دولت خودخوانده یمن؛ مهره‌هایی که عربستان چید
از چند هفته قبل حرف و حدیث‌هایی در خصوص اعمال فشار عربستان سعودی بر دولت فراری یمن برای اعلام تشکیل یک کابینه خودخوانده جدید در این کشور منتشر شده بود. «خالد بن سلمان آل سعود» معاون وزیر دفاع عربستان و برادر محمد بن سلمان ولی عهد این کشور، در جریان دیدار با عبد ربه منصور هادی رئیس جمهور فراری یمن در ریاض، به وی اعلام کرد باید هر چه زودتر یک کابینه جدید بر اساس توافقنامه ریاض تشکیل دهد.
۱۳ ماه قبل، مقامات عربستان برای متحد کردن مزدوران سعودی و اماراتی در یمن (دولت فراری، حزب الاصلاح، شورای انتقالی جنوب) یک توافقنامه در ریاض به امضای دولت فراری یمن و شورای انتقالی جنوب این کشور که دربرگیرنده ۲ بخش نظامی و سیاسی بود رساندند.
بر اساس این توافقنامه، قرار شد دو طرف در خصوص تقسیم مناطق تحت نفوذ خود در یمن و تشکیل یک کابینه با مشارکت یکدیگر همکاری کنند؛ اما به نظر می‌رسد که عربستان بر اجرای دست کم بخش سیاسی این توافقنامه اصرار زیادی دارد چرا که اختلافات میان دولت منصور هادی تحت حمایت عربستان و شورای انتقالی جنوب یمن تحت حمایت امارات به این راحتی‌ها حل شدنی نیست و هیچ کدام از آنها قصد عقب‌نشینی نظامی از مواضع خود را ندارند بنابراین ریاض بدون اجرای بخش نظامی این توافقنامه، در صدد عملی کردن بخش سیاسی آن است.
همچنین قرار بود عناصر شورای انتقالی از عدن و جزیره سقطری عقب‌نشینی کرده و نیروهای منصور هادی جایگزین آنها شوند که تاکنون محقق نشده است.
واقعیت آن است که مقامات سعودی و در رأس آنها محمد بن سلمان، طی هفته‌های اخیر بسیار تلاش کرده است تا پرونده‌های مسأله‌ساز در سیاست خارجه این کشور را قبل از ورود جو بایدن به کاخ سفید به نوعی حل و فصل کند و یا دست کم پیشرفت‌هایی در خصوص آنها حاصل آورد. بن سلمان در کنار تلاش برای مطرح کردن نام خود در عرصه حل بحران منطقه خلیج فارس با قطر، در خصوص یمن نیز می‌کوشد این طور نشان دهد رهبری روند سیاسی را به دست گرفته است.
از همین روی علاوه بر اعمال فشار بر دولت منصور هادی، به صورت فوری در سایه تبلیغات گسترده رسانه‌ای از تشکیل یک کابینه خودخوانده در یمن خبر داده است. ریاض پیشتر به منصور هادی وعده داده بود در صورتی‌که این کابینه تشکیل شود، بخش جزئی از توافقنامه نظامی در جنوب یمن عملیاتی خواهد شد. سعودی‌ها کار را به جایی رساندند که عملاً اسامی این وزیران را خود تعیین کرده و مهره‌های وابسته به خود را در پست‌های کلیدی قرار دادند.
عواملی که مانع موفقیت کابینه دست نشانده عربستان می‌شود
منصور هادی روز جمعه اعلام کرد یک کابینه تکنوکرات میان استان‌های شمالی و جنوبی یمن و با مشارکت تمام گروه‌های سیاسی از جمله شورای انتقالی تشکیل شده است.
۲۴ پست در دولت خودخوانده یمن به ویژه پست‌های کلیدی، نصیب گروه منصور هادی و ۵ پست نصیب شورای انتقالی می‌شود. اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا این دولت در یمن موفق عمل خواهد کرد؟
نکته اولی که باید به آن اشاره کنیم این است که این کابینه بر اساس بخش بندی‌های طایفه‌ای، منطقه‌ای و سیاسی تشکیل شده و قاعدتا شایسته سالاری در آن نقش ندارد بنابراین نمی‌تواند در راستای منافع کلی کشور حرکت کند بلکه در راستای منافع احزاب و سهم خواهی‌های سیاسی حرکت می‌کند.
دوم آنکه اختلافات میان دولت منصور هادی و شورای انتقالی بر سر مسائل نظامی همچنان پابرجاست و چه بسا ترکش‌های این اختلافات به کابینه جدید نیز اصابت کرده و آن را درگیر کند به‌ویژه آنکه به صورت کلی دیدگاه دولت منصور هادی بر سر تمامیت ارضی و اتحاد یمن با دیدگاه شورای انتقالی مبنی بر لزوم جدایی جنوب این کشور تفاوت دارد. جالب آنکه محمد علی الحوثی عضو شورای عالی سیاسی یمن در واکنش به این اتفاق اعلام کرد کابینه جدید یمن جمع اضداد است و عناصر ناسازگار در آن حضور دارند.
سوم آنکه این کابینه خلاف ادعای منصور هادی، دربرگیرنده تمام احزاب سیاسی در یمن نیست و نمی‌توان آن را نماینده تمام احزاب دانست بنابراین مشخص است که برخی جریان‌های سیاسی در این کشور بنای مخالفت با آن را بگذارند (جریان موسوم به حراک جنوبی به صورت کلی در این روند نادیده گرفته شده است). چهارم آنکه این کابینه با مداخله صریح و آشکار عربستان سعودی و چیدن مهره‌های وابسته به خود تشکیل شده و رنگ و بوی ملی ندارد و در نتیجه حافظ منافع یمن نخواهد بود، بلکه دیکته‌های ریاض و ابوظبی را اجرا می‌کند.
در نهایت با توجه به تمام آنچه که گفته شد عربستان سعودی نه به دنبال حل بحران یمن از طریق ایجاد یک کابینه یمنی در این کشور، بلکه به دنبال تبلیغات رسانه‌ای برای خود در سایه حضور رئیس جمهوری جدید آمریکا در کاخ سفید که اتفاقاً ادعا کرده، رویکرد ضد سعودی دارد، است.
نتیجه‌گیری
عربستان سعودی به‌عنوان سرکرده ائتلاف عربی که تجاوز علیه یمن را از سال ۲۰۱۵ آغاز کرده و تاکنون نتوانسته دستاورد قابل توجهی در این کشور کسب کند، می‌کوشد تا مزدوران وابسته به خود و امارات را در یمن در برابر نیروهای انصارالله متحد کند.
یکی از راه‌های اتحاد میان ۲ طرف امتیازدهی‌های متقابل به آنها برای دستیابی به یک توافق مشترک بر سر مسائل سیاسی و نظامی است؛ اقدامی که ۱۳ ماه قبل در ریاض بر روی کاغذ رخ داد اما عملی نشد.
اینک با نزدیک شدن به ورود جو بایدن به کاخ ریاست جمهوری، بن سلمان برای حل بحران‌های سیاست خارجه عربستان به‌ویژه ۲ پرونده بحران قطر و یمن دست و پا می‌زند که حاصل آن اعلام تشکیل یک کابینه جدید در یمن است.
این کابینه در حالی تشکیل شده که عوامل زیادی مانند یمنی نبودن و مداخله آشکار عربستان در چیدن مهره‌های آن، تداوم اختلافات میان دولت منصور هادی و شورای انتقالی، عدم مشارکت تمام گروه‌های سیاسی در کابینه و ... بر سر راه موفقیت آن قد علم کرده اند.
