم و بیهوش شده است این توجه و دقت را داشته باشیم که خودمان دچار گازگرفتگی و مسمومیت نشویم. بهتر است تا حد امکان نفس خودمان را حبس کنیم، درها و پنجره‌ها را باز کنیم، دوباره به بیرون از آن فضا برگردیم، نفس تازه کنیم و مجدد برای کمک وارد شویم و اگر لازم بود چندین بار برای نفس تازه کردن، از آن محیط خارج شویم و مراجعت کنیم.»
این امدادگر درباره علایم مسمومیت حاد با گاز منواکسید کربن می‌گوید: «علایم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالا درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما می‌باشد. در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد. از سایر علایم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک‌ها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغز شود. مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.»
