برجام؛ دستاوردی که قابل انکار نیست
ششمین دور از گفت و گوهای ایران با نمایندگان ۱+۴ و حضور غیر مستقیم نماینده آمریکا برای احیای برجام در وین در جریان است. این در حالی است که نشانه‌ها و اخبار منتشر شده هم مثبت و امیدوار کننده بوده است و احتمال می رود این مرحله گام نهایی احیای برجام باشد هر چند مذاکره کنندگان ایرانی تاکید کرده‌اند که برای تامین منافع ملی عجله‌ای ندارند و تمدید یک ماهه توافق ایران وآژانس بین المللی انرژی اتمی هم حاکی از دقت نظر و اهتمام طرفین- بویژه مذاکره کنندگان ایرانی در این مذاکرات است.
دولت در حالی عزم خود را برای رفع تحریم‌ها جزم کرده که ماه‌های پایانی خود را سپری می‌کند. واقعیت این است که اثرات سیاسی مثبت رفع تحریم‌ها هم در سبد دولت فعلی قرار نخواهد گرفت و دولت بعدی بیشترین بهره را از آن خواهد برد. از سوی دیگر کناره گیری محمد جواد ظریف از رقابتهای انتخاباتی و مجموعه تحولات عرصه انتخابات ریاست جمهوری باعث شد برجام و توافق هسته ای دستاویز رقابتها و منازعات سیاسی نشود.
توافق هسته ای ایران (برجام) به عنوان توافق تاریخی در روابط بین الملل محسوب می‌شود. این توافق نمونه ای از اهمیت و پافشاری نسبت به چندجانبه گرایی و دیپلماسی بین المللی به شمار می‌رود و می‌تواند اساس ثبات در منطقه باشد. در سال‌های اخیر دولت ترامپ و متحدان منطقه ای وی تقریبا از هیچ تلاشی برای از بین بردن این توافق فروگذار نکردند.
اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ دولت پیشین آمریکا از برجام خارج شد و در دو مقطع تحریم‌های برجامی را علیه ایران اعاده کرد با این حال به واسطه تک‌روی و یکجانبه گرایی ترامپ، سایر شرکای برجام در حالت کج دار و مریز قرار گرفتند به طوری که عملا از تحریم‌های ترامپ علیه ایران تبعیت کردند و درعین حال حاضر نشدند به طور کامل در خدمت اهداف ترامپ قرار بگیرند و شاکله حقوقی آن حفظ شد. در عین حال نباید فراموش کرد که ایران در این مدت به تنهایی هزینه حفظ برجام را پرداخت و از این طریق مانع از شکل گیری اجماع مد نظر ترامپ و متحدان وی شد.
جمهوری اسلامی اهداف منطقی را برای استفاده از فناوری هسته‌ای در حوزه تولید انرژی، بهداشت و کشاورزی در پیش گرفته و پیشرفت‌هایی را در این خصوص به دست آورده است. تمامی دولت‌های عضو برجام در این مورد اتفاق نظر دارند که برجام یک نقطه عطف حقیقی در تاریخ چندجانبه گرایی و به عنوان یک دستاورد بین المللی مهم می‌باشد.
جوسپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مورد توافق برجام گفته است: این یک دستاورد تاریخی چندجانبه برای عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای در جهان است و به امنیت منطقه‌ای و جهانی کمک می‌کند. برجام تنها ابزار برای فراهم کردن ضمانت‌های ضروری راجع به برنامه هسته‌ای ایران است. این توافق شامل تعهدات مربوطه اجرایی از سوی ایران در ازای لغو تحریم‌ها از سوی جامعه جهانی با چشم‌انداز عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران است. این توافق همچنین امکان نظارت و راستی آزمایی بی‌سابقه را برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌فراهم می‌کند و من خواستار فعالیت مداوم حرفه‌ای، فنی و بی‌طرفانه آژانس هستم. اجرای کامل برجام از سوی تمامی‌کشورهای عضو هنوز هم بسیار مهم است.
دستاورد مشخص برجام لغو ۶ قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بود. این توافق و قطعنامه موفقیت تاریخی برای کشور بوده است و در تاریخ سازمان ملل و شورای امنیت بی‌سابقه است.
این توافق که پس از حدود ۱۲ سال مقاومت و پرداخت هزینه از سوی ملت ایران و مدیریت مقام معظم رهبری، همچنین، بیش از ۲۲ ماه مذاکره فشرده در دولت یازدهم، به دست آمد، به بیش از یک دهه تلاش برای منزوی‌سازی دیپلماتیک و تحریم پایان داد. علاوه بر این برجام توان‌مندی‌های هسته‌ای کشور را نیز حفظ کرد و مهر تایید بر مواضع جمهوری اسلامی برای حق داشتن انرژی صلح آمیز هسته‌ای زد.
هر چند در روزهای اخیر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری رویکرد ابهام‌آمیزی در قبال برجام در پیش گرفته‌اند و سخن از تعامل با کشورهای جهان می‌گویند، با این وجود واقعیت غیرقابل انکار این است که جریان حامی این نامزدها در سال‌های اخیر تمام انرژی خود را صرف تخریب و تخطئه برجام کرد و یکی از دغدغه های افکار عمومی رویکرد عملی آنها در قبال این مسائل مهم کشوری است. نکته امیدوار کننده این که موضوع مهم سیاست خارجی و برجام عملا در حیطه تصمصم گیری نهادهای حاکمیتی و به دور از رقابتهای سیاسی و موسمی است.
نباید فراموش کرد که مهم ترین دستاورد جمهوری اسلامی ایران در موضوع برجام، تثبیت حق برخورداری از انرژی صلح‌آمیز هسته ای در چارچوب داشتن چرخه کامل سوخت هسته ای است. حل و فصل پرونده pmd یا همان ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران از مهمترین دستاویزهای کشورهای غربی علیه ایران بوده است. این بهانه در جریان مذاکرات منجر به توافق برجام از دست دشمن گرفته شد.
توافق هسته ای را می‌توان حاصل کارزاری دیپلماتیک دانست؛ کارزاری که مطرح‌ترین قدرت‌های جهان از جمله پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد در یک طرف میدان قرار داشتند و ملت و دولت و تاریخ ایران و نمایندگان آنها در سوی دیگر. در نهایت، طرف های مذاکره و حتی مخالفان جمهوری اسلامی در برابر منطق، یکپارچگی ملت و دولت ایران سر تعظیم فرود آوردند و حقوق ایران را بر اساس معاهدات بین المللی پذیرفتند.
