آیا گیاهان تراریخته بر سلامت انسان تاثیر دارد؟
اصلاح نژاد محصولات، امری است که از دیرباز در کشاورزی و دامپروری رایج بوده و به مدد آن، گیاهانی که روزی غیرخوراکی و حتی غیرقابل استفاده بوده‌اند، امروزه از معمول‌ترین مصارف روزانه در سراسر جهان اند، به عنوان مثال موز که اکثر مردم تصور می‌کنند از ابتدا به همین شکل بوده، درگذشته فقط به صورت وحشی وجود داشته و هسته‌هایی بزرگ داشته که غیرقابل خوردن بوده است.
محققان در پژوهشی با عنوان «تاثیر گیاهان تراریخته بر سلامت انسان از طریق داروهای زیستی و غذاها» آورده اند، اصلاح نژاد سنتی، که از طریق انتخاب محصول برتر و دارای صفت مطلوب برای پرورش دهنده، پرورش یا پیوند دادن آن با گیاهان هم رده بود، به کندی پیش می‌رفت و نتیجه معمولاً پائین‌تر از سطح انتظار بود یا حتی بدون نتیجه می‌ماند.
این پژوهش که توسط ماندانا عسکری در گروه زیست فناوری دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شده نشان می‌دهد، امکان انتقال صفت مطلوب از سایر جانداران به محصول غیرممکن بود. امروزه با استفاده از ابزارهای پیشرفته بیوتکنولوژی، می‌توان ژن صفات مورد نظر را به راحتی از سایر جانداران به محصول وارد کرد که بازدهی این روش بسیار بالاتر از اصلاح نژاد به شیوه سنتی است.
محققان می‌گویند، امروزه موضوع محصولات تراریخته، از موضوعات مهم و قابل بحثی است که ذهن بسیاری از مردم را درگیر خود کرده است. نقش، فواید، مضرات و میزان قابل اعتماد بودن آنها، از مسائلی هستند که دانشمندان دائما درباره آن مطالعه و تحقیق می‌کنند. امروزه یکی از چالش‌های اساسی این است که جمعیت جهان از گرسنگی رنج می‌برند. همچنین بیش از نیمی از جمعیت جهان به گرسنگی پنهان مبتلا هستند که ناشی از کیفیت پایین غذای در دسترس است.
فقدان مواد مغذی به طور اصلی وابسته به پروتئین‌ها و ریزمغذی‌هاست. اگرچه مکمل‌های غذایی و برنامه‌های تقویت غذایی برای رفع این مشکل استفاده می‌شوند، اما این چنین برنامه‌ها محدودیت‌هایی دارند؛ مانند در دسترس نبودن جمعیت‌های هدف در اغلب مواقع، پایدار نبودن این جمعیت‌ها در طی زمان، پرداختن به رفع علائم بیماری و نه دلیل مسئله را شامل می‌شود. ارائه محصولات اصلی غذایی که از لحاظ مواد مغذی، تقویت شده‌اند می‌تواند اثر عظیمی داشته باشد.
محصولات تقویت شده زیستی می‌توانند از طریق روش‌های پرورشی سنتی تولید شوند؛ به شرط آنکه تنوع ژنی کافی در جامعه محصول مورد نظر برای دستیابی به ویژگی مطلوب موجود باشد. در محصولات اصلی مانند برنج، بهبود بعضی ویژگی‌های پیچیده مانند ویتامین A با استفاده از روش‌های پرورش مرسوم ممکن نیست، زیرا هیچ نوع برنج طبیعی که غنی از این ویتامین باشد، وجود ندارد.
براساس این پژوهش، همه گیاهان برنج بتا کاروتن پرو- ویتامین A را تولید می‌کنند اما تنها در قسمت‌های سبز گیاه، نه در قسمت‌های ذخیره نشاسته در دانه. همچنین شیوه‌های پرورش مرسوم در گونه‌های تکثیر رویشی مانند سیب زمینی به علت کمیابی روش پرورشی مناسب از لحاظ ژنتیکی، برای غنی سازی این دسته از گیاهان بسیار سخت است. به علاوه، این شیوه‌ها نمی‌توانند ویژگی‌های مهمی مانند طعم که مصرف کننده انتظار دارد را تغییر دهند. مهندسی ژنتیک و علم بیوتکنولوژی رویکرد بسیار با ارزش و تکمیل کننده‌ای را برای پیشرفت محصولات تقویتی ارائه می‌کند.
مشکل بزرگ در پیشرفت محصولات تقویتی زیستی، هزینه تحقیقات و پیروی از مقررات، ناشی از آیین‌نامه‌های احتیاطی شدید در مورد محصولات بیوتکنولوژی است. در زمینه محصولات تقویتی زیستی که میزان سود توسعه دهنده‌های خصوصی کم است،کمبود سرمایه گذاری عمومی به این مشکل دامن زده است. تجاری سازی محصولات غنی شده تراریخته به دلیل وجود عوامل زیادی از قبیل هزینه‌های معرفی محصول جدید به بازار و کمبود مقررات کنترلی مناسب، بسیار محدود شده است.
سرمایه گذاری عمومی وخصوصی بیشتر در تولید محصولات تراریخته، قوانین نظارت کننده مناسب بر روند تولید این محصولات، راه اندازی بخش‌های تولید کننده داخلی در این صنعت و مطالعه علمی بیشتر در این زمینه می‌تواند بسیاری از موانع را برطرف کند.
این پژوهش در مجله ایمنی زیستی منتشر شده است.
