آیا اردوغان در افغانستان لقمه بزرگتر از دهانش بر می دارد؟
"تسریع در روند خروج نظامیان آمریکا در چند هفته گذشته از افغانستان گسترش برق آسای کنترل طالبان در چند استان افغانستان را تسهیل کرده است در حالی که در افغانستان همه مسیرها به خروج منتهی می شود. با کاسته شدن از ابعاد هیاتهای دیپلماتیک خارجی در افغانستان، امنیت فرودگاه شهر کابل – درگاه اصلی افغانستان محصور در زمین به دیگر نقاط جهان – با حساسیت شدید مواجه شده است.
به گزارش فرانسه ۲۴، طالبان اخیرا به ترکیه نسبت به گسترش حضور سربازانش در افغانستان برای تامین امنیت فرودگاه کابل و "تبعات" خودداری مقامهای ترکیه ای در "تجدید نظر در تصمیمشان و تداوم اشغال کشور" هشدار داد.
این بیانیه چند روز بعد از آن مطرح شد که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه گفت، آمریکا و ترکیه بر سر "ابعاد" یک ماموریت برای تامین امنیت فرودگاه کابل بعد از خروج نظامیان خارجی توافق کرده اند.
پیشنهاد ترکیه برای اداره فرودگاه مهم کابل و تامین امنیت آن رسما در جریان اولین دیداراردوغان با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در حاشیه یک اجلاس ناتو در ماه ژوئن مطرح شد.
امنیت فرودگاه شهر کابل که برای حفظ حضور انسانی و دیپلماتیک بین المللی در افغانستان ضروری است، تبدیل به یک نگرانی فوری شده و به نظر می رسد پیشنهاد ترکیه خوشایند کشورهایی بوده که در تلاش برای کنار آمدن با تبعات خروج آمریکا از افغانستان هستند.
اما مخالفت شدید طالبان با ترکیه در روزهای اخیر بر تغییرات چشمگیر قدرت در عرصه میدانی و اهمیت دیپلماتیک این گروه همچنان که مذاکرات صلح افغانستان در شهر دوحه قطر از سر گرفته شده، تاکید می کند.
پرسش بسیاری از تحلیلگران و اتباع ترکیه ای این است که آیا دولت اردوغان در ضمن چشمداشت طالبان به یک پیروزی در جنگ ۲۰ ساله آمریکا، لقمه بزرگتر از دهانش برداشته است یا خیر.
پیشنهاد ترکیه در قبال فرودگاه کابل چند ماه بوده که در محافل سیاسی افغانستان مطرح شده و هشدار اخیر طالبان به آن نیز از نظر اکثر تحلیلگران چندان تعجب آور نبود.
علی آدیلی، محقق و مدیر انستیتوی موسوم به شبکه تحلیلگران افغانستان مستقر در کابل اظهار کرد: این واکنش طالبان به خبر توافق بین آمریکا و ترکیه غیرمنتظره نبود. از نظر طالبان این به معنی تمدید عملیات نظامی بین المللی که در اواخر سال ۲۰۰۱ شروع شد، است.هدف طالبان در حال حاضر خارج شدن همه بازیگران بین المللی از افغانستان است. هدف نهایی آنها تصرف کابل، شاید به طور نظامی و نه به عنوان بخشی از یک توافق به دست آمده از طریق مذاکره، است.
آدیلی متذکر شد، اما هشدار طالبان در قبال توافق مربوط به تامین امنیت فرودگاه کابل همچنین "ّبر خلاف تضمین های مداوم آنها مبنی بر این که به منافع هیاتهای دیپلماتیک و عوامل انساندوستانه در افغانستان آسیب نمی زنند است".
هنوز جزئیات تعداد سربازان لازم برای تامین امنیت فرودگاه کابل مطرح نشده و خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه افزایش یافتن تعداد نظامیان یگان ۵۰۰ نفری این کشور در افغانستان را رد کرده است.
همچنین هنوز شفافیت چندانی درباره این که آیا سربازان ترکیه ای تحت یک هیات فرماندهی ناتو یا تحت پرچم ترکیه – نظیر ماموریتهای نظامی آنکارا در سوریه، لیبی، و منطقه قره باغ در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان – فعالیت کنند وجود ندارد.
به گفته متین گورجان، یک کارشناس امنیتی ترکیه و نویسنده کتاب "در افغانستان چه چیزی اشتباه پیش رفت؟" عملیات امنیتی ترکیه بدون پوشش دیپلماتیک ناتو یا سازمان ملل خطرناک است.
گورجان در مصاحبه تلفنی با فرانس ۲۴ توضیح داد: اگر این به عنوان یک ماموریت سازمان ملل مطرح باشد، کار برای ترکیه آسانتر شده و به آن مشروعیت نیروهای صلحبان بین المللی را می دهد. سربازان ترکیه ای همچنین می توانند در قالب یک ماموریت ناتو فعال باشند که در حال حاضر چنین موردی مطرح نیست. آمریکایی ها می گویند این ماموریت باید در چارچوب روابط دو جانبه بین ترکیه و افغانستان باشد. اما دولت افغانستان ضعیف بوده و این کار پر ریسک است.
اردوغان در اظهارات چند روز پیشش گفت، امیدوار به مشارکت پاکستان در تامین امنیت این فرودگاه است. اما به گفته تحلیلگران این مساله نیز گفتنش آسان تر از انجام دادنش است. یک مقام ارشد پاکستانی که نامش را فاش نکرد به فایننشال تایمز گفت، اسلام آباد در ازای تامین "پشتیبانی لجستیک و عبور" از خاک پاکستان انتظار "تبادل اطلاعات بر سر افغانستان از سوی ترکیه را دارد.
اسلام آباد تا کنون با مجوز دادن به آمریکا برای اجرای حملات هوایی به افغانستان از خاکش خودداری کرده و هر گونه مشارکت پاکستان در هر گونه ماموریت ترکیه با چالش های خاص خودش همراه است.
سازمان اطلاعات قدرتمند ارتش پاکستان مدتها به عنوان یک حامی ارشد طالبان مطرح بوده هر چند که دولتها در پاکستان هر گونه حمایت این کشور از این گروه را رد و عنوان می کنند که از نفوذ محدود بر این گروه افراطگر برخوردار هستند.
طالبان نیز تاکید داشته که مدیون پاکستان نیست. اما مذاکره کننده های آمریکایی این ادعا را رد کرده و متذکر می شوند که نمایندگان طالبان در جریان مذاکرات صلح آمریکا-طالبان در قطر مرتبا برای رایزنی با رهبرانشان با پرواز به پاکستان می روند.
مداخله اسلام آباد در افغانستان – منشا احساسات ضدپاکستانی پرسابقه در میان بسیاری از افغانها – دلیل بیشتری برای نگرانی است. گورجان می گوید: پاکستان در اینجا یک بازیگر حقه باز است. آیا آنکارا می تواند روی پاکستان به عنوان یک شریک صادق حساب باز کند؟
آدیلی نیز نظر خوشی به مشارکت پاکستان در این ماموریت ندارد. او توضیح داد: من واقعا هیچ گونه حمایتی از جانب پاکستان از ماموریت ترکیه برای تامین امنیت فرودگاه را متصور نیستم. برای رخ دادن این اتفاق باید یک چیز چشمگیر برای پاکستان وجود داشته باشد.
افغانستان به عنوان یک کشور با تاریخچه طولانی جنگهای داخلی عمدتا مبتنی بر اختلافات قومیتی، همچنین دسته بندی هایی دارد که می تواند قدرتهای خارجی فعال در این کشور را ببلعد.
گورجان تاکید کرد: ترکیه باید خودش را بالاتر از هویتهای مذهبی، قومی و فرقه ای قرار دهد. او گفت: "در داخل افغانستان، همچنین دسته بندی بین آنهایی که خواستار تعامل با کشورهای غربی و جامعه بین المللی هستند و تندروهای ایدئولوژیک متعهد به نظامهای مبتنی بر شریعت وجود دارد."
همچنین آرای عمومی در ترکیه نیز یکپارچه نیست و دولت اردوغان باید این مورد را نیز به دقت رصد کند.
شبکه های تلویزیونی حامی اردوغان کارشناسانی را نشان می دهند که اقدام اخیر رئیس جمهور ترکیه در گسترش نفوذ آنکارا در افغانستان تحسین می کنند اما منتقدان این ماموریت را زیر سوال می برند.
پیشتر مردم ترکیه از اقدامات نظامی اردوغان با درجات مختلف حمایت کرده اند. ۷۰ درصد از آنها از عملیاتها علیه پ.ک.ک در عراق و سوریه حمایت کردند در حالی که تنها ۳۰ درصد از مشارکت آنکارا در بحران لیبی حمایت کردند.
گورجان اظهار کرد: من مطمئنم ماموریت در افغانستان با حمایت عمومی کمتری نسبت به ماموریت در لیبی مواجه می شود. خیلی از مردم می پرسند فایده اعزام سربازانمان به افغانستان در این مقطع زمانی چیست.
به گفته گورجان، در داخل حزب عدالت و توسعه ترکیه نیز شکافهایی بین حامیان پرو پا قرص اردوغان و "محافل ضدآمریکایی در داخل این حزب که می پرسند چرا ترکیه با آمریکایی ها برای انجام کار کثیف آنها همکاری می کند" وجود دارد.
گورجان اظهار کرد، بزرگترین ریسک ضربه بالقوه ای است که به قدرت نرم ترکیه در افغانستان ممکن است وارد شود.
وی بیان داشت: ترکیه در افغانستان به خاطر داشتن پیروزی نظامی نرم از قدرت نرم برخوردار است؛ پیروزی که به شکلی متناقض به دست سربازانی رقم خورد که به دلیل داشتن ماموریت غیر رزمی سلاح هایشان شلیک نکرد. وی افزود: اگر سربازان ترکیه با ظرفیت عملیاتی استقرار یابند و درگیری هایی به وجود آمده و این سربازان شروع به شلیک کنند، این شهرتی که ارتش ترکیه در افغانستان در ۱۵ سال گذشته ساخته به آسانی میتواند در عرض یک چشم به هم زدن سقوط کند."
