سناریو‌های احتمالی در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای و نابودی برجام

نشریه "نشنال اینترست" در گزارشی با گمانه‌زنی درباره سناریو‌های محتمل در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای با هدف احیای برجام می‌نویسد: "بی اعتمادی متقابل و پیچیدگی اختلافات میان تهران و واشنگتن مصالحه برای احیای برجام را دشوار ساخته است. علیرغم چالش‌ها، راه حل دیپلماتیک همچنان کم‌هزینه‌ترین گزینه برای هر دو کشور به جز همسایگان ایران در خاورمیانه است.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ از زمان به قدرت رسیدن "ابراهیم رئیسی" رئیس‌جمهوری ایران دولت تازه او سیاست ابهام تاکتیکی را در مورد برنامه هسته‌ای اتخاذ کرده است. از یک سو، رئیسی بار‌ها تاکید کرده که پایان دادن به تحریم‌های وضع شده علیه ایران در اولویت دولت او قرار دارد و وزارت خارجه ایران اخیرا اعلام کرد که ایران به زودی به مذاکرات وین باز می‌گردد.

از سوی دیگر، دولت رئیسی هیچ‌گونه جزئیاتی را در مورد موضع خود در قبال دور قبلی مذاکرات، انتظارات و خواسته‌ها در مذاکرات آتی ارائه نکرده است.

علاوه بر آن، تلاش دولت بایدن برای پایان دادن به جنگ بیهوده و به ظاهر بی‌پایان بیست ساله امریکا در افغانستان فشار سیاسی زیادی را بر دولت او وارد ساخته است. تندرو‌های واشنگتن که مخالف خروج نیرو‌های امریکایی از افغانستان بودند، بایدن را مقصر اصلی تصرف کابل توسط طالبان می‌دانند و او را رهبری ضعیف معرفی می‌کنند که باعث کاهش اعتبار جهانی امریکا شده است. میزان محبوبیت بایدن نیز به پایین‌ترین حد خود رسیده است و با توجه به انتخابات میان‌دوره‌ای آینده در نوامبر ۲۰۲۲ میلادی مشخص نیست آیا دولت بایدن از سرمایه سیاسی برخوردار است یا خیر، چه برسد به آن که اراده و قدرت مورد نیاز برای احیای توافق هسته‌ای با ایران را داشته باشد.

ایران نمی‌خواهد بدون کسب اطمینان ملموس در مورد لغو موثر تحریم‌ها به توافق هسته‌ای بازگردد. بعید به نظر می‌رسد که ایران بدون کسب اطمینان از راه حل برای مذاکره پایدار که قابلیت اجرایی نیز داشته باشد از اهرم هسته‌ای خود و پیشرفت در برنامه اتمی‌اش دست بردارد. هنوز مشخص نیست آیا دو طرف مایل به ارائه امتیازات لازم برای دستیابی به مصالحه هستند یا خیر. با این وجود، در حال حاضر بدیل‌های توافق هسته‌ای محدود و برای هر دو طرف بسیار پرهزینه خواهند بود.

این نشریه در ادامه می‌افزاید: به نظر می‌رسد کم‌هزینه‌ترین جایگزین برای برجام توافق محدود و موقت در چارچوب ۱+۵ برای توقف پیشرفت هسته‌ای ایران در سطح کنونی در مقابل لغو تحریم‌های انتخابی صادرات نفت ایران و دسترسی به ذخایر مالی ایران در کشور‌های خارجی است. این توافق موقت فرصتی به ایران و غرب برای یافتن راه حل جامع و ادامه مذاکرات می‌دهد. فروش چنین توافق موقتی برای دولت بایدن در واشنگتن آسان‌تر است. دولت می‌تواند مدعی شود برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده و مانع از درگیری بیشتر در خاورمیانه شده و مسیر ایران برای دسترسی به سلاح هسته‌ای را متوقف کرده است.

از سوی دیگر، دولت رئیسی می‌تواند ادعا کند که به تعهد خود برای رفع تحریم‌ها بدون رها کردن اهرم هسته‌ای پایبند بوده است. فروش یک قرارداد کوتاه‌مدت توسط رئیسی به داخل ایران به عنوان اهرمی برای دستیابی به توافق بلندمدت قوی‌تر قلمداد می‌شود و از نظر سیاسی برای دولت رئیسی مفید خواهد بود.

دو طرف ایران و امریکا تحت اهداف استراتژیک مشخصی عمل می‌کنند. با محاسبه فایده و هزینه اگر مذاکرات هسته‌ای با شکست مواجه شود ایران برنامه هسته‌ای خود را گسترش می‌دهد. در صورت شکست مذاکرات، به احتمال زیاد برای فشار آوردن به ایران به منظور توقف گسترش هسته‌ای آن کشور اقداماتی صورت خواهد گرفت. در آن صورت، دولت بایدن تلاش خواهد کرد با حمایت متحدان اروپایی امریکا ائتلافی بین‌المللی را علیه ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت ایجاد کند؛ مشابه اقدامی که اوباما انجام داده بود.

با این وجود، این بار مشخص نیست که آیا چین و روسیه به راحتی از امریکا در اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران حمایت خواهند کرد یا خیر. روسیه اعلام کرده موافق لزوم عدم گسترش برنامه هسته‌ای ایران است، اما مخالف صدور هرگونه قطعنامه‌ای علیه فعالیت‌های ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی است. چین نیز امریکا را مسئول شکست برجام می‌داند. چین از طولانی شدن درگیری هسته‌ای بین ایران و امریکا سود می‌برد چرا که در آن صورت امریکا بر روی خاورمیانه تمرکز کرده و زمان کم‌تری را صرف رقابت با چین در شرق آسیا خواهد کرد.

این نشریه در ادامه می‌افزاید: در سناریو احتمالی‌ای که تحریم‌های بیش‌تر نتوانند ایران را پای میز مذاکره بیاورند و از گسترش پیشرفت هسته‌ای ایران جلوگیری کنند، دولت بایدن تحت فشار خواهد بود تا عملیات خرابکارانه و حملات نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران انجام دهد. با این وجود، هر دو گزینه دارای ریسک بالایی هستند و تنها می‌توانند پیشرفت هسته‌ای ایران را به تعویق بیندازند. پس ازهر عملیات خرابکارانه یا ترور دانشمندان هسته‌ای ایران، تهران با موفقیت توانسته توان هسته‌ای‌اش را تقویت کند. علاوه بر آن، تاسیسات هسته‌ای ایران به طور گسترده‌ای پراکنده بوده و در زیر زمین قرار گرفته و توسط سیستم‌های دفاع هوایی محافظت می‌شوند. یک حمله نظامی دقیق وضعیت را چالش‌برانگیز می‌سازد.

این نشریه در پایان می‌نویسد: در حالی که دولت بایدن با هدف احیای برجام با ایران به قدرت رسید، بی‌اعتمادی و ملاحظات پیچیده راهبردی و سیاسی در ایران و امریکا دستیابی به مصالحه برای احیای توافق هسته‌ای مین تهران و واشنگتن را دشوار ساخته است. در صورت شکست این تلاش کم‌هزینه‌ترین و واقع‌بینانه‌ترین گزینه توافق محدودی است که در آن در ازای توقف برنامه هسته‌ای ایران در سطح کنونی، برخی از تحریم‌ها رفع خواهند شد. این راه حل موقت است و نه راهکار کامل و پایدار. با این وجود، این راه حل موقت زمان بیشتری را برای اقدامات دیپلماتیک و اعتمادساز میان طرفین فراهم می‌سازد تا نگرانی‌های اصلی ایران و امریکا برطرف شوند.