کابوس قارچ سیاه
این موضوع را چندی پیش دکتر محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطرح کرد و تأکید کرد نام قارچ سیاه وحشت بسیاری در میان مردم انداخته است. او در توضیح این بیماری تأکید کرد «موکورمایکوزیس» یا قارچ سیاه، یک عفونت قارچی جدی است که فرصت‌طلب است و در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، نقص ایمنی بدن و ... دارند، بروز می‌کند.
قارچ سیاه چطور وارد بدن می‌شود
قارچ سیاه در افراد مبتلا به کرونا که در بیمارستان به مدت طولانی بستری می‌شوند دیده شده است. این عفونت از طریق بینی، دهان و چشم وارد بدن شده و خوردن غذای آلوده نیز در بروز قارچ سیاه نقش دارد.
این عفونت از حدقه چشم به مغز سرایت کرده و می‌تواند ریه‌ها و دستگاه گوارش را نیز درگیر کند. یکی از این علائم، حمله قارچی به رگ‌های خونی است که منجر به تشکیل لخته‌های خون و مرگ بافت اطراف آن به‌دلیل از دست دادن خون‌رسانی می‌شود. اگر بیماری، مغز را درگیر کند، در این صورت علائم ممکن است شامل سردرد یکطرفه در پشت چشم، درد صورت، تب و گرفتگی بینی باشد که به ترشحات سیاه و سفید و سینوزیت حاد همراه با تورم چشم تبدیل می‌شود.
این‌ها تنها علائم قارچ سیاه نیست و این بیماری می‌تواند علائم ریوی مانند تب، سرفه، درد قفسه سینه و تنگی نفس را نیز به‌دنبال داشته باشد یا اینکه می‌تواند به صورت تاول یا زخم و ضایعات پوستی ظاهر و ناحیه آلوده، سیاه شود.
قارچ سیاه چطور رشد می‌کند
دکتر محمدرضااحمدی، متخصص گوش و حلق و بینی درباره ارتباط میان بیماری قارچ سیاه و ویروس کرونا می‌گوید: «قارچ سیاه در افرادی که دارای نقص ایمنی بدن، دیابت و فشارخون بالا هستند، بیشتر بروز می‌یابد و با توجه به اینکه کرونا سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند، زمینه بروز این بیماری نیز افزایش پیدا کرده است.»
او توضیح می‌دهد: «قارچ سیاه بیماری مسری نیست و افرادی را هدف قرار می‌دهد که دیابت، فشار خون بالا و نقص سیستم ایمنی دارند. پس نگرانی برای ابتلای عمومی به این بیماری وجود ندارد. ضمن اینکه این بیماری قابل درمان است و با تشخیص و اقدامات درمانی زود هنگام می‌توان از رشد آن به اعضای بدن جلوگیری کرد.»
داروی نایاب برای درمان قارچ سیاه
درمان اصلی عفونت بیماری قارچ سیاه «آمفوتیریسین بی» است که متأسفانه در کشور کمبود جدی آن مشاهده می‌شود یا در مواردی اصلا موجود نیست و این موضوع بر مشکلات امروز کادر درمان اضافه کرده است.
دکتر احمدی تأکید می‌کند: «علی‌رغم تلاش‌های درمانی که برای این بیماران صورت می‌گیرد، اما به دلیل اینکه «آمفوتیریسین بی» دارویی فوق‌العاده برای درمان این عفونت است، اما مهیا نیست، احتمال از دست دادن بیماران افزایش یافته است.»
او به این نکته اشاره می‌کند که در صورت درمان نشدن قارچ سیاه، بیمار کور می‌شود و بینایی خود را از دست می‌دهد. این بیماری نخست در هندوستان شایع بود، اما با انتشار ویروس کرونا در جنوب شرق آسیا هم شایع شده است و در موج آخر کرونا به‌شدت با افزایش شیوع قارچ سیاه مواجه هستیم.
آمیتیس رمضانی، دبیر انجمن متخصصین عفونی کشور توضیح می‌دهد که این قارچ از کشور هند نیامده و هم در کشور ما و هم در تمام دنیا به‌طور عادی در جامعه و محیط اطراف وجود دارد و هیچ ارتباطی به کشور هند ندارد. در این کشور اولین موارد ابتلا به این بیماری به‌دنبال عفونت کرونا گزارش شده است.
او در خصوص شیوع بیماری قارچ سیاه در ایران ضمن اشاره بر اینکه قارچ سیاه یا موکورمایکوزیس همیشه وجود داشته است، ادامه می‌دهد: «ابتلا به این بیماری با اوج‌گیری کرونا در هند افزایش پیدا کرد و در حال حاضر هم در ایران بالا رفته و دلیلش هم این است که یکی از دارو‌های اصلی که ما برای درمان کووید از آن استفاده می‌کنیم، استروئید یا همان کورتون است و هنگامی که این دارو به مقدار زیادی مصرف شود، سیستم ایمنی ضعیف می‌شود.»
این متخصص بیماری‌های عفونی با اشاره به اینکه برای درمان کرونا گریزی از مصرف کورتون نداریم ادامه می‌دهد: «تنها دارویی که برای افراد با درگیری ریه واقعا موثر است و جلوی فوت بیمار را می‌گیرد، کورتون است که به شکل‌های مختلف نظیر دگزامتازون و پالس کورتون مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
این پزشک متخصص توضیح می‌دهد که به دلیل مصرف بالای کورتون این قارچ که به طور عادی در محیط اطراف وجود دارد، در افرادی که سیستم ایمنی‌شان تضعیف شده، بیماری‌زایی می‌کند. به‌ویژه اگر بیمار دیابت هم داشته باشد. در نتیجه موارد ابتلا به این نوع قارچ بالا می‌رود.
رمضانی در پاسخ به این سوال که این قارچ از چه راه‌هایی انتقال پیدا می‌کند، اظهار کرد: «این قارچ در همه جا وجود دارد و حتی ممکن است روی پوست افراد هم وجود داشته باشد، اما هنگامی که شخصی دارو‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی نظیر کورتون را مصرف کند یا دچار دیابت و بیماری‌های نقص ایمنی باشد، احتمال دارد این قارچ از طریق مخاط بینی وارد بدن شود و نقاطی از بدن را درگیر کند. محل اصلی درگیری این قارچ سینوس‌هاست و بعد از آن‌ها چشم بیمار را درگیر و تخریب می‌کند و به این عضو‌ها آسیب شدید می‌رساند و از همین مسیر می‌تواند وارد مغز شود و مرگ بیمار را به همراه داشته باشد.»
مدیرگروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور ایران معتقد است مردم برای پیشگیری از این بیماری کار چندانی نمی‌توانند انجام دهند. چراکه به طور طبیعی این قارچ در همه جا وجود دارد و تنها اقدامی که مردم در مقابل آن می‌توانند انجام دهند، این است که از آنجا که اگر در مراحل اولیه شناسایی شود کنترل و درمان این قارچ بسیار راحت‌تر است و می‌توان با اقداماتی جلوی وسیع شدن آن را گرفت، باید تلاش کرد این بیماری را سریع‌تر تشخیص داد.
قارچ سیاه از بینی شروع می‌شود و روی این عضو ضایعات سیاه ایجاد می‌کند و منجر به تخریب آن می‌شود. از این رو باید به این ضایعات توجه کرد. چون اگر به آن توجه نکنیم و بگذاریم زمان از دست برود و بیماری پیشرفته شود، کنترل بیماری دشوار می‌شود و ممکن است همه جا را درگیر کند و سبب فوت بیمار شود.
