سلطان‌بازی در بازار سیمان؛ افزایش قیمت ۶۵۰ درصدی هر کیسه فقط در یک ماه

رضا جمارانیان، رییس انجمن صنفی تولید‌کنندگان هفته گذشته در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به مشکلات صنعت سیمان اعلام کرده بود در کل کشور ۳۰ نفر واسطه در بازار سیمان وجود دارند که بیش از ۱۵ سال است بازار را در دست دارند که مصرف‌کننده و تولید‌کننده را نابود کردند. خبرگزاری تسنیم نیز روز گذشته در این باره نوشت؛ در طول یک ماه اخیر بازار سیمان با قطعی برق و تنش قیمتی روبه‌رو شده که متاسفانه هنوز تدبیری برای مدیریت قیمت‌ها در این صنعت به کار گرفته نشده است. البته نکته قابل تامل اینجاست مسوولان به منظور ایجاد تسهیل در فرآیند بخش تولید کشور، طبق توافق صورت‌گرفته میان معاونین وزارت نیرو و وزارت صنعت، معدن و تجارت، صنایع فولادی و سیمانی را مجاز به فعالیت از ساعت ۲۴ الی هشت صبح تا سقف ۵۰ درصد دیماند مصرفی برق تا اطلاع ثانوی کردند. بر همین اساس مقرر شد به برخی صنایع اجازه داده شود شب تا صبح فعالیت داشته باشند که سیمان و فولاد هم جزو آن بود.

در همین ارتباط تولیدکنندگان سیمان ضمن بی‌فایده بودن این تصمیم معتقد بودند کوره سیمان، بخاری برقی نیست که شب بزنند برق و صبح خاموشش کنند. هر کوره برای گرم شدن و آماده بار شدن نیاز به ۴۸ ساعت زمان دارد و مصوبه مصرف ۱۰ درصد برق هم واقعا قابل تامل است. مشکلات تامین برق واحد‌های تولیدی این روز‌ها عاملی شده تا کارخانجات ترجیح بدهند توقف تولید را انجام داده و مانع ضرر و زیان خود شوند، چراکه به اعتقاد تولیدکنندگان سیمان مشکلات تولید و شرایط بازار فعالیت را ما برای هر روز سخت‌تر کرده و از طرفی بازار هم با دلال‌بازی در فروش سیمان روبه‌رو شده است.

به نوشته روزنامه اعتماد، جمارانیان به عنوان رییس انجمن صنفی تولید‌کنندگان صنعت سیمان معتقد است در کل کشور ۳۰ نفر واسطه در بازار سیمان وجود دارند که بیش از ۱۵ سال است بازار را در دست دارند که مصرف‌کننده و تولید‌کننده را نابود کردند. علاوه بر این محمد لهونی، مدیرعامل شرکت تعاونی مصالح فروشان نیز گفته است: جهش قیمتی که در هفته اخیر اتفاق افتاد، اجتناب‌ناپذیر بود، چون تولید و عرضه به بازار افت بسیار شدیدی داشت. وی با اشاره به اینکه قیمت سیمان قبل از قطع برق هیچ‌وقت به ۶۰ هزار تومان نرسید، افزود: با قطع برق حجم قابل توجهی از تولید کاهش پیدا می‌کند و تولید به بازار تزریق نمی‌شود که موجب کمبود در بازار می‌شود ولی کمبود کالا در بازار موجب افزایش قیمت نیست، بلکه سودجویی واسطه‌ها باعث این افزایش قیمت شده است. در حال حاضر از بازار فروش سیمان خبر می‌رسد که سیمان در بازار نیست و اگر هم کسی بخواهد با استفاده از واسطه‌ها هر بسته ۵۰ کیلویی سیمان را بیش از ۱۱۰ هزار تومان خریداری می‌کند. یعنی هر کیسه سیمان ۱۵ هزار تومانی به یک‌باره و ظرف فقط یک ماه، نزدیک به ۶۵۰ درصد رشد قیمت داشته و مشخص نیست مسوولان سازمان‌های نظارتی در کجا قرار دارند؟ نکته اینجاست بازاری که هر روز دلال بازی در آن داغ‌تر شده و قیمت‌ها روند صعودی را طی می‌کند باز هم با تصمیم قابل توجهی در مورد فعالیت کارخانجات سیمان روبه‌رو شده است به نحوی که در اطلاعیه توانیر به شرکت‌های سیمانی و فولادی گفته شده از ۱ مردادماه در کل ۲۴ ساعت شبانه روز کلیه صنایع سیمان و فولاد فقط مجاز به استفاده از ۱۰ درصد دیماند مصرفی هستند. مدیران عامل مسوولیت مستقیم اجرا این ابلاغیه را بر عهده دارند و بدیهی است هر گونه تخطی با اعمال مدیریت بار اضطراری توسط دیسپاچینگ ملی مواجه خواهد شد. مسلما افزایش بهای مصالح ساختمانی نظیر سیمان و میلگرد بر قیمت نهایی مسکن نیز تاثیرگذار خواهد بود.

از سلطان شکر و سکه به سلطان سیمان رسیدیم

خبرگزاری ایسنا نیز در گزارشی نوشت: تنها در ۱۰ روز که برق کارخانجات قطع شده، با فرض اینکه واسطه‌های سیمان بتوانند تولیدات ۱۰ روز را در انبارهای خود دپو کنند امکان ایجاد حدود ۱۷۰۰ میلیارد تومان رانت در این بازار وجود دارد.

عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهد تا قیمت سیمان چندین برابر نرخ فروش درب کارخانه، به دست سازندگان مسکن برسد. بعضی وقت‌ها دو برابر می‌شود. برخی برهه‌ها هم مثل شرایط فعلی که برق کارخانجات قطع شده تا پنج برابر افزایش پیدا می‌کند. در حال حاضر هر پاکت سیمان ۷۰ تا ۱۰۰ هزار تومان و در برخی مناطق دوردست تا ۱۲۰ هزار تومان به دست سازندگان می‌رسد. اما در شرایط معمولی قیمت سیمان در بازار تقریبا دو برابر قیمت کارخانه است. هر یک از فعالان این حوزه هم سعی می‌کنند منافع بیشتری را برای خود به دست بیاورند.

واسطه‌ها وجود مافیا در بازار سیمان را رد می‌کنند. اما تولیدکنندگان مدعی هستند که از ۱۵ سال قبل ۳۰ نفر دلال که مصرف کننده و تولیدکننده را نابود کرده‌اند در این بازار حضور دارند. سازندگان هم وجود مافیا را تایید می‌کنند. فرشید پورجاجت ـ دبیر کانون انبوه سازان ـ به ایسنا گفت: ظاهرا از سلطان شکر و سکه به سلطان سیمان رسیده‌ایم.

البته توزیع‌کنندگان سیمان مدعی هستند کارخانجات از فروردین امسال می‌خواستند قیمت هر پاکت سیمان را به ۵۰ هزار تومان برسانند که قطعی برق بهترین بهانه را به دستشان داد. صاحبان کارخانه اما می‌گویند درآمدهایشان کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد. البته کارخانجات از یارانه‌های دولتی و انرژی ارزان قیمت بهره می‌برند اما بعضا عنوان می‌کنند که ۷۷ کارخانه سیمان در کشور به دلیل کمک به مسائل اجتماعی، چندین برابر ظرفیت خود نیرو جذب کرده‌اند که بخش عمده هزینه‌های این واحدهای تولیدی را در بر می‌گیرد. از حق هم نگذریم سیمان در ایران قیمت چندانی ندارد. هر کیلو سیمان تقریبا هزار تومان قیمت دارد که حدود یک دهم یک کیلو ماست است.

پای صحبت یکی از توزیع کنندگان عمده مصالح ساختمانی می‌نشینیم که از دید خود حرف‌های منطقی را مطرح می‌کند. او وجود دلال و مافیا را رد می‌کند و می‌گوید اگر سیمان به اندازه کافی عرضه شود قیمت‌ها به تعادل می‌رسد و هیچ وقت فضای دلالی شکل نمی‌گیرد. این فروشنده مدعی است که تولیدکنندگان سیمان بعضا از قطعی برق و گاز، سوءاستفاده می کنند و نرخ‌ها را بالا می‌برند. حتی اگر نگاه بدبینانه را کنار بگذاریم و فکر کنیم هماهنگی در کمبود انرژی و کاهش عرضه وجود ندارد، صاحبان کارخانجات از قطع برق برای افزایش قیمت‌ها استفاده کرده و در واقع از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند.

در سوی دیگر تولیدکنندگان می‌گویند عمده سود سیمان به جیب دلالان می‌رود. یکی از راهکارهای تولیدکنندگان این است که سیمان در بورس عرضه شود تا بدون واسطه به دست مصرف کننده برسد. تاکنون حدود ۷۰ درصد شرکتهای سیمانی وارد بورس شده‌اند و ۳۰ درصد مابقی نیز به تدریج در حال ورود هستند. اما طبیعی است که واسطه‌ها از بورسی شدن سیمان خوشحال نباشند.

رضا جمارانیان ـ رییس انجمن تولیدکنندگان صنعت سیمان ـ که چند شب قبل از انحصار بازار سیمان در دست ۳۰ واسطه سخن گفته بود، موافق عرضه سیمان در تالار شیشه‌ای است. او می‌گوید: قبل از ورود سیمان به بورس، دلالان این محصول را پاکتی ۲۲ هزار تومان از درب کارخانه می‌خریدند و ۶۰ هزار تومان در بازار می‌فروختند، پس جای تعجب ندارد که نسبت به بورسی شدن سیمان هجمه وارد کنند.

در شرایط فعلی، سیمان به معادله‌ای چندمجهولی تبدیل شده است. پس از قطعی حدود یک هفته‌ای برق کارخانجات و رسیدن ظرفیت تولید به ۱۰ درصد، طبق موافقت شرکت توانیر از روز ۳۱ تیر تا سوم مردادماه صنایع سیمان می‌توانند به صورت ۲۴ ساعته بدون محدودیت برق و صنایع فولادی از ساعت ۲۴ تا هشت صبح با ۵۰ درصد دیماند مصرفی و از هشت صبح تا ۲۴ شب با ۱۰ درصد دیماند مجاز به فعالیت هستند.

با توجه به وصل شدن کامل برق کارخانجات سیمان برخی فعالان صنعت ساختمان می‌گویند که حتی اگر سیمان به وفور وارد بازار شود بعید است نرخ آن به کمتر از ۵۰ هزار تومان در بازار برسد؛ همان هدفی که بعضی تولیدکنندگان از ماهها قبل دنبال می‌کردند.

سال ۱۳۹۹ حدود ۷۰ میلیون تن سیمان در کشور تولید شد که ۱۵ میلیون تن صادر و ۵۵ میلیون تن به مصرف داخلی رسیده است. اگر امسال نیز همین حدود تولید شده باشد ظرف ۱۰ روز که بازار سیمان از قطعی برق رنج می‌برد با فرض اینکه تولید ۱۰ روز کارخانجات از قبل توسط برخی واسطه‌ها دپو شده باشد حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن سیمان در انبارها وجود دارد که با توجه به اختلاف قیمت هر پاکت سیمان ۲۴ هزار تومانی درب کارخانه با نرخ بالای ۷۰ هزار تومانی این محصول در بازار آزاد رقمی معادل ۱۷۰۰ میلیارد تومان رانت می‌تواند فقط در ۱۰ روز به جیب واسطه‌ها برود. با این پول می‌توان حدود ۶۰۰۰ واحد اقدام ملی مسکن با نرخ هر متر مربع ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان مطابق آخرین هزینه‌های اعلام شده احداث کرد.

از لابه‌لای صحبت‌های تولیدکنندگان و واسطه‌ها می‌شنویم که بغل گوش کارخانجات، دلالان بیتوته کرده‌اند و حتی کارهای بارگیری کامیون را انجام می‌دهند. اعدادی هم که در فرآیند واسطه‌گری بازار سیمان به دست می‌آید بزرگتر از آن است که برخی به راحتی از آن عبور کنند. پس هرچقدر هم که بخواهیم با خوشبینی، وجود سلطان و مافیا در صنعت سیمان را انکار کنیم، دلمان به این انکار رضا نمی‌دهد که نمی‌دهد!