وعده‌های جدید واکسن کرونا

با آغاز واکسیناسیون علیه کرونا در جهان، مسئولان بهداشت و درمان کشورمان نیز در تکاپوی تامین واکسن معتبر و موثر برای جمعیت کشور بودند و بر همین اساس هم وزارت بهداشت تاکید کرد که تامین واکسن کرونا در کشور را از سه طریق واردات، تولید داخل و تولید مشترک به شرط انتقال دانش فنی، پیگیر است. به موازات این موضوع نیز سند ملی واکسیناسیون برای تعیین اولویت‌ها و فازبندی‌های تزریق واکسن کرونا در کشور تدوین شد و اولویت های گام به گام تزریق واکسن را مشخص کرد. در این سند چهار فاز زمانی برای واکسیناسیون جمعیت کشور در نظر گرفته شده بود و تاکید شد که باید واکسیناسیون علیه کرونا در کشور را باید بر اساس این چهار فاز پیش بُرد.

فراز و فرودهای تامین واکسن کرونا در کشور
از بدعهدی خارجی ها تا عدم تحقق وعده های داخلی

در عین حال از ابتدای طرح مبحث واکسن نیز اعلام شد برای دستیابی به اهداف نهایی واکسیناسیون و قطع گردش ویروس، باید نسبت به مصون کردن حداقل ۷۰ درصد جامعه اقدام کرد و بر این اساس باید نزدیک به ۶۰ میلیون نفر در کشور واکسینه شوند. بنابراین اگر مبنا دریافت حداقل دو نوبت واکسن به ازای هر فرد باشد، نیازمند ۱۲۰ میلیون دوز واکسن برای کشور خواهیم بود.

بر همین اساس هم طبق اعلام وزارت بهداشتی‌ها برآورد شده بود که برای کشور ۲۷۰ میلیون دوز واکسن کرونا تامین شود که شامل تامین واکسن از محل واردات مستقیم، واردات از طریق سازوکار کووکس، تولید داخلی و تولید مشترک واکسن بود. در عین حال اعلام شده بود که حتی در صورت تحقق ۴۰ تا ۵۰ درصدی این برنامه نیز می‌توان ۱۲۰ میلیون دوز واکسنی را به عنوان نیاز کشور برای انجام واکسیناسیون همگانی برآورد کرد و واکسیناسیون را به صورت کامل انجام داد، اما این عدد و رقم ها به دلیل آنچه که مسئولان بهداشت و درمان کشورمان بدعهدی کشورها و شرکت های واکسن ساز می خواندند، با گذشت هفت ماه از شروع برنامه ملی واکسیناسیون علیه کووید-19 هنوز محقق نشده است و تا این مقطع زمانی، تنها درصد ناچیزی از ایرانیان هر دو دوز واکسن را دریافت کرده اند. در همین راستا هم در ۲۴ فروردین ۱۴۰۰، وزیر بهداشت وقت اعلام کرد که از اولین روزها می دانستم که واکسن کرونا، یک محصول بهداشتی و درمانی نیست بلکه یک کالای استراتژیک است که در اختیار دولت‌ها برای چانه زنی‌های سیاسی خواهد بود.

بر همین اساس هم مسئولان وزارت بهداشت بارها و بارها از بدعهدی کشورهای واکسن ساز مختلف اعم از چین، روسیه و حتی سازوکار کووکس سازمان جهانی بهداشت گلایه کردند و در عین حال اعلام کردند که به طور کلی تولید واکسن در دنیا به اندازه کافی نیست و اولویت همه کشورها هم این است که ابتدا جمعیت خود را واکسینه می کنند و بعد به سایر کشورها واکسن ارسال کنند. به هر حال وعده های تامین واکسن آنطور که باید و شاید و به آن میزان که در ابتدا در مذاکرات میان کشورهای واکسن ساز با کشورمان وعده داده شده بود، تامین نشد.

از طرف دیگر، در شرایط تاخیر ایجاد شده و مشکلات درتامین واکسن کرونا برای گروه‌های آسیب پذیر در اولویت کشور، مبحث ورود بخش خصوصی به عرصه خرید واکسن کرونا از منابع خارجی و البته با ارز نیمایی، از سوی رییس جمهور وقت مطرح و به چندین شرکت هم مجوز داده شد، اما بخش خصوصی هم توفیقی در واردات واکسن نداشت.

در عین حال تولید واکسن کووید در پلتفرم‌های مختلف از بهار و تابستان سال ۱۳۹۹ در کشور در دستور کار قرار گرفت. در این راستا مجموعه‌های متعددی در کشور برای رسیدن به واکسن کرونای ایمن و موثر، تلاش کردند که در این میان دو واکسن "کووایران برکت" و "پاستوکووک" مجوز مصرف اضطراری را دریافت کردند، اما متاسفانه میزان تولید این دو واکسن نیز در کشور آنطور که باید و شاید بالا نرفت؛ به طوری که "پاستوکووک" هنوز سهمی در آمار واکسیناسیون روزانه ندارد و سهم "کوویران برکت" هم در آمار روزانه واکسیناسیون بسیار ناچیز است.

همین موضوعات هم منجر به تاخیر در واکسیناسیون گروه های هدف در بازه های زمانی مختلف شد. بنابراین به دنبال عدم تحقق میزان واکسن مورد نیاز، زمان‌بندی فازهای واکسیناسیون در کشور با تغییراتی روبرو شد و مدت طولانی‌تری سپری شد که فازها یکی پس از دیگری طی شوند.

در هر حال باید توجه کرد که بر اساس سند ملی واکسیناسیون علیه کرونا، فاز اول تزریق واکسن، شامل کارکنان بهداشت و درمان خط اول مواجهه با بیماری کرونا بود که براورد تقریبی از تعداد آنها ۰.۷ میلیون نفر بود. بعد از آن افراد بسیار پر خطر شامل سالمندان در مراکز نگهداری، مراکزمعلولین جسمی و حرکتی، جانبازان که براورد جمعیت آنها ۶۰۰ هزار نفر بود.

همچنین فاز دوم واکسیناسیون، مربوط به افراد مسن بالای ۶۵ سال و بعد از آن افراد ۶۴-۱۶ ساله دارای حداقل یک بیماری زمینه ای بود. فاز سوم واکسیناسیون علیه کرونا در کشور نیز شامل افراد ساکن در مراکز تجمعی، افراد ۵۵ تا ۶۴ سال بدون بیماری زمینه‌ای و افراد در مشاغل و خدمات ضروری بود. در عین حال فاز چهارم واکسیناسیون علیه کرونا هم شامل عموم مردم می‌شود؛ به طوری که به گفته دکتر علیرضا رییسی - معاون بهداشت وزارت بهداشت، واکسیناسیون ۴۲ میلیون نفر در فاز چهارم عملیاتی خواهد شد و در این زمینه نیز نیاز به ۸۵ میلیون دوز واکسن وجود دارد.

ایران چقدر در واکسیناسیون علیه کرونا موفق بوده است؟

باید توجه کرد فاز اول واکسیناسیون علیه کرونا که مختص کادر بهداشت و درمان بود، به گفته وزیر بهداشت وقت با حدود ۲۰ تا ۲۵ روز تاخیر در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ به پایان رسید.

در عین حال بر اساس اعلام دکتر علیرضا رییسی- معاون بهداشت وزارت بهداشت، در فاز دو که شامل گروه‌های سنی سالمندان بود، خوشبختانه ۸۷ درصد گروه سالمندی، یعنی افراد ۶۰ سال به بالا، واکسینه شدند.

به گفته وی، فاز سوم نیز که مربوط به واکسیناسیون مشاغل حساس و گروه‌های شغلی و همچنین بیماران سرطانی، دیابتی، دیالیزی و هموفیلی، تالاسمی و بیماران خاص بود نیز تقریبا بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد پایان پذیرفته است. در عین حال به موازات این گروه‌ها مراحل پایانی واکسیناسیون عشایر بالای ۱۸ سال در کشور سپری می‌شود و در برخی از جزایر کشور نیز افراد ۱۸ سال به بالا واکسینه شدند.

فاز چهارم و وعده واکسیناسیون گسترده

در عین حال در حال حاضر موعد واکسیناسیون گروه‌های سنی ۵۰ سال به بالا فرا رسیده است و حتی در برخی استان‌های جنوبی و مرزی افراد ۴۰ سال به بالا هم واکسن کرونا را دریافت می‌کنند. همچنین واکسیناسیون صنایع و مراکز تولیدی هم در کشور آغاز شده است. با این حساب، به گفته وزارت بهداشتی‌ها، عملا ایران وارد فاز چهارم واکسیناسیون علیه کرونا شده است.

با این حال واکسیناسیون علیه کرونا در کشور از ابتدا با فراز و فرودهایی مواجه بود که همچنان هم ادامه دارد. کمبود مقطعی واکسن که ناشی از بدقولی واکسن‌سازان خارجی و البته ایجاد مشکلاتی در شرکت‌های تولید واکسن داخلی بود، یکی از چالش‌های عمده کشور در این حوزه است که هر ازگاهی خود را نشان می‌دهد.

در حال حاضر هم با آغاز واکسیناسیون گروه‌های شغلی در کشور و همچنین کاهش سن گروه‌های سنی به ۵۰ سال، روند واکسیناسیون در کشور سرعت بیشتری به خود گرفته است، اما همچنان کار واکسیناسیون در برخی برندهای واکسن با کندی مواجه شده و در مواردی نیز سرگردانی گروه های اعلام شده جهت واکسیناسیون را در اغلب استان‌ها به دنبال داشته است.

مشکل تزریق دوز اول واکسن کرونا برای گروه‌های سنی جدید و قول وزارت بهداشت

بر این اساس در حال حاضر مشکلاتی در زمینه تزریق واکسن به دوز دومی‌ها و همچنین برخی گروه‌های شغلی مانند خبرنگاران و ... وجود دارد و در عین حال در برخی مراکز تزریق واکسن و برخی استان‌ها نیز تزریق دوز اول برای افرادی که در گروه‌های سنی جدید ثبت‌نام کرده بودند، با تاخیر مواجه شده است؛ مشکلی که به گفته وزارت بهداشتی‌ها ناشی از عدم واردات واکسن در هفته اخیر بوده است. به طوری که علیرضا رییسی- معاون بهداشت وزارت بهداشت در این زمینه اعلام کرد که "در این هفته واکسن جدیدی وارد نشد و واردات واکسن به پنجشنبه هفته جاری موکول شد. حال از آنجایی که نوبت دوز دومی‌ها رسیده است، ترجیح‌مان این است که ابتدا واکسن دوز دومی‌ها را تزریق کنیم تا واکسیناسیون‌شان به تاخیر نیفتد و کامل شود."

وی تاکید کرد که "از شنبه هفته آینده، گروه سنی که نوبت‌دهی شدند، دوز اول‌شان را دریافت می‌کنند و از هفته آینده نوبت‌دهی جدید هم داریم و علاوه بر دوز دومی‌ها، دوز اول را هم تزریق می‌کنیم."

در عین حال وزارت بهداشتی‌ها نوید داده‌اند که از هفته آینده به طور مستمر هفتگی ۵ میلیون دوز واکسن وارد کشور خواهد شد. بر این اساس مجموعا حداقل ۲۰ میلیون واکسن در شهریور ماه و حدود ۳۰ میلیون واکسن در مهر ماه به کشور می‌رسد. به هر حال وزارت بهداشتی‌ها قول افزایش بیش از پیش سرعت واکسیناسیون علیه کرونا را داده‌اند، قولی که همه امید دارند محقق شود تا بلکه با واکسیناسیون گسترده، آمار ابتلا و مرگ ناشی از کرونا در کشور فروکش کند.

در عین حال بهرام عین‌اللهی - وزیر بهداشت دولت سیزدهم از بدو ورودش به وزارت بهداشت قول داده است که همه گروه‌های هدف واکسیناسیون تا ۲۲ بهمن ماه سال ۱۴۰۰ واکسینه شوند، قولی که همه امیدوار به تحقق آن هستند؛ چراکه تنها راه کنترل کرونا در همه دنیا، قطع زنجیره انتقال از طریق واکسیناسیون و البته ادامه رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.