عواملی که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد

به گزارش دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رژیم غذایی، چاقی، مصرف الکل، هورمون ها، التهاب مزمن، اشعه آفتاب، مصرف دخانیات، استرس و فعالیت بدنی کم از کودکی تا بزرگسالی موجب افزایش سلامتی و کاهش خطر بیماری ها می شود.

ارتباط بین غذا و سرطان به اندازه خود بیماری رمزآلود بوده و مطالعات متعددی در ارتباط مواد مغذی مختلف انجام گرفته است. در این ارتباط یکسری از مواد غذایی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند که برخی از آن ها اثر پیشگیری کننده و نتایج بدست آمده نشان می دهد تغذیه و رژیم غذایی تقریبا ۳۵ درصد با بروز سرطان ارتباط دارد.

برخی از عوامل خطر سرطان قابل تغییر نیستند ولی عواملی همچون رژیم غذایی و الگوی دریافت مواد مغذی قابل کنترل هستند. در حقیقت مطالعات نشان داده اند که کمتر از ۳۰ درصد افراد در اثر عوامل غیر قابل کنترل، در طول زندگی خود مبتلا به سرطان شده اند.

ارتباط بین رژیم غذایی و اثرات محافظت کننده و پیشبرنده آن در بیماری سرطان ثابت شده نیست ولی بررسی ها نشان داده اند برخی از عادات غذایی، روش های آماده سازی مواد غذایی و همچنین تعادل انرژی دریافتی و مصرفی در بروز این بیماری موثرتر هستند.

مطالعات متعددی در مورد ارتباط چاقی و سرطان انجام گرفته و در این خصوص نشان داده شده، شش درصد تمامی سرطان ها ناشی از اضافه وزن و چاقی است و عامل خطر مهمی برای سرطان در نظر گرفته می شود و در این مورد سرطان های مری، پانکراس، کیسه صفرا، کبد، سینه (پس از یائسگی)، اندومتریوم، کولون و رکتوم ارتباط قوی تری نشان داده اند.

چاقی و اضافه وزن در دوران نوجوانی احتمال سرطان کولون در بزرگسالی را تا ۲ برابر افزایش می دهد. همچنین این عامل خطر احتمال عود مجدد سرطان را افزایش و بقای بیماران را کاهش می دهد. در این خصوص کاهش وزن و حفظ آن توصیه می شود. همچنین فعالیت بدنی منظم نقش موثری در کاهش وزن و کاهش برخی عوامل خطر بروز سرطان می شود. در این خصوص انجمن سرطان آمریکا، ۴۵ الی ۶۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط برای بیشتر روزهای هفته را توصیه می کند.

پروتئین، گوشت های قرمز و فرآوری شده

رژیم های غذایی که مقادیر بالایی از پروتئین دارند معمولا حاوی مقادیر بالای گوشت و چربی هستند. ارتباط پروتئین با سرطان به نوع پروتئین دریافتی و محتوای کالری رژیم غذایی دارد. بطور کلی دریافت پروتئین 2 تا سه برابر بیشتر از مقدار مورد نیاز با افزایش احتمال سرطان مرتبط است. گوشت فرآوری شده به هر نوع گوشتی گفته می شود که یکی یا ترکیبی از فرآیند های دودی و یا تخمیر شدن، افزودن نمک، نیترات و دیگر طعم دهنده ها روی آن انجام پذیرفته باشد و ارتباط بین مصرف گوشت قرمز و محصولات فرآوری شده آن با افزایش خطر سرطان ثابت شده است.

برای مثال مطالعاتی که روی سرطان کولورکتال که به عنوان یکی از شایع ترین انواع سرطان در جهان بوده، انجام شده نشان داده است که مصرف روزانه ۵۰ گرم گوشت فرآوری شده احتمال این بیماری را تا ۲۰ درصد افزایش می دهد. این نتایج در مورد گوشت قرمز نیز صادق است. بطور کلی توصیه می شود به منظور کاهش خطر سرطان و نیز افزایش احتمال بهبودی دریافت گوشت قرمز، مرغ و فرآورده های آن ها کاهش یابد.

گوشت ماهی از گوشت قرمز سالم تر بوده و حاوی چربی کمتر و اسید های چرب امگا ۳ است و توصیه به مصرف ۲ بار در هفته آن می شود. در صورت استفاده از گوشت قرمز از قسمت های لخم و قطعات کوچک تر استفاده شود. گوشت ماکیان و حبوبات نیز جایگزین های مناسبی برای گوشت قرمز هستند.

مصرف میوه ها اثر محافظتی در برابر انواعی از سرطان ها از جمله دهان، حلق، حنجره، رحم، ریه و غیره دارد. تمامی سبزی ها بویژه سبزیجاتی که به رنگ زرد و سبز هستند، اثر محافظت کننده در برابر سرطان معده دارند. میوه ها و سبزی ها نیز از ترکیبات ضد سرطان و آنتی اکسیدان ها هستند که از جمله آن ها می توان به ویتامین ث، ویتامین ای، سلنیوم و فیتوکمیکال ها شامل کارتنوئید ها، فلاونوئید ها و غیره اشاره کرد. توصیه می شود روزانه حداقل ۲ واحد میوه و سه واحد از سبزی ها استفاده شود. در مصرف از این دو گروه غذایی باید توجه داشت که تنوع در مصرف از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای مثال روزانه یک واحد میوه از خانواده مرکبات، سیب، هلو و غیره استفاده شود.

متابولیسم بدن شامل واکنش هایی طبیعی است که در حین آن ها مواد مضری به نام رادیکال های آزاد بهعنوان فرآورده های جانبی تولید می شوند. این ترکیبات بسیار خطرناک بوده و موجب آسیب های بافتی و افزایش خطر سرطان ها می شوند. آنتی اکسیدان ها به عنوان مواد مغذی موثر برای از بین بردن اکسیدان ها شناخته می شوند. از جمله آن ها می توان به ویتامین C، ویتامین E، سلنیوم و کاروتنوئید ها اشاره کرد. مصرف این مواد که منابع آن ها اکثر میوه ها و سبزی ها هستند، با کاهش بروز انواعی از بیماری ها بویژه سرطان همراه است. اما مطالعات مزایایی برای مصرف مکمل آنتی اکسیدان ها نشان نداده اند.

کارتنویید ها گروه وسیعی از رنگدانه های غذایی بوده و از جمله آنتی اکسیدان های موجود در میوه ها و سبزی های رنگی بویژه قرمز، زرد و نارنجی هستند. این گروه از رنگدانه ها که شامل آلفا کاروتن، بتاکاروتن، لیکوپن، لوتئین و غیره هستند با کاهش خطر بسیاری از سرطان ها مرتبط هستند و اما مصرف دوز بالای این آنتی اکسیدان ها که به صورت مکمل وارد بدن می شود با افزایش خطر سرطان ریه در افراد سیگاری همراه بوده است.