مسیرهای پمپاژ «پول» برای باشگاه‌های ایرانی
درآمدزایی در باشگاه‌های حرفه‌ای ایران منابع و راهکارهایی دارد که شامل درآمد از طریق برند و فعالیت‌های تجاری، حامیان مالی، رسانه، تبلیغات، درآمد روز مسابقه، هواداران، کمک های مالی و حضور در رقابت های خارجی است.
درآمد از طریق برند و فعالیت‌های تجاری
درآمد از طریق برند و فعالیت‌های تجاری در راس منابع درآمدزایی باشگاه‌های حرفه‌ای قرار دارد؛ در این راستا می توان به فروش پیراهن و لوازم ممهور به آرم باشگاه، آکادمی و مدارس رشته‌های مختلف ورزشی باشگاه از جمله مدارس ورزشی، بازاریابی مشارکتی، احداث فروشگاه، رستوران و هتل با نام باشگاه، نقل و انتقال بازیکنان، راه‌اندازی تورهای گردشگری و... اشاره کرد.
امروزه در کشورهای پیشرو، فروش اقلام تجاری جزو اصلی‌ترین منابع درآمدزایی باشگاه‌ها به شمار می‌روند؛ به عنوان مثال باشگاه‌های رئال مادرید، بایرن مونیخ و بارسلونا به عنوان سه باشگاه پر درآمد دنیا در سال ۲۰۱۷، بیشترین درآمد را از این محل در بین تمام باشگاه‌های دنیا، به ترتیب با ۳۵۶.۲، ۳۴۸.۷ و ۳۲۲.۶ میلیون دلار که معادل ۴۷.۴۴، ۵۵.۴۲ و ۴۶.۷۳ درصد از مجموع درآمد این سه باشگاه بود، کسب کردند. اما در ایران، فروش اقلام تجاری مانند پیراهن ورزشی و کالاهای هواداری، سهمی در درآمدهای باشگاه‌ها ندارد.
همواره ضعف در اجرای قوانین مربوط به حقوق مالکیت معنوی به عنوان دلیل اصلی محرومیت باشگاه‌ها از این منبع درآمدی مهم در ایران عنوان می‌شود، در حالی که به نظر می‌رسد باشگاه‌ها می‌توانند با پشتکار و پیگیری حقوقی، از حقوق خود در برابر جاعلان دفاع کنند، علاوه بر آن با مدیریت درست بازاریابی هم می‌توان حتی با قوانین موجود درآمد کسب کرد که یکی از بهترین شیوه‌ها در این راه می‌تواند بازاریابی مشارکتی باشد، مقوله ای که امروزه بسیار رایج است و باشگاه‌ها در ایران می‌توانند از آن در ارتباط با شرکای تجاری خود، از جمله اسپانسر، تامین کننده البسه ورزشی و همچنین تولیدکنندگان اقلام تجاری ممهور به نام و نشان باشگاه برای هواداران استفاده کنند.
باشگاه‌ها می‌توانند با احداث و راه اندازی فروشگاه در نقاط مختلف کشور جهت فروش مستقیم و یا فروش اینترنتی و آنلاین محصولات تا حدودی بر این مشکل فایق آیند. آکادمی و مدارس باشگاه‌ها در رشته‌های تحت فعالیت باشگاه و به ویژه در رشته فوتبال نیز در صورت مدیریت صحیح می‌تواند به منبع مهم درآمدزایی باشگاه‌ها در ایران تبدیل شود.
مدرسه فوتبال اختصاصی بارسلونا معروف به لاماسیا از سن هفت سالگی افراد مستعد را پرورش می‌دهد تا در آینده از آن ها در تیم اصلی استفاده کند یا با مبلغی بالا بفروشد، باشگاه بوکاجونیورز نیز بیش از ۳۵۰ بازیکن در یک دهه اخیر به باشگاه‌های معتبر انتقال داده است، به طوری که به کارخانه بازیکن سازی فوتبال معروف است، بنابراین در صورت مدیریت صحیح و ایجاد مراکز دیده‌بانی و استقرار سیستم استعدادیابی و استعدادپروری، باشگاه‌های حرفه‌ای ایران می‌توانند از این طریق درآمد بالایی کسب کنند، چنانکه باشگاه فولاد خوزستان دراین زمینه در بین باشگاه‌های داخلی و در رشته فوتبال پیشرو است.
حامیان مالی
حامیان مالی دومین منبع مهم درآمدزایی باشگاه‌ها هستند؛ رابطه ورزش و به ویژه فوتبال و تجارت، رابطه ای دو طرفه است و بنگاه‌های تجاری از طریق سرمایه گذاری در ورزش و به ویژه فوتبال، هم برای خود اعتبار بالایی کسب می‌کنند و هم می‌توانند برند خود را در بازار تثبیت کنند، به همین دلیل است که شرکت‌های بزرگ خودروسازی، بیمه، لوازم ورزشی، بانک‌ها و سایر شرکت‌ها، سالیانه میلیون‌ها دلار در ورزش و به ویژه فوتبال سرمایه گذاری می‌کنند تا نسبت به رقبایشان موقعیت بهتری در بازار کسب کنند و جالب است بدانید که حامیان مالی در آلمان و انگلیس بیش از ۴۰ درصد کل درآمد باشگاه را شکل می‌دهند و در اسپانیا، ایتالیا و فرانسه نیز باشگاه‌ها حدود یک سوم درآمدشان را از محل حامیان مالی به دست می آورند.
نقش پخش تلویزیونی در جذب حامیان مالی، بسیار مهم است. شفافیت مالی و اقتصادی باشگاه‌ها عامل مهم حضور حامیان مالی جهت حضور در ورزش است و مدیران عامل باشگاه‌ها برای جذب سرمایه بیشتر از حامیان مالی باید دنبال راهکارهایی برای جذب هوادار بیشتر و نمایش تلویزیونی بیشتر بوده و اطلاعات مالی شفافی با حامیان داشته باشند. جذب چهره‌های مشهور، بازی زیبا، ایجاد امکانات مناسب در استادیوم، ایجاد کانون هواداری، برخی از عوامل موثر در جذب هوادار هستند، اما نقش فدراسیون و سازمان لیگ در خصوص پخش تلویزیونی، پررنگ‌تر است و ایجاد شرایطی برای بالا بردن سطح کیفی مسابقات و پخش بازی‌ها در شبکه‌های ملی و اینترنتی بین‌المللی می‌تواند انگیزه حامیان مالی را برای سرمایه گذاری در ورزش کشور و به ویژه فوتبال افزایش دهد.
رسانه
رسانه به عنوان سومین منبع دارای پتانسیل درآمدزایی باشگاه‌ها قلمداد می‌شود. در کشورهای پیشرو جهان، حقوق پخش تلویزیونی مسابقات، از اصلی‌ترین منابع درآمد باشگاه‌ها محسوب می‌شود، به عنوان نمونه، باشگاه‌های لیورپول، رئال مادرید و منچسترسیتی در سال ۲۰۱۷، بیشترین درآمد را از این محل به ترتیب با ۲۵۱.۳، ۲۵۱.۳ و ۲۳۸.۸ میلیون دلار که معادل ۴۸.۹۲، ۳۳.۴۶ و ۴۲.۰۱ درصد از مجموع درآمد این سه باشگاه بود، کسب کردند. از طرفی نقش پخش تلویزیونی و همچنین پخش اینترنتی و رادیویی در جذب حامیان مالی بسیار مهم است و هرچه نمایش مسابقات ورزشی در سطوح ملی و بین‌المللی وسیع‌تر باشد، میزان جذب حامیان مالی بیشتر خواهد بود.
محل اصلی تامین اعتبارات مالی سازمان صداوسیما به عنوان موسسه دولتی، بودجه عمومی کشور بوده و درآمدهای ناشی از تبلیغات و آگهی‌های بازرگانی به عنوان درآمدهای اختصاصی به حساب خزانه عمومی کشور واریز شده تا از طریق ردیف بودجه سنواتی برای مصارف خاص و پیش بینی شده هزینه شود.
تبلیغات
تبلیغات چهارمین منبع مهم درآمدزایی باشگاه‌های حرفه‌ای است. تبلیغات می‌تواند روی سایر منابع تاثیر بگذارد؛ به عنوان مثال، اگر شرکت‌های تجاری حاضر باشند روی باشگاه خاصی سرمایه گذاری و پول بیشتری خرج کنند، بی‌شک روی مبلغ فروش حق پخش تلویزیونی هم تاثیر می‌گذارد. یک شرکت برای تبلیغ محصول با خدمات‌اش، ترجیح می‌دهد با تیمی قرارداد ببندد که هوادار بیشتری دارد و طبیعتا تعداد زیادی بازی‌های آن تیم و تبلیغات روی پیراهنش را نگاه می‌کنند و عرصه نامحدود اینترنت و وب می‌تواند برای سازمان‌های ورزشی موقعیت مناسبی را با حداقل هزینه جهت تبلیغات و ارتباط با هواداران، فراهم آورد و مدیران ورزشی نیازمند تعامل با هواداران هستند.
درآمد روز مسابقه
بر اساس این مطلب که از سوی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تهیه شده و مبنای آن در نظر گرفتن شرایط بدون ویروس کرونا تلقی شده، آمده است: درآمد روز مسابقه به عنوان پنجمین منبع درآمدزایی باشگاه‌های حرفه‌ای شناخته شده است. اصلی‌ترین منبع درآمدی که در پی فضاسازی تخصصی یک ورزشگاه یا سالن ورزشی ایجاد می‌شود به اصطلاح «درآمدهای روز مسابقه» است و امروزه منبع درآمدی بسیار مهم و اجتناب ناپذیری برای یک باشگاه حرفه‌ای محسوب می‌شود. درآمد حاصل از فروش بلیت و درآمدهای جانبی ورزشگاه در روز مسابقه مانند بوفه، فروش پیراهن و پرچم، فروش غذا، نوشیدنی و فروش یا اجاره پارکینگ بخش مهمی از درآمد روز مسابقه اکثر باشگاه‌های معتبر دنیا را تشکیل می‌دهد.
باشگاه‌های بارسلونا، رئال مادرید و منچستریونایتد در سال۲۰۱۷ از این محل، بالاترین میزان درآمد در بین تمام باشگاه‌های دنیا معادل ۱۴۴.۸، ۱۴۳.۴، ۱۱۹.۵ میلیون دلار که برابر ۲۰.۹۷، ۱۹.۱ و ۱۷.۹۴ درصد از مجموع درآمد این سه باشگاه بود را کسب کردند. اکثر باشگاه‌های ایران اما ورزشگاه اختصاصی ندارند و فروش بلیت در انحصار سازمان لیگ است اما دولت و شهرداری‌ها می‌توانند ورزشگاه ها را به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار باشگاه‌ها قرار دهند تا باشگاه بتواند از این روش برای درآمدزایی استفاده کند؛ همانند ورزشگاه میلان که به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار دو باشگاه بزرگ این شهر (آث میلان و اینترمیلان) قرار دارد.
هواداران
هواداران به عنوان ششمین منبع در تامین مالی باشگاه‌ها می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. هواداران از طریق حق عضویت، خرید محصولات باشگاه، هدایا و کمک‌ها و خرید بلیت می‌توانند به باشگاه کمک کنند. فوتبال ورزش اول ایران است و از نظر هواداری می‌توان به جرات گفت ایران در سطح آسیا از این حیث حرف اول را می‌زند، اما نیاز است کارهای زیادی انجام شود تا تعداد هواداران فوتبال و انگیزه و شور آن ها برای حمایت از تیم‌های محبوبشان بیشتر شود، انجام اقداماتی که منجر به بالارفتن سطح کیفی مسابقات می‌شود و وظیفه اصلی فدراسیون فوتبال و سازمان لیگ است، اما باشگاه‌ها نیز باید با الگوبرداری از باشگاه‌های بزرگ جهان و استفاده از تجارب آن ها، گام‌های بلندتری را در جذب هواداران و حضور آن ها در ورزشگاه‌ها بردارند.
ارتباط قوی با کانون‌های هواداری، مدرن کردن استادیوم‌ها، ارائه خدمات لازم به هواداران، فراهم کردن امکانات کافی برای حضور راحت‌تر در ورزشگاه ها، فروش بلیت به راحت‌ترین شکل ممکن، بالا بردن سطح کیفی و فنی تیم‌ها می‌تواند تاثیر زیادی در جذب هواداران و حضور بیشتر آن ها در استادیوم‌ها داشته باشد، در چنین شرایطی نه تنها بازیکنان بزرگ‌تری جذب باشگاه های پرطرفدار می‌شوند، بلکه توجه بنگاه‌های اقتصادی و تجاری نیز جلب خواهد شد و باشگاه‌ها می‌توانند درآمد مالی بیشتری به دست آورند، با این توضیح می‌توان دریافت که هواداران، اهمیتی بیش از آنچه تاکنون در فوتبال ایران دیده شده دارند و مدیران باید دنبال راهکارهایی برای جذب هوادار بیشتر باشند.
کمک های مالی
کمک‌های دولت، اشخاص حقیقی و حقوقی و کمک‌های مالی فدراسیون‌ها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله فیفا، Afc و... به عنوان سایر منابع درآمدزایی باشگاه‌ها حرفه‌ای فوتبال قلمداد می‌شود و دولت می‌تواند از طریق پرداخت وام و تسهیلات کم‌بهره، معافیت مالیاتی، واگذاری ورزشگاه به صورت اجاره به شرط تملیک و حمایت از حقوق قانونی و مالکیت کپی رایت باشگاه‌ها کمک شایانی در توسعه باشگاه‌های حرفه‌ای داشته باشد و برخی باشگاه‌ها در ایران مانند پیکان، سایپا و ذوب آهن، وابسته به صنایع هستند و هر ساله بودجه‌ای برای اداره باشگاه در نظر گرفته می‌شود، علاوه برآن، شرکت‌های اقماری وابسته به این صنایع نیز بخی از درآمد خود را هزینه باشگاه می‌کنند.
حضور در رقابت های خارجی
صعود تیم‌های فوتبال باشگاه‌های ایران به لیگ قهرمانان فوتبال آسیا نیز یکی دیگر از منابع مهم درآمدزایی باشگاه‌ها است که در صورت صعود به مراحل بالاتر، عایدی بیشتری برای باشگاه خواهد داشت. این امر مستلزم توجه بیشتر باشگاه‌ها به برنامه ریزی اصولی در زمینه تقویت زیرساخت‌ها، تیم‌های پایه، انسجام و تمرکز در هیات مدیره و جذب افراد با انگیزه است و در نهایت با توجه به اینکه باشگاه‌های حرفه‌ای جهت تقویت زیرساخت‌ها، آموزش مربیان و بازیکنان، کشف و پرورش استعدادها، خرید مربیان و بازیکنان مطرح و حضور قدرتمند در رقابت‌های داخلی و بین‌المللی، به پشتوانه مالی بالا نیاز دارند، بنابراین پیشنهاد می‌شود با برنامه ریزی اصولی و بهره‌گیری از شیوه‌های نوین بازاریابی و با ایجاد منابع مختلف درآمدزایی از جمله فعالیت‌های تجاری، حق پخش رسانه‌ای، هواداران، حامیان مالی، درآمد روز مسابقه، تبلیغات و سایر منابع در جهت تامین نیازهای مالی خود اقدام کنند.
