تکاپوی برجامی پیش از ضرب‌الاجل
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هستهای نیز برای شنبه آینده راهی ایران می‌شود تا بار دیگر با مقامات ایرانی که انگیزه‌شان برای همکاری‌های داوطلبانه هستهای روزبه‌روز کمتر و کمتر می‌شود، دیدار و گفت‌وگو کند. نماینده ایران در سازمان ملل متحد درباره نتیجه ادامه روند پیش‌رو تصریح کرد شرایط به پیش از برجام بازمی‌گردد. از طرف دیگر، امروز پنجشنبه قرار است وزیران امور خارجه آلمان، بریتانیا و فرانسه، کشورهای اروپایی عضو برجام با همتای آمریکایی خود درباره توافق هستهای ایران، گفت‌وگو کنند. این تماس‌ها در حالی ادامه دارد که چنان‌که مشخص است، اگر تا هفته آینده ازسوی ایالات‌متحده و دیگر طرف‌های برجام، اقدامی برای اقناع ایران انجام نشود، ایران تعهدات هستهای خود را از این هم کمتر خواهد کرد و این می‌تواند احیای برجام را اگر نه غیرممکن، بسیار سخت‌تر از چیزی کند که امروز ممکن است. با‌این‌حال، باوجود تأکیدات کلامی مکرر در صحبت‌های مقامات دولت جدید آمریکا مبنی‌بر تمایل به احیای برجام هنوز دولت جو بایدن گامی به سمت برجام و رفع تحریم‌های ایران برنداشته است.
تعهداتی که از پنجم اسفند متوقف می‌شوند
نماینده دائمی ایران در سازمان‌های بین‌المللی وین به تشریح اقداماتی پرداخت که از پنج اسفند متوقف می‌شوند. کاظم غریب‌آبادی گفت این اقدامات شامل این موارد می‌شوند: مفاد پروتکل الحاقی؛ کد ۳.۱ اصلاحی ترتیبات فرعی موافقت‌نامه پادمان، برای اظهار زودهنگام تأسیسات هستهای به آژانس؛ استفاده از فناوری‌های مدرن و حضور درازمدت آژانس در ایران؛ اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با کیک زرد؛ اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با غنی‌سازی؛ دسترسی‌ها پیرو مفاد برجام؛ نظارت و راستی‌آزمایی اجرای اقدامات داوطلبانه و اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با ساخت قطعات سانتریفیوژ.
گروسی شنبه در تهران
غریب‌آبادی همچنین از سفر مهم مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد. او گفت رافائل گروسی شنبه به تهران می‌آید: «این سفر به درخواست مدیرکل آژانس و به‌منظور گفت‌وگوهای فنی با سازمان انرژی اتمی ایران درخصوص چگونگی اجرای مفاد نامه ۲۷ بهمن‌ماه ایران به آژانس و ماده ۶ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و نحوه ادامه همکاری‌های دو طرف در چارچوب ترتیبات و تحولات جدید، انجام می‌شود». گروسی در حالی راهی تهران می‌شود که اگر روزهای آینده به همین شکل و بدون اقدام جدیدی طی شود، شکل همکاری ایران با آژانس دستخوش تغییر خواهد شد و این چیزی است که در دیدارهای شنبه نیز به بحث گذاشته خواهد شد. این سفر را می‌توان از پیش‌نمایش‌های واقعیت پیش‌روی برنامه هستهای ایران دانست.
روانچی: صبر کردیم، اتفاقی نیفتاد
در همین رابطه، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد با تأکید بر اینکه تغییری در راهبرد هستهای ایران ایجاد نشده است، گفت ایران به‌عنوان عضو ان‌پی‌تی باید از مزایای استفاده صلح‌آمیز هستهای بهره‌مند شود. مجید تخت‌روانچی در گفت‌وگو با شبکه خبری یورونیوز گفت: «وقتی که ایالات‌متحده به‌صورت غیرقانونی از برجام خارج شد، دیگر کشورهای باقی‌مانده در برجام به ما اصرار داشتند که رفتاری مشابه آمریکا نداشته باشیم و از توافق خارج نشویم؛ چراکه آنها خسارت‌های ایران را جبران می‌کنند». عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده ایران در توافق هستهای اضافه کرد: «ما یک سال برای این منظور صبر کردیم اما در عمل اتفاقی نیفتاد. همان زمان دولت ایران تصمیم گرفت به‌صورت چندمرحله‌ای تعهدات خود را کاهش دهد. البته همین امر هم برمبنای بند ۳۶ برجام صورت پذیرفت». تخت‌روانچی اظهار کرد: «ازسوی دیگر مجلس هم مدت‌ها در این خصوص بحث کرده بود که چه راهکارهایی در قبال این وضعیت انجام دهد و در نهایت این قانون تصویب شد. بر اساس این قانون ما تعهداتی در چارچوب قوانین کشوری داریم و باید گام‌ها را بردایم که البته برخی از آنها چون غنی‌سازی ۲۰ درصدی را شروع کرده‌ایم». او یادآور شد: «مرحله بعدی قرار است در سوم اسفند‌ماه اتفاق بیفتد؛ اگر تا آن زمان مطالبه مجلس محقق نشود، دولت باید به اجرای پروتکل الحاقی پایان دهد. ضمن اینکه توجه داشته باشید که اجرای پروتکل الحاقی هم طبق برجام اقدامی داوطلبانه از سوی ایران بوده است».
شرایط به پیش از برجام بازمی‌گردد
نماینده ایران در سازمان ملل متحد توضیح داد: «شرایط به پیش از توافق برجام برمی‌گردد. یعنی ما در چارچوب پادمان و ان‌پی‌تی به تعهدات خود عمل می‌کنیم و بر همین اساس هم مأموران آژانس در ایران حضور خواهند داشت». تخت‌روانچی درباره انتظار از آمریکا هم گفت: «مصوبه مجلس مشخص است. ما همیشه گفته‌ایم آمریکا باید به برجام یعنی باید به اجرای تعهداتش در چارچوب برجام برگردد. باید تحریم‌هایی را که در خود برجام مشخص شده، لغو کند. تحریم‌هایی که در دوره ترامپ به عناوین دیگر تصویب شد و البته تحریم‌های جدیدی هم که در دوره ترامپ تصویب شد، باید لغو شوند. در نتیجه مشخص است که آمریکا باید چه کارهایی انجام دهد». او در پاسخ به این پرسش که مشخص است که در این فاصله زمانی کوتاه این اتفاق‌ها نخواهد افتاد، گفت: «مصوبه مجلس روشن است که چه اتفاقی باید بیفتد. ما بر همان اساس مجبوریم عمل کنیم و عمل خواهیم کرد». نماینده ایران در سازمان ملل متحد درباره این سؤال که اگر دولت آمریکا بدون برداشتن تحریم اقدامی برای کاهش فشار بر ایران انجام دهد، واکنش چه خواهد بود، بار دیگر تأکید کرد: «مصوبه مجلس مشخص است و باید بر همان اساس عمل شود. الان هم زود است که بخواهیم قضاوت کنیم آمریکا چه اقدامی بکند و ما در مقابلش چه اقدامی باید انجام دهیم. آمریکایی‌ها می‌دانند باید چه بکنند».
سلاح هستهای در دکترین دفاعی ما جایی ندارد
تخت‌روانچی درباره گام نخست و اینکه آیا ایران برنامه‌ای برای برداشتن آن ندارد، اظهار کرد: «این انتظار غلطی است که اینها می‌گویند ایران گام اول را بردارد. ما که در برجام هستیم. کسی که از برجام خارج شده باید ثابت کند تغییر رویه داده است. چطور انتظار می‌رود ایران در برجام، گام بردارد؟» او در پاسخ به این پرسش که اگر این قدم نخست برداشته نشود، گام بعدی ایران چه خواهد بود، گفت: «سیاست ما در ارتباط با استفاده صلح‌آمیز از انرژی هستهای روشن است. ما بارها اعلام کردیم که عضو ان‌پی‌تی هستیم و فتوای رهبری هم روشن است. سلاح‌های هستهای در دکترین دفاعی ما جایی ندارد و بنابراین موضع ما در این زمینه کاملا روشن است که ما نه به ساخت سلاح هستهای علاقه داریم و نه به سمتش می‌رویم». او افزود: «در‌عین‌حال به‌عنوان عضو ان‌پی‌تی لازم است که از مزایای این معاهده برخوردار شویم تا به‌صورت کامل از انرژی هستهای صلح‌آمیز استفاده کنیم. ما عضو ان‌پی‌تی هستیم و به آنچه امضا کردیم متعهدیم و هیچ تغییری در سیاست ما ایجاد نشده است».
ظریف: دولت موظف به اجرای قانون مصوب مجلس است
وزیر امور خارجه نیز بر اقدامات پیش‌روی دولت ایران تأکید کرد. محمدجواد ظریف در حاشیه جلسه هیئت دولت در پاسخ به پرسشی درباره معیار ایران برای لغو مؤثر تحریم‌ها و اینکه آیا تا پنجم اسفند تحول مهمی درباره برجام رخ می‌دهد، گفت: «دولت خود را موظف به اجرای قانون می‌داند». وزیر امور خارجه با بیان اینکه براساس این قانون در تاریخ پنجم اسفند کاهش نظارت آژانس و نه توقف نظارت اجرا می‌شود، گفت: «تاکنون براساس قرارداد پادمان که در‌واقع استاندارد نظارت آژانس هست، عمل کردیم و به قرارداد پادمان متعهد هستیم و عضو پادمان هستیم و آن را ادامه خواهیم داد». ظریف تصریح کرد: «به‌عنوان یک اقدام داوطلبانه ما پروتکل الحاقی را بدون تصویب در برجام اجرا کردیم و الان مجلس تصمیم گرفته این اجرا را متوقف کند. اتفاقی که خواهد افتاد این است که با درخواستی که آقای گروسی انجام دادند با ایشان مشورت خواهیم کرد و این اتفاق صورت خواهد گرفت. سازمان انرژی اتمی با آژانس رسما اعلام کرده که از تاریخ ۲۳ فوریه اقدامات داوطلبانه ما در اجرای پروتکل الحاقی متوقف خواهد شد اما نظارت آژانس ادامه پیدا خواهد کرد». وزیر امور خارجه با بیان اینکه در مورد کیفیت نظارت هم سازمان آمادگی دارد که با آژانس گفت‌وگو کند و به نتیجه برسد، گفت: «نکته‌ای که بسیار مهم است این است که نظارت‌های آژانس به‌صورت عادی یعنی نظارت‌هایی که در اکثر کشورهای دنیا دارد، ادامه پیدا خواهد کرد». ظریف با بیان اینکه طرف مقابل ما در ۱+۵ یعنی ۱+۴ و آمریکا به تعهداتشان برگردند، اظهار کرد: «ما الان اقدام جبرانی انجام می‌دهیم. وقتی اصل تخلف کنار برود، دلیلی برای اقدامات جبرانی ما نخواهد بود و آن‌وقت ما می‌توانیم به اجرای کامل پروتکل الحاقی همان‌طور که در پنج‌سال‌و‌اندی گذشته با جدیت انجام دادیم، ادامه دهیم».
بعد از پنجم اسفند، شرایط غیرقابل بازگشت نیست
وزیر امور خارجه افزود: «تمام اقداماتی که ما می‌کنیم قابل بازگشت است اما این آمریکاست که با یک وضعیت جدیدی ازجمله تعداد بیشتر سانتریفیوژ، میزان بیشتر ذخایر مواجه می‌شود و این وضعیت ادامه پیدا می‌کند». ظریف تأکید کرد: «من معتقد نیستم بعد از پنجم اسفند زمینه غیرقابل بازگشت است اما آبروی آمریکا کماکان بیشتر می‌رود». وزیر امور خارجه در پاسخ به سؤالی درباره وزیر اظهارات وزیر خارجه آمریکا مبنی‌بر اینکه درهای دیپلماسی همچنان باز است، گفت: «ما معتقدیم که در‌حال‌حاضر توافقی داریم که نتیجه مذاکرات مستقیم، دوجانبه، سه‌جانبه و چندجانبه ایران و آمریکا برای مدت دو سال بود. این مذاکرات به نتیجه رسیده و توافقی روی میز هست و نیاز به مذاکره ندارد این توافق باید اجرا شود».
بلینکن: مسیر دیپلماسی باز است
صحبت‌های ظریف در پاسخ به حرف وزیر خارجه آمریکاست که گفته بود: «در‌حال‌حاضر مسیر دیپلماسی برای تهران باز است». آنتونی بلینکن در پاسخ به پرسشی درباره «راهکار ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هستهای» گفت که این امر در گذشته محقق شده است. برجام تمامی مسیرهای دسترسی ایران برای تولید مواد شکافت‌پذیر به‌منظور تولید سلاح هستهای را مسدود کرده است. او بار دیگر از اقدام دولت سابق این کشور در خصوص خروج از برجام ابراز تأسف کرد و گفت: «آمریکا همچنان خواستار تلاش برای محدودشدن برنامه هستهای ایران است». بلینکن افزود که به اعتقاد او، هنوز در هر دو طرف از جمله طرف‌های اروپایی و همچنین روسیه و چین برای بازگشت به برجام علاقه‌مندی وجود دارد: «این نخستین گام ضروری است ولی دیگر کافی نیست چراکه زمان گذشته است».
او در ادامه گفت: «اگر ایران به اجرای تعهدات بازگردد، ما نیز اقدام مشابهی انجام خواهیم داد. باید روی توافقی کار کنیم که طولانی‌تر و مستحکم‌تر از توافق اصلی باشد». او بار دیگر خواستار افزوده‌شدن برخی مسائل از جمله برنامه موشکی ایران و سیاست‌های منطقه‌ای این کشور به محورهای توافق جدید شد.
