پرویز اسماعیلی: بایدن اگر بخواهد با سه فرمان اجرایی تحریم‌ها لغو می‌شود

متن گفت‌وگوی پرویز اسماعیلی سفیر کشورمان با هفته نامه ناسیونال کرواسی به شرح زیر است :

سوال: در ایران اخیراً دکتر محسن فخری زاده دانشمند هسته ای و معاون تحقیقات و نوآوری وزارت دفاع ترور شد. مقامات ایرانی گفته اند که او توسط یک مسلسل کنترل از راه دور کشته شده است. چرا معتقدید که اسرائیل پشت این ترور است؟

پاسخ: شهید فخری زاده یک دانشمند و همچنین یک مقام رسمی دولت ما بود. اما قبل از اینکه ما کسی را به ترور ایشان متهم کنیم، یک نفر خود را به عنوان متهم اصلی معرفی کرده است. نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در سال ۲۰۱۸ چهره دکتر فخری زاده را در یک شوی تلویزیونی به دنیا نشان داد و گفت "این نام را به خاطر بسپارید." روزنامه نیویورک تایمز هم به نقل از سه منبع اسرائیلی خبر داد که این ترور توسط تل آویو ساماندهی شده است.

علاوه بر این مقامات اسرائیلی تاکید کرده اند که حدود ۱۸ سال دکتر فخری زاده را زیر نظر داشته اند. قبلا هم چند بار برای ترور ایشان تلاش شده بود که نا موفق بود. شش نفر از دانشمندان هسته ای دیگر ما طی سالهای گذشته ترور شده اند. طبق گزارش‌های متعدد رسانه ها و تحلیلگران بین المللی و نیز اطلاعات و مستندات به دست آمده، دولت اسرائیل در این زمینه متهم اصلی است و این یک تروریسم دولتی است. بیشترین نفع از ترور دانشمندان ما را اسرائیل می برد. آنها این موضوع را نه تنها کتمان نکرده اند، بلکه بارها تایید کرده اند.

سوال: به هر حال مواضع تند دو طرف (اسرائیل و ایران) کمکی به صلح در منطقه نمی کند. اسرائیل از حمله احتمالی ایران نگران است و ایران هم موجودیت اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد. آیا راهی برای عادی سازی دائمی رابطه دو طرف وجود دارد؟

پاسخ: جمهوری اسلامی ایران رژیمی که ناقض قوانین بین المللی و حقوق مردم مظلوم فلسطین است و دولتی که رسما اشغالگری و ترور می کند را، به رسمیت نمی شناسد. سازمان ملل تا کنون صدها قطعنامه در مورد حقوق مردم فلسطین و توقف توسعه طلبی اسرائیل صادر کرده که تل آویو توجهی به آنها نکرده، بلکه همواره آنان را نقض کرده است. در آخرین مورد و چهارشنبه دوم دسامبر ۲۰۲۰، هفتاد و پنجمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد، چهار قطعنامه درباره فلسطین و یک قطعنامه در نفی سلطه اسرائیل بر بلندی‌های جولان در سوریه تصویب کرد. اسرائیل بی گمان این ها را هم نقض خواهد کرد، همانگونه که به سیاست های اتحادیه اروپا در خصوص فرمول تاسیس دو دولت و نیز توقف شهرک سازی و توسعه طلبی هم بی اعتنایی کرده است.
از سوی دیگر؛ ایران یکی از فعالترین همکاران سازمان ملل بوده که حتی از حقوق خود طبق این قطعنامه ها برخوردار نشده، اما به آنها عمل کرده است. مثل قطعنامه ۵۹۸ در مورد تجاوز رژیم صدام به ایران در سال ۱۹۸۰ و بخصوص قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد برجام که ایالات متحده بزرگترین ناقض آن بود.

پس اسرائیل سرچشمه تنش در خاورمیانه است و نه ایران. این رژیم نخبگان کشورهای خاورمیانه از فلسطین و مصر و لبنان تا ایران را ترور می کند؛ در حالیکه ایران ملت های منطقه مثل عراق و سوریه را از تروریسم داعش نجات داده است.

ایران از حمله رژیم صهیونیستی هیچ هراسی ندارد، اما کوچکترین تهدید را هم نادیده نخواهد گرفت. در مقابل، آنها به خوبی می دانند نیروهای نظامی ما به اندازه ای قدرتمند هستند که هر مهاجمی را به سرعت پشیمان کنند.

سوال: این ترور باعث افزایش تنش بیشتر بین ایران و ایالات متحده و متحدان منطقه ای آمریکا در هفته های پایانی دولت ترامپ شد. آیا این احتمال وجود دارد که تنش ها با تصدی رسمی پست ریاست جمهوری آمریکا توسط آقای بایدن کاهش یابد؟

پاسخ: ایران خواهان تنش با هیچ کشوری نیست. برجام که با قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل و حمایت قاطع اتحادیه اروپا تایید شد، مهمترین نشانه حسن نیت ما بود. پیمان امنیت جمعی یا «طرح صلح هرمز» که ما به همسایگان خود پیشنهاد داده ایم نیز، نشان حسن نیت ما برای همکاری منطقه ای است. ما همچنان به هر دوی اینها متعهدیم.

در مقابل؛ ایران و آمریکا و همچنین ایران و همسایگانش هدف اصلی سیاست خارجی رژیم اسرائیل است. ما در واکنش عجله نمی کنیم و هرگز در دام آنها نخواهیم افتاد. اما دولت آمریکا و برخی کشورهای همسایه ما بارها در این «دام اسرائیلی» گرفتار شدند. ترامپ با تحریک نتانیاهو از برجام خارج شد و این به معنی ترجیح دادن خواسته اسرائیل به منافع ملی آمریکا، به قطعنامه سازمان ملل و به خواسته اتحادیه اروپا و جامعه جهانی است.

اگر آقای بایدن به شعارهای انتخاباتی‌اش عمل کند و به برجام برگردد، نشانه توجه او به قواعد و مقررات بین المللی و منافع ملی آمریکا است و اگر ایالات متحده بر اساس مسوولیت های بین المللی اش رفتار کند، قطعا تنش در همه جای دنیا از جمله بین تهران و واشنگتن کاهش خواهد یافت.

سوال: حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، از انتخاب آقای بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا استقبال کرد و گفت انتخاب او ممکن است به فضایی برای همکاری بیشتر منجر شود و ما به آهستگی از موقعیت تهدید به سوی فرصت سازی حرکت کنیم. آیا این می تواند از سرگیری مذاکرات دیپلماتیک با غرب را تسریع کند؟

پاسخ: ما همواره از گفت‌وگو استقبال کرده ایم. برجام نتیجه اراده ایران، اروپا و سایر طرفها به حل اختلاف نظرها از طریق مذاکره بود. برجام در حال تقویت صلح بین المللی و توسعه همکاری بود که دولت ترامپ نه تنها یکجانبه از آن خارج شد، بلکه سایر اعضا از جمله اروپا را بخاطر عمل به تعهداتشان در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل تهدید و تحریم کرد.

ایران و اتحادیه اروپا برای حفظ برجام مشترکا تلاش و به مذاکرات ادامه دادند. گفتگوهای عالی رتبه سیاسی ایران و اروپا هرگز متوقت نشد و ما هفته گذشته پنجمین دور این گفتگوها را برگزار کردیم. ما بدون آمریکا هم برای بهبود روابط غرب با ایران تلاش کردیم. اگر آقای بایدن بخواهد از مسیر اشتباه ترامپ بازگردد، ما از آن استقبال می کنیم. اتحادیه اروپا هم منتظر این اتفاق است.

البته دولتی که از یک پیمان بین المللی خارج شده، نمی تواند برای بازگشت به آن، شرط بگذارد.

سوال: فرانسه، آلمان و انگلیس در این هفته از تصمیم ایران مبنی بر نصب سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته برای غنی سازی اورانیوم، و همچنین قانون جدید توسعه فعالیتهای هسته ای ابراز نگرانی کردند. آیا این اطلاعات درست است؟ نظر شما چیست؟

پاسخ: خلاصه برجام این بود که ایران یک سری محدودیت ها در فعالیت های هسته ای مشروع خود را برای زمان محدود بپذیرد و در مقابل آمریکا و اروپا نیز شرایط را برای فعالیت بین المللی اقتصاد ایران عادی کنند. ایران متعهدترین عضو برجام بوده است، پس عادلانه و عاقلانه نیست که از منافع آن بی بهره باشد.

ما تعهدات خود را بلافاصله انجام دادیم ولی هم آمریکا و هم اروپا از ابتدا تعهدات خود را یا انجام ندادند یا با تاخیر انجام دادند. بعد از خروج آمریکا از برجام، در حالیکه اتحادیه اروپا چند هفته برای جبران خروج آمریکا از ما وقت خواست، یک سال به آنها فرصت دادیم. اتحادیه اروپا در موضع گیری سیاسی اقدامات خوبی انجام داد که ما قدردانی می کنیم، اما در خصوص همکاری های تجاری و اقتصادی با ایران به جای تعهدات خود در برجام، عملا از تصمیمات ترامپ و خزانه داری دولت آمریکا پیروی کرد.

ما تا این لحظه هیچ اقدامی خارج از برجام انجام نداده ایم. کاهش تعهدات ما در زمینه غنی سازی یا نصب سانتریفیوژها بر اساس بند ۳۶ برجام و با هدف اجرای تعهدات از سوی طرف مقابل بوده است. آژانس هم کماکان بر فعالیت های ما نظارت دارد. اگر فرانسه، انگلیس و آلمان نگرانند، رفع نگرانی در اختیار خود آنهاست. به تعهداتشان در برجام عمل کنند تا ایران هم به تعهداتش باز گردد. «تعهد در برابر تعهد»، این سیاست ماست.

سوال: قانون جدید مجلس ایران، به معنی تعلیق فعالیت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از تاسیسات ایران و افزایش روزانه میزان مشخص شده غنی سازی است. اینها مغایر با مفاد برجام است. آیا لازم الاجرا شده است؟

پاسخ: همه جای دنیا قانون برای اجرا تصویب می شود. همانطور که در نام این قانون هم آمده، هدفش «رفع تحریم ها» است. این قانون نیز به نوعی در راستای اجرای بند ۳۶ برجام است. یعنی کاهش تعهدات ایران، نتیجه کاهش تعهدات طرفین است. این معادله قابل تغییر است. هنوز این فرصت برای اتحادیه اروپا و آمریکا باقی است که با عمل به تعهداتشان، زمینه اجرای کامل تعهدات ایران را هم فراهم آورند.

سوال: فرانسه و آلمان با خروج آمریکا از برجام مخالفت کردند. امروز رابطه ایران با اتحادیه اروپا چگونه است؟

پاسخ: ما بارها از موضع رسمی اتحادیه اروپا در مخالفت با خروج آمریکا از برجام و تاکید بر اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ استقبال کردیم. اما انتطار داشتیم که اتحادیه در مقابل تحریم های یکجانبه آمریکا که بر تجارت بین المللی ایران و نیز روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا شدیدا تاثیر منفی گذاشت، اقدام عملی و موثری انجام دهد. متاسفانه اتحادیه اروپا علیرغم قول های مساعد، نتوانست یا نخواست اقدام مهمی به جز ایجاد کانال اینستکس انجام دهد. این ساز وکار هم تا کنون نتوانسته از شرکت ها و بازرگانان اروپائی در مقابل تهدید آنان از سوی آمریکا بدلیل تجارت با ایران محافظت کند.

زبان اتحادیه اروپا در اختیار خودش، و دستانش خواسته یا ناخواسته در اختیار ترامپ بوده است. به همین دلیل ما اکنون روابط تجاری ناچیزی با اتحادیه داریم. فقط یک اتحادیه اروپای مستقل، می تواند چندجانبه گرایی و صلح جهانی را تقویت کند.

سوال: کرواسی هم عضوی از اتحادیه اروپا است. روابط دو جانبه را چگونه ارزیابی می کنید؟

پاسخ: روابط ایران و کرواسی فراتر از اتحادیه اروپاست. اشتراکات فرهنگی فراوان موجب علاقه دو ملت به یکدیگر است. ما از این تئوری که ریشه کرواتها از ایران است، بسیار خوشحالیم. رابطه دو کشور در حوزه های فرهنگی، هنری و اجتماعی بسیار خوب است. تقریبا هر روز شاهد اخباری در این زمینه هستیم. کتاب آقای هُرویه روپچیچ در مورد ایران رکوردار فروش در کرواسی شد و من پیگیر انتشار آن به زبان فارسی هستم. بزودی کتاب آقای ایوان جوگیچ هم چاپ خواهد شد.

در زمینه سیاسی نیز دو کشور رابطه بسیار خوب و همراه با اعتمادی دارند. ایران اولین کشور اسلامی و آسیایی بود که استقلال کرواسی را به رسمیت شناخت. توافقنامه های مهمی بین دو کشور وجود دارد و اخیرا نیز دو موافقتنامه مهم حمایت از سرمایه گذاری مشترک و همکاری های گمرکی به تصویب دو طرف رسیده است. همه زمینه های لازم برای توسعه روابط دو جانبه مهیا شده است.

در زمینه ورزشی نیز همکاری گسترده ای داریم. مربی تیم ملی فوتبال ما آقای دراگان اسکوچیچ است. تعداد زیادی از مربیان و ورزشکاران دو کشور نیز در لیگ های ورزشی یکدیگر فعالیت دارند.

لازم است تاکید کنم علیرغم تحمیل تحریم ها و سخت تر شدن شرایط همکاری طی یکسال گذشته، روابط ایران و کرواسی در همه زمینه ها توسعه یافت.

سوال: سفارت شما تا به حال فعالانه در جشنواره های هنری مارکوپولو – جاده ابریشم شرکت کرده است. نظر شما در مورد چنین اقداماتی چیست و آیا فرهنگ قادر است کارهایی بیشتر از سیاست و دیپلماسی انجام دهد؟

پاسخ: ایران کشوری فرهنگ پایه و خاستگاه تمدنی حداقل ۷ هزار ساله است که آثار آن را تقریبا در تمام نقاط جهان می بینیم. ایران همچنین یکی از کشورهای مهم در مسیر جاده ابریشم است. خوشحالم که سفیر در کشوری ماموریت دارم که گفته می شود زادگاه مارکوپولو است. جهانگردی که باعث شناخت ملت های بسیاری با یکدیگر و ارتباطات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی آنان شد.

من قویا معتقدم که فرهنگ مهمترین مولفه در روابط بین کشورها است. به دلیل اینکه ملت ها را به هم پیوند می زند. فرهنگ به دیپلماسی و تجارت عمق و جهت می دهد. روابط سیاسی و اقتصادی ممکن است به دلایلی کاهش یابد، اما روابط فرهنگی توقف یا تحریم پذیر نیست.

بیشترین تجربه من در حوزه ارتباطات اجتماعی است و به همین دلیل تمرکز زیادی به توسعه روابط فرهنگی و اجتماعی میان دو کشور دارم. این فرصت خیلی خوبی است که دکتر دراگو اشتامبوک سفیر کرواسی در تهران هم یک شخصیت بزرگ فرهنگی است.
من از توجه هنرمندان و اهالی سینمای کرواسی به ایران و تلاش شما برای زنده نگاه داشتن جاده ابریشم تشکر و سفارت از هر اقدامی در این زمینه حمایت می کند.

سوال: می دانیم که ایران با شرکت های آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی تجارت می کند. وضعیت با کرواسی چگونه است؟

پاسخ: این سه کشور از شرکای اصلی اقتصادی ایران بوده اند. اما شرکتهای بزرگ آنها الان حداقل همکاری را با ما دارند. متاسفانه دولت های اروپایی از شرکت های خود حمایت نکردند. ایران در قلب یک بازار پر سود ۵۰۰ میلیون نفری است. با ظرفیت ها و فرصت های بسیار بزرگ برای سرمایه گذاری. از نفت و گاز و پتروشیمی تا انواع فلزات و مواد اولیه. با کیفیت های بسیار بالا و قیمتهای رقابتی.

ما رابطه تجاری بسیار خوبی داشته ایم و مقامات و بازرگانان کرواسی بسیار مشتاق به توسعه همکاری هستند. در حالی که روابط تجاری ما بعد از برجام رشد خوبی کرد، متاسفانه با خروج آمریکا از برجام با افت جدی مواجه شد. پسندیده نیست که روابط بین دو کشور، تحت تاثیر مداخله یک دولت دیگر باشد.

من از ابتدای ماموریت خود تلاش کرده ام به ایجاد و توسعه روابط تجاری بین دو کشور از همه راههای ممکن کمک کنم. دربهای اقتصاد ایران همیشه برای کرواسی باز است.

سوال: رئیس جمهور منتخب آمریکا جو بایدن اعلام کرد که ایالات متحده به برجام باز می گردد. انتظار دارید چه زمانی این اتفاق بیفتد؟

پاسخ: از نظر ما این کار می تواند از ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ آغاز شود. لغو تحریم ها، زمان بر نیست و بایدن اگر بخواهد می تواند با سه فرمان اجرایی، همه تحریم ها را لغو کند. در اینصورت ایران هم به تعهدات خود در برجام عمل خواهد کرد. ما امیدواریم آمریکا به همه تعهدات بین المللی خود بازگردد.

سوال: به نظر شما آیا تحریم های آمریکا قابل لغو است؟

پاسخ: بله. همانطور که در برجام پیش بینی شده است. چون تحریمهای آمریکا یکجانبه و مغایر قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل است.

سوال: طی چند ماه گذشته چقدر موفق به شناخت کرواسی شدید؟ همکاری تان با نمایندگان دولت کرواسی چگونه است؟ راضی هستید؟

پاسخ: متاسفانه ماموریت من با همه گیری کرونا آغاز شد. به همین دلیل فرصت برگزاری جلسات، گفتگو با گروه های مختلف دانشگاهی و اجتماعی و همچنین سفر بسیار محدود شد. علیرغم این من قبل از ماموریت مطالعات زیادی درباره کرواسی داشتم و با سفرای قبلی ایران نیز جلسه گذاشتم. هم مسوولان دولتی در کرواسی و هم نخبگان و چهره های فرهنگی رابطه بسیار خوبی با سفارت ایران دارند و من لازم می دانم از استقبال خوب و حسن نیت آنها برای توسعه روابط تشکر کنم.

سوال: ایران در ژوئن ۲۰۲۱ انتخابات ریاست جمهوری خواهد داشت. فکر می کنید صحنه سیاسی ایران چه تغییری کند؟

پاسخ: انتخابات ریاست جمهوری در ایران، حتی برای سیاستمداران ایرانی، همواره نتایج غیر منتظره ای داشته است. هیچ فردی نمی‌تواند خود را از قبل، برنده انتخابات بداند. این به معنی قدرت و توانایی مردم برای تاثیر گذاری در نتیجه انتخابات است. لذا من هم نمی توانم پیش بینی کنم. باید منتظر ماند.

سوال: وضعیت بیماری کووید-۱۹ در ایران چیست؟ بویژه موج دوم آن. همچنین آیا تحریم های آمریکا بر تهیه دارو و واکسن برای مردم ایران تاثیر گذار بوده است؟

پاسخ: خبرنگار سی ان ان هفته گذشته از بیمارستانهای تهران بازدید کرد و گزارش داد که هیچ کشوری در دنیا نیست که مثل ایران مجبور باشد هم با ویروس کووید-۱۹ بجنگد و هم با تحریم های آمریکا که مسیر دسترسی ایرانیان به دارو را بسته است.

آمریکایی ها دروغ می گویند که دارو جزو تحریم ها نیست. زیرا با مسدود کردن روابط بانکی ایران و تهدید بانکهای بین المللی عملا امکان خریداری به هنگام دارو و واکسن را از ما گرفته اند.

تحریم یک ملت به دلایل سیاسی یک جنایت حقوق بشری است و تاریخ در این باره قضاوت خواهد کرد.