تعامل سازنده؛ مبنای سیاست خارجی
آفتاب: نماينده مقام معظم رهبری در شوراي عالی امنيت ملی تاکید کرد:« اصل زمان ومکان که حضرت امام (ره) بر آن تاکید داشتند فقط مربوط به فقه نیست بلکه در عرصه اهداف ملی و سیاست خارجی هم باید مورد توجه قرار گیرد ما باید در سیاست خارجی در پی تعاملی سازنده باشیم».
به‌گزارش خبرنگار سياسی آفتاب،حجت الاسلام والمسلمین دکترحسن روحانی كه صبح امروز،در آیین گشایش «كنفرانس ملی چشم انداز بیست ساله و الزامات سياست خارجی توسعه گرا » سخن‌می گفت، افزود:
«اگر مي‌خواهيم به اهداف چشم انداز برسيم بايد ۷۰ميليون جمعيت ايران دست به دست هم بدهيم. با عزم يك گروه و يك جناح ويا يك حزب سياسي توسعه ايجاد نمی شود».
دبیر اسبق شورای عالی امنیت ملی یاد آور شد:«یکی از کمبودهایی که پس از پایان دفاع مقدس در کشور احساس می شد،خلاء تدوین استراتژی ملی بود که باید تمام استراتژی هایی فرهنگی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی از آن نشات می گرفت».
وی با اشاره به جلسات فراوانی که در مقطع سالهای 69 و 70 در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در این خصوص برگزار شده بود افزود: «در جریان آن جلسات سه موضوع رشد محوری، حفظ محوری و بسط محوری مورد مباحثه قرار گرفت و در جریان این مباحثات سعی شد مشخص کنیم که دغدغه اصلی ما چیست»؟
دکتر روحانی در ادامه افزود: «ما در آن جلسات تلاش می کردیم به نتیجه ای مشخص برسیم و ببینیم آیا دغدغه اصلی ما حفظ خود و صیانت از نظام و کشور است یا صدور پیام انقلاب و یا موضوعی سوم؟ حقیقت این بود که ما نتوانستیم بین دو بحث حفظ محوری و رشد محوری به نتیجه برسیم و همواره نیمی از ما از حفظ محوری سخن می گفت و نیمی دیگر رشد محوری را مورد تاکید قرار می داد».
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با ذکر نمونه هایی از کشورهای حفظ محور و رشد محور گفت: «حزب بعث عراق،الگوی حفظ محور را در این کشور دنبال می کرد و در میان کشورهای رشد محور نیز کشورهای منطقه آسیای جنوب شرقی بهترین نمونه اند، که دغدغه اصلی این کشورها همواره توسعه بوده است و به عنوان مثال چین در این روند مسیر خود را از حفظ محوری به رشد محوری تغییر داد».
وی افزود:«در آن زمان برخی مسئولان سیاسی تاکید داشتند که ما باید حفظ محور باشیم و اساس استراتژی خود را قدرت قرار داده و در پی قدرت باشیم؛ در این میان باید توجه داشت که در پی توسعه بودن با در پی قدرت بودن تفاوت بسیاری دارد و البته شما در شرایطی باید به دنبال قدرت بوده و در شرایطی نیز توسعه را دنبال کنید».
روحانی در ادامه گفت: «سرانجام مجمع تشخیص مصلحت نظام در اوایل دهه هشتاد و در دوران دولت گذشته، تصمیم بسیار مهمی اتخاذ کرد و اگر بگوییم سند چشم انداز چیزی شبیه به یک استراتژی ملی است، در واقع در این روند و منازعاتی که ذکر شد، مجمع تشخیص و رهبری نظام الگوی توسعه را برگزیدند».
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک با طرح این سوال که آیا اکنون که چند سال از آن زمان در سال 84 می گذرد آیا واقعا همه ما توسعه را قبول داریم؟ آیا به واقع همه این مفهوم مهم را پذیرفته اند یا صرفاً روزی در جلسه ای به شکل یک شعار مطرح شد و سپس از میان ما رفت؟
وی تاکید کرد:«حرف من این است که مبادا سند چشم انداز به یک شعار تبدیل شود و این خطر اصلی است؛ ما تا حالا هیچ گاه تجربه برنامه ای 20 ساله را نداشته ایم و معمولا برنامه های ما سطحی بوده و گاهی به سال هم نمی رسد و مشکل اصلی ما اینجاست».
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: «خیلی مهم است که تابلوی ما در همه کارها توسعه باشد امام به اعتقاد من هنوز در اذهان برخی مسئولان تردید پیشین بین قدرت و توسعه وجود دارد و این مشکل ماست؛ درست است که سند چشم انداز مشکل ما را حل کرده اما بسیاری هستند که هنوز به آن ایمان نیاورده اند».
دکتر روحانی افزود:«ما برای رسیدن به اهداف سند چشم انداز ابتدا به ایمان نیاز داریم وبعد محتاج عزم ملی هستیم در این زمینه همه باید به صحنه بیایند و اعلام کنند که ما داریم به سال 1404 نگاه می کنیم در واقع باید همه این راه را هموار نماییم».
نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی ادامه داد:«به نظر من باید اول به این سند ایمان بیاوریم و این احتیاج به یک اراده ملی دارد. یک ملت 70 میلیونی باید به صحنه بیایند، همه باید بگویند که به سال 1404 و ایران توسعه یافته نگاه می‌کنند؛ از دبستان، دانشگاه، تاجر باید به این موضوع توجه کنیم. اگر قرار است 70 میلیون به صحنه بیایند نمی‌توانیم کرامت این 70 میلیون را در نظر نگیریم. باید به همه احترام گذاشته شود. 100 مدل تقسیم‌بندی صورت می‌گیرد که چه کسی کند و عده‌ایی تند می‌روند اگر می‌خواهیم به اهداف چشم‌انداز برسیم 70 میلیون باید دست به دست هم دهیم. اگر یک نفر را خارج کنیم یک نفر نیرو را برای رسیدن به اهداف از دست داده‌ایم».
دکتر روحانی تصریح کرد:«عظم یک گروه یا یک جناح در کشور توسعه درست نمی‌کند. احتیاج به عظمی ملی داریم که لوازم خاص خود را دارد. باید همه احساس کنند که در حکومت سهیم هستند باید مردم احساس کنند که بخشی از این بار بر عهده آنها قرار دارد. در این نوع تقسیم بندی ها،در نهایت عده کمی باقی می ماند که می خواهیم بار بر دوش آنها باشد. که با این روش توسعه اتفاق نمی‌افتد.برای این مهم ما به دولت،مجلس و قوه قضائیه کارآمد احتیاج داریم. دولتی مسئول که در پایان هر سال از او میزان پیشرفت در راستای تحقق چشم‌انداز20 سال را بخواهیم».
روحانی یاد آور شد: «ما گفته بودیم بر اساس سند چشم انداز باید رشد 8 درصدی فراهم شود، امروز باید پاسخ دهیم که چرا چنین نشده است؟ قبلا در این موارد همه چیز را بر گردن نفت می انداختیم اما خدا این بهانه را از ما گرفت و اکنون که نفت به 90 دلار رسیده باید ببینیم مشکل ما چیست؟ این مسائل نشان می دهد که مشکلات زیربنایی داریم و باید آنها را حل و فصل کنیم».
وی افزود:«ما در صورتی به این اهداف می رسیم که تورم یک رقمی باشد؛ بنا است که بیکاری هم تک رقمی و به زیر 10 درصد برسد، رشد سرمایه گذاری ما هم درست شود و اگر تمام اینها محقق گردد انشاء الله به اهداف سند چشم انداز دست خواهیم یافت و هنوز هم ناامید نیستیم ولی تجربه این دو ،سه سال تجربه خوبی نبوده است».
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک در ادامه گفت:«برای اینکه به این سند دست پیدا کنیم نیازمند یک فهم مشترک هستیم. به عنوان نمونه در مقوله توسعه و یا کشور اول بودن در منطقه باید یک فهم مشترک داشته باشیم و شاخص مشترک و زبان مشترک پیدا کنیم. امکان ندارد ادبیات متفاوت باشد و عمل‌ها هماهنگ باشد».
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان برخی امتیازات داخلی و بین المللی کشورمان تصریح کرد: «در شرایط حاضر،که می‌خواهیم به ایران 1404 برسیم کشوری هستیم با انگیزه قوی برای دفاع از اهداف ملی و آرمان‌ها و دارای ملتی بزرگ که برای حفظ منافع حیاتی، منافع ملی حاضر به ایثار، فداکاری و از خودگذشتگی است. علی رغم تنوع در خرده فرهنگ‌ها دارای وحدت ملی، انگیزه ملی بسیار قوی هستیم به خصوص جایگاهی که رهبری نظام در میان مردم دارد. یعنی رهبری سیاسی و دینی حائز اهمیت است. ایران کشوری است که دارای نفوذ در میان کشورهای منطقه است و همه نفوذ ایران را لاقل درعراق، لبنان و افغانستان قبول دارند. از لحاظ ژئواکونومیک و ژئو استراتژیک و ژئوپولتیک منابع نفت و گاز، اهمیت خزر و خلیج‌فارس موقعیت ویژه ای داریم. با اینحال از لحاظ علمی، فناوری و صنعتی جایگاه متوسطی در اختیار داریم. در کشور از لحاظ صنعتی به مونتاژ کننده خوبی تبدیل شده ایم،برای پیشرفت ابتدا باید کپی کننده خوبی باشیم که قدم های خوبی برداشتیم. سانتریفیوژها را کپی‌سازی کردیم که کار ارزشمندی بود. نمی‌توانیم بگوییم که از قدم اول باید بتوانیم اورانیوم 238 و 235 از هم جدا کنیم. به صورت نصبی کپی کننده خوبی هستیم ولی تا طراح شدن و صنعتگر بودن و پیشرفت، زمان نیاز داریم. در فناوریهای پیچیده قدم‌های خوبی برداشتیم ولی نباید فراموش کنیم کجا هستیم. ولی باید واقع‌بین باشیم ،ملتی با سابقه فرهنگی غنی و موقعیت جغرافیایی ارزشمند و سابقه ایستادگی در جنگ هشت ساله و ایستادگی در مقابل قدرت‌های بزرگ هستیم».
دکتر روحانی با اشاره به این که در زمینه علم و تحقیقات در کمیت آموزش ها، گام های خوبی برداشته ایم،گفت:«در گسترش آموزش عالی رقابت‌هایی صورت گرفت و دانشگاه‌ها را حتی در بسیاری نقاط دور افتاده و روستاها ایجاد کردیم ولی در دانشگاه‌ها چه چیزی تدریس می‌کنیم؟ امکانات ما تا چه اندازه است؟ آیا در علم هم کپی می‌کنیم؟مترجم خوبی هستیم، ولی آیا محقق خوبی نیز هستیم؟ جنبش نرم‌افزاری که در شعار می‌گوییم آیا تحقق پیدا کرده است؟ این سوال را باید مطرح کرد که اگر در این زمینه‌ها مشکل داریم چگونه باید مرتفع شود؟ جهان امروز،جهانی است که در زمینه دستیابی به فناوری دست بالا در حال جهش است. و فناوری پیشرفته در اختیاردیگران قرار نمی‌دهد در این دنیا اگر احساس شود کشوری می خواهید دیگران را حذف کند. در مقابل وی مقاومت می‌کند فشار وارد می‌کند. اگر نتوانیم به صورت مستقیم به فناوری روز دسترسی داشته باشیم نمی‌توانیم به تکنولوژی جدید امیدوار باشیم. در این دنیا با توجه به استقلال کشورها، نوعی وابستگی در بین کشورها وجود دارد. و ثابت شده است که کشورهای در حال توسعه با تدبیر و نقشه می‌توانند نوعی رابطه با جهان پیشرفته داشته باشند و می‌توانند علم و فناوری را به دست بیاورند این دنیا می‌تواند به سمت توانایی بیشتر پیش می‌رود».
نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی افزود:«در این میان به یک سیاست خارجی خوب نیاز داریم. باید بدانیم آیا یک سیاست خارجی خوب یعنی درشت‌گویی با دیگران یا راه و روش سلوک با جهان که تهدیدی را رفع یا منفعتی را جذب کند؟از این طریق به راحتی می‌توانیم یک میزانی قرار دهیم و کارهای انجام شده را اندازه بگیریم».
روحانی ادامه داد:«اگر به این نتیجه رسیدیم که به جهان نیاز نداریم ،می توانیم تعامل سازنده با جهان را کنار بگذاریم، این اگر شدنی بود،خیلی خوب بود. ولی جهان ساختاری دارد، هرچند که نباید در مقابل هنجارهای دنیا تسلیم کامل باشیم ولی نباید با جهان سرجنگ داشته باشیم، خیلی راحت می توان شاقول گذاشت و کار یک جمعی را بررسی کرد اما ما باید تکلیف خودمان را روشن کنیم. اگر می خواهیم درون گرا و منزوی باشیم که وضعیت مشخص است اما اگر معتقدیم با درونگرایی کار پیش نمی رود باید به گونه ای دیگر بیاندیشیم البته شکی نیست که نباید دربرابر هنجارهای دنیا تسلیم محض باشیم اما آیا با جنگ مداوم می توان به نتیجه رسید»؟
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک با تاکید بر لزوم یافتن راهی بینابینی، گفت:« شکی نیست که ما می خواهیم دنیا حرف ما را بفهمد اما با داد و بی داد نمی توان حرف خود را به دنیا تفهیم کرد. به واقع مرز بین تعامل، تقابل و تسلیم چیست؟ حقیقت این است که ما نتوانستیم در این مقوله ها به تفاهم برسیم».
روحانی ادامه داد: «حقیقت این است که ما هنوزخودمان به این تفاهم نرسیده ایم که تعامل یعنی چه؟ برخی فکر می کنند ما در سیاست خارجی باید مرتب اعلام موضع کنیم اما آیا در این روند به مذاکره و مبادله افکار،نیاز داریم یا خیر؟ شکی نیست که دنیای غرب از ما خوشش نمی آید و در باطن دشمن ماست اما باید با دشمن چگونه رفتار کرد؟ پیغمبر هم با کفار مذاکره می کرد، با آنها معاهده امضا می کرد و حتی صلح هم کرده بود».
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخش پایانی سخنانش با طرح چند سئوال اساسی، گفت: «باید ما باید مشخص کنیم که آیا حاضریم از جیب سیاست خارجی چیزی را خرج توسعه کنیم؟ اینکه می گوییم استراتژی ملی ،مبنای چشم انداز توسعه است آیا حاضریم سوبسید آن را از جیب سیاست خارجی پرداخت کنیم»؟
روحانی همچنین این سوال را مطرح کرد که:«باید ببینیم شرایط جهانی نسبت به جمهوری اسلامی ایران در روزی که سند چشم انداز به تصویب مجمع تشخیص مصلحت رسید چگونه بود و امروز این شرایط چگونه است؟ در واقع باید بررسی کنیم که در این 4-3 سال چه تحولاتی رخ داده و جایگاه ما در دنیا و نظر دنیا نسبت به ما چه تغییراتی کرده است».
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: «سئوال دیگر این است که باید ببینیم سیاست خارجی کشورهای منطقه با دنیا چگونه بوده و ما در چه مواردی با دنیا تعامل سازنده و موثر داشته و در چه مواردی نداشته ایم»؟
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه قرار است ما برای دنیای اسلام کشوری الهام بخش باشیم، سئوال بعدی خود را این گونه مطرح کرد:«باید ببینیم آیا امروز همه از ما نسخه می خواهند؟ و آیا چشم همه به تهران است؟ باید بررسی کنیم در زمینه الهام بخشی در کجا قرار داریم»؟
نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی در پایان گفت: «سئوال دیگر این است که ما باید مشخص کنیم که آیا همچنان می خواهیم در عرصه سیاست خارجی، سیاست ابهام را دنبال کنیم یا شفافیت را بیشتر کنیم؟ آیا می خواهیم به گونه ای رفتار کنیم که رفتار ما برای دنیا قابل پیش بینی باشد یا خیر؟ البته که قابل پیش بینی بودن یا نبودن هر کدام خواص خود را دارد اما فکر می کنم غیر قابل پیش بینی بودن با انجام تعامل سازنده قابل جمع نباشد،خلاصه باید مشخص کنیم آیا می خواهیم دنیا و منطقه از ما بترسند یا مجذوب ما شوند ،می خواهیم هر روز ترسناک تر شویم یا جاذبه دار تر گردیم»؟
