همه چیز در باره عوارض جانبی واکسن‌های کرونا

درباره اثرگذاری و ایمنی واکسن‌های موجود شکی نیست و به اعتقاد متخصصان خطر واکنش آلرژیک در برابر واکسن کووید ۱۹ در برابر مصونیت حاصل از تزریق این واکسن ناچیز است.

نشریه نیچر به بررسی نتایجی پرداخته است که محققان از مطالعه عوارض جانبی واکسن بر جمعیت میلیونی شهروندان دریافت کننده آن به دست آورده‌اند. این عوارض یا به طور مستقیم توسط شهروندان به متخصصان گزارش شده یا از طریق سامانه‌های نظارتی مانند گوشی‌های هوشمند گردآوری شده است.

چه تعداد از شهروندان عوارض جانبی واکسن را تجربه می‌کنند؟
بسیاری از افرادی که دو واکسن مدرنا و فایزر را دریافت کردند، عوارضی مانند درد در محل تزریق، سردرد یا گیجی را تجربه کردند که عوارض جدی محسوب نمی‌شوند. این دو واکسن بخشی از RNA را که حاوی کدهای پروتئین تاجدار ویروس است، به بدن وارد کرده و در نتیجه سیستم ایمنی نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد.

بر اساس اطلاعات سامانه گزارش عوارض جانبی واکسن‌ها (VARES) در آمریکا، از هر یک میلیون واحد حدود ۳۷۲ مورد موجب بروز واکنش‌های غیرجدی می‌شود. این میزان کمتر از میزان مورد انتظار بر اساس داده‌های آزمایشات بالینی است.

در انگلیس نیز سه میلیون واحد از واکسن استرازنکا به شهروندان تزریق شده و در هر میلیون واحد حدود ۴ هزار مورد منجر به گزارش عوارض جانبی غیرجدی شده است. در حالی که بر اساس نتایج آزمایشات بالینی انتظار می‌رفت که نیمی از دریافت‌کنندگان واکسن دچار عوارضی مانند سردرد، گیجی و درد محل تزریق شوند. البته بر اساس همین اطلاعات انتظار می‌رود عوارض جانبی تزریق دوم واکسن خفیف‌تر از اولین واحد باشد.

عوارض جانبی واکسن‌های تولید شده در سایر کشورها مانند واکسن‌های چینی و روسی چندان روشن نیست. با وجود این متداول‌ترین عارضه جانبی واکسن روسی اسپاتنیک، علایمی شبیه به سرماخوردگی است.

عوارض واکسن چه تفاوتی با عوارض واکسن سرماخوردگی دارد؟
به گفته هلن چو یکی از محققان دانشگاه واشینگتن، در آزمایش های بالینی واکسن فایزر ۷۵ درصد از داوطلبان علایم سیستمی مانند سردرد، تب و لرز داشتند. در حالی که تنها ۳۴ درصد از داوطلبان ۱۸ تا ۴۹ ساله آزمایش واکسن سرماخوردگی در آزمایش های بالینی دچار این نوع علایم سیستمی شدند.

این علایم در مورد داوطلبان بالای ۵۰ سال کاهش قابل توجهی دارد. واکسن کووید ۱۹ یک واکنش ایمنی قوی ایجاد می‌کند که موجب افزایش احتمال بروز عوارض جانبی می‌شود.

آیا واکسن کووید ۱۹ تا کنون موجب مرگ شده است؟
پس از مرگ ۳۳ نفر از ساکنین یک خانه سالمندان در نروژ به فاصله ۶ روز از تزریق واکسن فایزر، مقامات نوروژی و سازمان جهانی بهداشت تحقیقاتی را در این رابطه آغاز کردند، اما مشخص شد این افراد به دلیل تزریق واکسن جان خود را از دست نداده و مرگ آن‌ها به صورت طبیعی و در اثر کهنسالی بوده است.

وزارت سلامت و رفاه هند نیز ۲۷ مورد مرگ مشکوک را در این کشور گزارش کرد که هیچ‌یک از آن‌ها به طور مستقیم با تزریق واکسن کووید ارتباط ندارد.

به اعتقاد محققان تایید ارتباط مرگ افراد در اثر تزریق واکسن امری بسیار دشوار است. زیرا اغلب افرادی که پس از تزریق واکسن کووید ۱۹ جان خود را از دست داده‌اند، روزها یا هفته‌های بعد دچار مرگ شده‌اند. علاوه بر این گروه‌هایی که در حال حاضر واکسن را دریافت می‌کنند، اغلب افراد سالمند، شاغلین بخش بهداشت و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند و اغلب افرادی که جان خود را از دست داده‌اند، نیز در همین گروه‌ها قرار دارند.

درباره واکنش آلرژیک شدید به واکسن چه می‌دانیم؟
بر اساس داده‌های VARES واکسن مدرنا در هر یک میلیون واحد منجر به بروز سه مورد واکنش آلرژیک شدید و واکسن فایزر در هر یک میلیون واحد منجر به بروز پنج مورد واکنش آلرژیک می‌شود. این آمار بالاتر از اغلب واکسن‌های موجود، از جمله واکسن آنفلوآنزا است که در هر یک میلیون واحد تنها یک مورد واکنش آلرژیک شدید ایجاد می‌کند.

در مورد واکسن آسترازنکا که تاکنون سه میلیون واحد از آن به شهروندان تزریق شده، در مجموع ۱۰ مورد واکنش آلرژیک گزارش شده است. البته با افزایش تعداد افراد واکسینه شده، ممکن است نسبت موارد واکنش آلرژیک به مجموع واحدهای تزریق شده کاهش یابد.

با وجود این که برخی از افراد مبتلا به واکنش آلرژیک در بیمارستان بستری شدند، تاکنون تمام این افراد به طور کامل بهبود یافته‌اند. اغلب افرادی که دچار این واکنش شده‌اند، قبلا نسبت به ترکیبات دیگر نیز چنین واکنشی داشته‌اند. در واقع به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، ۸۰ درصد از افرادی که نسبت به واکسن فایزر و ۸۶ درصد از افرادی که نسبت به واکسن مدرنا واکنش آلرژیک داشتند، دارای سابقه آلرژی بوده‌اند.

عامل واکنش آلرژیک به واکسن چیست؟
تا کنون عامل واکنش شدید آلرژیک به واکسن کووید به درستی شناخته نشده است، اما انستیتوی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا در تلاش است تا آزمایش های بالینی را برای شناسایی مکانیزم عامل این نوع واکنش توسعه دهد.

برخی از متخصصان ترکیبی موسوم به پلی اتیلن گلیکول (PEG) را عامل واکنش آلرژیک نسبت به واکسن های mRNA‌ از جمله فایزر و مدرنا می‌دانند. در این واکسن‌ها از نانوذرات لیپید برای انتقال mRNA به سلول‌ها استفاده می‌شود و PEG با اتصال به این نانوذرات تشخیص آن‌ها را برای سیستم ایمنی تسهیل می‌کند.

برای تشخیص صحت این نظریه، انجام آزمایش های بیشتر روی افرادی که دچار واکنش آلرژیک شدید نسبت به واکسن شده‌اند، ضروری است. استفاده از واکسن‌هایی مانند واکسن Johnson & Johnson که در آن‌ها از PEG استفاده نشده، نیز می‌تواند درک بهتری از مکانیزم عامل این نوع واکنش آلرژیک فراهم کند.