آیا می دانید «مدارس حیات طیبه» چه مدارسی هستند؟
فراوانی واژه حیات طیبه و جامعه صالح در فلسفه تربیت جمهوری اسلامی ایران با ۲۰۸ مرتبه، واژه حیات طیبه در فلسفه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران با ۷۵ مرتبه و واژه حیات طیبه در رهنامه نظام تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران با ۵۱ مرتبه است که دلالت بر اهمیت جایگاه حیات طیبه در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران دارد.
در مقدمه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به کلمه حیات طیبه اشاره شده و آمده است: «تحقق ارزش‌ها و آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی مستلزم تلاش همه جانبه در ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و سیاسی و اقتصادی است؛ عرصه تعلیم و تربیت از مهمترین زیرساخت های تعالی همه جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقای سرمایه انسانی شایسته کشور در عرصه‌های مختلف است و تحقق آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی ایران مانند احیای تمدن عظیم اسلامی، حضور سازنده، فعال و پیشرو در میان ملت‌ها و کسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گروی تربیت انسان‌های عالم، متقی و آزاده و اخلاقی است؛ تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه، جامعه عدل جهانی و تمدن اسلامی ایرانی باشد. در پرتو چنین سرمایه انسانی متعالی است که جامعه بشری آمادگی تحقق حکومت جهانی انسان کامل را یافته است و در سایه چنین حکومتی ظرفیت و استعدادهای بشر به شکوفایی و کمال خواهد رسید».
در همین سند در خصوص حیات طیبه توضیح داده شده است: «وضع مطلوب زندگی بشر در همۀ ابعاد و مراتب، براساس نظام معیار اسلامی (مبانی و ارزش‌های مقبول دین الهی) است که تحقق آن باعث دستیابی به غایت زندگی یعنی قرب الی الله خواهد شد؛ این گونه زندگانی مستلزم ارتباط آگاهانه و اختیاری با حقیقت هستی و تشدید رابطه با او در همه شئون فردی و اجتماعی زندگی است که باید براساس انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه نظام معیارِ مناسب با دینِ اسلام باشد.
بنابراین، یکی از مشخصات اصلی حیات طیبه، تکیه بر ارزش غایی زندگی قرب الی الله و نظام معیار متناسب با آن یعنی مبانی و ارزش های مقبولِ دینِ اسلام است زیرا با توجه به لزوم پذیرش ربوبیت خداوند متعال، به عنوان یگانۀ رب حقیقی جهان و انسان، این نظام معیار، جهت اساسی نحوه تحقق حیات طیبه را در همه مراتب و ابعاد آن مشخص می‌نماید؛ بنابراین انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه نظام معیار ربوبی و انطباق همه ابعاد زندگی با این نظام (تقوا)، وجه تمایز اساسی حیات طیبه از زندگی غیردینی (= سکولار) رایج محسوب می‌شود که نقطه اوج و حقیقت آن در جامعه جهانی مهدوی محقق می‌گردد».
حیات طیبه، وضع مطلوب زندگی انسان است؛ مرتبه‌ای از حیات و زندگی برتر و محصول ایمان و عمل صالح است. مطابق مبانی تحول بنیادین، تحقق حیات طیبه به شکوفایی فطرت و رشد همه‌جانبه استعدادهای طبیعی و تنظیم متعادل عواطف و تمایلات و در نتیجه تکوین هویت افراد منجر می‌شود و مقدمات شکل‌گیری و پیشرفت پیوسته جامعه صالح را فراهم می‌کند.
بر اساس مبانی نظری تحول بنیادین، تعاملی بودن، پیوسته و تدریجی بودن، یکپارچگی و دستیابی به مراتبی از حیات طیبه بر اساس آگاهی و اختیار، ویژگی‌های تربیت به معنای عامِ آن است.
با این تعریف، مدارس حیات طیبه قرار است به چه شکلی باشند؛ مدارس حیات طیبه که در حال حاضر در حال احداث است، هنوز راه درازی تا تحقق واقعی حیات طیبه دارد اما تلاش می کند محیط زیبا، بزرگ و مناسب برای تحصیل را فراهم کند تا فارغ‌التحصیلان این مدارس بتوانند به حیات طیبه دست یابند.
در حال حاضر مجتمع‌های آموزشی حیات طیبه در کشور، مدارسی بزرگ مقیاس هستند که دارای تمام مقاطع تحصیلی، سالن ورزشی، کتابخانه، نمازخانه و .... هستند ضمن اینکه تلاش می‌شود تا معماری های ایرانی ـ اسلامی در ساخت آن به کار گرفته شود.
به عنوان مثال همین چند وقت پیش مجتمع‌های آموزشی حیات طیبه شهید قاسم سلیمانی با ۴۰۰میلیارد ریال اعتبار در مشهد مقدس به بهره برداری رسید؛ این مجتمع، ۱۲هزار مترمربع زیربنا، ۵۲کلاس درس و امکاناتی همچون سالن آمفی تئاتر، نمازخانه، کارگاه، آزمایشگاه و کتابخانه دارد و برای همه دانش آموزان از پیش دبستانی تا پایان دوره تحصیل در نظر گرفته شده است.
مجتمع‌های حیات طبیه مبتنی بر سند تحول آموزش و پرورش است
محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش، مجمتع‌های آموزشی حیات طیبه را یکی از افتخارات آموزشی ایران ذکر کرد که مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است و گفت: با ساخت این مجتمع‌ها می‌توان نیروی انسانی را سازماندهی کرد و این مدارس و مجتمع‌ها به کانون تحولات منطقه و محله تبدیل می‌شوند.
وی اضافه کرد: این مجمتع‌های آموزشی از دانش‌آموزان پیش‌دبستانی تا آخر متوسطه دوم را شامل می شود.
باید از ساخت مدارس کوچک خودداری شود
مهراله رخشانی‌مهر رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس درباره مدارس حیات طیبه اظهار کرد: آموزش و پرورش بر اساس سند تحول بنیادین ملزم به ساخت مدارس بزرگ با توجه به شرایط هر منطقه است تا جایی که شرایط منطقه اجازه می دهد، باید از ساخت مدارس کوچک خودداری شود؛ این مجتمع‌ها در شهرهای مختلف متناسب با تعداد دانش‌آموزان ساخته می‌شود و معماری مدارس هم با یکدیگر تفاوت دارد. هیچ کدام از یک معماری خاص تبعیت نمی کند.
وی ادامه داد: این مجتمع ها طوری طراحی شده اند که هر سه مقطع به طور مستقل در این مجموعه حضور دارند، اما یک سری مشترکات مانند سالن های ورزشی، سلف سرویس ها، آمفی تئاتر و استخر و غیره در فضا وجود دارد که در بازه های زمانی متفاوت دانش آموزان می توانند از این فضاها استفاده کنند.
رخشانی‌مهر با بیان اینکه مجموعه های حیات طیبه از ۱۰ تا ۱۵ هزار مترمربع زیربنا دارند، عنوان کرد: وزارت آموزش و پرورش نام این مجتمع های آموزشی را حیات طیبه گذاشته است که براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه زیرنظام، فضا و تجهیزات در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد.
حیات طیبه یک آرمان است
محمود امانی طهرانی دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه فضای فیزیکی به عنوان یکی از اجزای محیط یادگیری بر کیفیت آموزش تاثیر دارد، اظهار کرد: از دو منظر می‌توانیم به فلسفه مجتمع‌های آموزشی حیات طیبه و بزرگ مقیاس نگاه کنیم، یکی مصوبه 841 شورای عالی آموزش و پرورش است که در آن مجتمع آموزشی مورد توجه است و منظر دوم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است که به مسئله تعلیم و تربیت می‌پردازد، البته اینها مصوباتی هستند که از نظر مفهومی و محتوایی با هم سازگاری درونی دارند.
وی درباره «حیات طیبه» که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر آن تاکید شده است، گفت: حیات طیبه یک آرمان است، این آرمان وقتی که به کف مدارس می‌آید باید تبدیل شود به اهدافی که نزدیک شدن به آنها، آن آرمان را محقق می‌کند. حیات طیبه آرمانی است که همه انبیاء الهی برای آن مبعوث شدند، همه مربیان بزرگ، پدران و مادران، علما، مصلحان اجتماعی آمده‌اند کمک کنند به اینکه انسان یک زندگی در چارچوب‌های اخلاقی، عملی، اجتماعی و علمی، اقتصادی داشته باشد که با چارچوب آموزش و پرورش معیار اسلامی و الهی که در همه ادیان الهی متجلی است، خود را تطبیق دهد.
وی با اشاره به اینکه در کف مدرسه آموزش و پرورشی که می‌خواهد دانش‌آموزان را به آن حیات طیبه برساند، طبق ادبیات سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به تربیت تمام ساحتی ترجمه می‌شود، افزود: تربیت تمام ساحتی یعنی یک رشد متوازن در عرصه‌های مختلف وجود آدمی، انسان بعد اخلاقی، اعتقادی، دینی، علمی، هنری و ... دارد، این رشد متوازن متصل می‌شود به محیط رشد دهنده، اگر یک محیطی با امکانات محدود و کوچک بود، پاره‌ای از این امکانات رشد فراهم نمی‌شود، اما اگر محیطی غنی، فربه و آکنده از موقعیت‌های یادگیری بود، این رشد محقق می‌شود.
به گفته امانی طهرانی، دستیابی به اهداف عالی در هر یک از ساحت‌ها نیازمند موقعیت‌های یادگیری موثر است، موقعیت یادگیری یعنی نقطه‌ای که دانش‌آموز وارد آن می‌شود، محتوایی بر او عرضه می‌شود و فعالیت‌هایی انجام و اتفاقاتی رخ می‌دهد، کنشگری دارد و واکنش نشان می‌دهد، با همسالان خودش فعالیت‌هایی انجام می‌دهد و به بیرون خودش بازخورد می‌دهد و نهایتا به یک رشدی می‌رسد. چارچوب دانش آموز پس از استفاده از موقعیت یادگیری با پیش از آن، از نظر شناختی، عاطفی، تفکری، ایمانی، عملی، عقلانی و علمی تفاوت کرده است.
متجلی کردن تربیت در ساحت‌های ششگانه در مدارس حیات طیبه
مهدی نوید ادهم - مشاور ارشد وزیر آموزش و پرورش در اجرای سند تحول، درباره ساخت مجتمع‌های آموزشی حیات طیبه، اظهار کرد: مجتمع‌های آموزشی ظرف مناسبی برای متجلی کردن تربیت در ساحت‌های ششگانه هستند؛ چرا که همه فضاها و تجهیزات مورد نیاز برای تحقق اهداف تربیت در ساحت‌های ششگانه در مجتمع‌های آموزشی وجود دارد؛ طبق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، یادگیری فقط در کلاس درس نیست، بلکه یادگیری نیازمند محیط‌های متنوع یادگیری است؛ کتابخانه، آزمایشگاه، نمازخانه، حیاط، راهروها و فضای فیزیکی مدرسه هم پیام آموزشی و تربیتی دارند و در تربیت دانش‌آموزان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
مشاور ارشد وزیر آموزش و پرورش در سند تحول با اشاره به اینکه هدف اصلی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش فراهم آوردن زمینه تربیت‌پذیری دانش‌آموزان است، تصریح کرد: مأموریت و رسالت ما در مدارس این است که زمینه تربیت‌پذیری دانش‌آموزان را فراهم کنیم، به همین دلیل به‌دنبال ایجاد مدارس تربیت محور هستیم؛ تربیت در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هم شامل تعلیم و تربیت می‌شود و هم در ساحت‌های ششگانه معنا دارد.
وی افزود: وقتی سخن از تربیت در سند تحول می‌آید به معنای تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، تربیت اجتماعی و سیاسی، تربیت علمی و فناورانه، تربیت زیستی و بدنی، تربیت اقتصادی و حرفه‌ای و تربیت زیبایی‌شناسی و هنری است؛ این 6 ساحت باید در درون مدرسه زمینه شناسایی استعدادها و رشد و تعالی دانش‌آموزان را به صورت متعادل و متوازن فراهم کند.
نویدادهم با بیان اینکه طبق آنچه در سند تحول بنیادین آمده، هدف و مأموریت آموزش و پرورش رسیدن به ساحت‌های ششگانه است، گفت: دستیابی به آنها الزامات و اقتضائاتی دارد؛ یکی از اقتضائات طولانی‌تر شدن زمان مواجهه دانش‌آموز، معلم و مدیر در مدرسه است؛ چون تربیت نیازمند زمان است، هرچه زمان بیشتر باشد تربیت‌پذیری و نهادینه شدن باورها و رفتارهای تربیتی میسرتر است.
نوید ادهم تصریح کرد: مجتمع فقط تجمیع مدارس نیست، بلکه یک مجموعه آموزشی است که ابتدا و انتهایی دارد و این 12 سال فرصت مناسبی برای فراهم آوردن زمینه تحقق اهداف تربیتی مورد تأکید سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است؛ از این منظر مجتمع‌های آموزشی و تربیتی که تحت عنوان مجتمع‌های آموزشی حیات طیبه و بزرگ مقیاس در دستور کار سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور قرار گرفته، بسیار توجیه‌پذیر و ضروری است؛ مدارس موفق به یک دوره تحصیلی بسنده نکرده‌اند و چهار دوره تحصیلی(دو دوره ابتدایی و دو دوره متوسطه)، را با هم دایر کرده‌اند.
مجتمع‌های حیات طیبه، مجتمع هایی هستند که قرار است تربیت در ساحت های ششگانه یعنی تعلیم و تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، تعلیم و تربیت زیباشناختی و هنری، تعلیم و تربیت اقتصادی وحرفه‌ای، تعلیم و تربیت علمی و فناورانه محقق می‌شود. باید تلاش کرد به این سمت حرکت کرد که گام اولیه برای ساخت چنین فضایی از سوی سازمان نوسازی در حال برداشتن است.
